ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺻﻨﺎﯾﻊ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﺮژی اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﺑﺨﺶ ﭘﺎﻻﯾﺶ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از ﺑﺨﺶ ﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم را ﺑﻪ ﻃﯿﻒ وﺳﯿﻌﯽ از ﻓﺮآورده ﻫﺎی ﻧﻔﺘﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ﯾﮏ واﺣﺪ ﺻﻨﻌﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﻔﯿﺪﺗﺮی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻨﺰﯾﻦ، ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎی ﻫﻮاﯾﯽ، ﮔﺎز ﻣﺎﯾﻊ، بنزین، ﻧﻔﺖ ﮐﻮره، ﻧﻔﺖ ﮔﺎز و ﺑﺴﯿﺎری دﯾﮕﺮ از ﻓﺮآورده ﻫﺎی ﻧﻔﺘﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد. ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﻫﺎی ﻧﻔﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺧﻮراﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی آن ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ، دارای ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻫﺎی زﯾﺎدی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﻣﯿﺰان و ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ میﮐﻨﻨﺪ.
با توجه به پیوند ناگسستنی بین نفت خام به عنوان خوراک مجتمع های پالایشگاهی و فرآورده های نفتی، بررسی روند قیمتی و عوامل تاثیرگذار بر آن اجتناب ناپذیر می باشد. طی سال های گذشته الگو مصرف نفت با پیشرفت و تغییر صنایع دچار دگرگونی شده و منابع جایگزین نیز برای آن تعریف شده است. موضوع با اهمیت در صنعت پالایش نفت، مفهوم ضریب پیچیدگی و مسئله ارزش افزوده محصولات تولیدی (کرک اسپرد) آن ها است به گونه ای که هر چه محصول تولید شده در کوره سبک تر و در بالای برج تقطیر قرار گیرد و هرچه ضریب پیچدگی نیز بالاتر باشد، ارزش افزوده بالاتر خواهد بود.
کرک اسپرد چیست؟
در بازارهای نفت، به رابطه قیمت نفت خام و فرآورده های حاصل از آن در عملیات تقطیر کرک اسپرده اطلاق می گردد. پالایشگاه ها از فعالان اصلی بازار نفت، عمدتا در معرض ریسک این فاصله قیمت یبا نفت خام قرار دارند. فعالیت پالایشگاه با هدف حداکثر کردن این فاصله قیمتی صورت می گیرد. به بیان دیگر، crack spread به معنای تفاوت قیمت یک بشکه محصول با یک بشکه نفت خام است. این فاصله قیمتی در محصولات یکسان نبوده و شرکت ها می توانند با تغییرات ساختاری به تولید محصولی بپردازند که بازدهی بیشتری را ایجاد نماید. درواقع آنچه در این صنعت مهم است نه قیمت نفت به تنهایی است و نه قیمت فرآورده به تنهایی، گرچه به غلط دیده می شود که به واسطه صرفا تغییرات نفت شاهد اثرپذیری معاملات شرکت های این گروه روی تابلو معاملاتی هستیم، اما عموما این اثرپذیری مقطعی و کوتاه مدت بوده و آن چه به صورت بنیادین اهمیت دارد، برآیند تغییرات قیمت نفت و فرآورده های آن است.
با توجه به اینکه محصولات نرخ های متفاوتی دارند، به تبع کرک اسپردهای متفاوتی نیز خواهند داشت که هرچقدر محصولات با ارزش افزوده بالاتر (در برج تقطیر نیز بالاتر قرار می گیرند) و متعاقبا فاصله قیمتی بالاتری با نفت خام، وزن بیشتری در محصولات تولیدی شرکت داشته باشند، نشان از وضعیت بهتر شرکت در سودآوری ناخالص خود دارد. این موضوع لزوم توجه به بحث ضریب پیچیدگی را جدی تر می نماید. لازم به توضیح است که پالایشگاه هایی با ضریب پیچیدگی بالاتر توان تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر را دارند. درواقع، این مفهوم نشان دهنده حاشیه سود تولید فرآورده نفتی از خوراک است و در دنیا روال بررسی موقعیت شرکت های پالایشی بر همین اساس است. ممکن است در مقطعی که قیمت نفت رشد می کند، میزان افزایش در فرآورده بیشتر یا کمتر از تغییر قیمت نفت باشد و یا برعکس. لذا نمی توان با افزایش یا کاهش قیمت نفت حکم به تعدیل مثبت یا منفی پالایشی ها داد با این حال همان طور که اشاره شد، بازار سهام با چنین نگرشی که رشد قیمت نفت به نفع پالایشی ها است، ممکن است بر روی آن ها اقدام به سرمایه گذاری کند.
مثال
برای مثال، باتوجه به اینکه بنزین نسبت به گازوئیل در طبقات بالاتر برج تقطیر است در اکثر موارد کرک اسپرد بنزین بالاتر از گازوئیل است. داده های تاریخی نشان می دهند، در زمانی که قیمت نفت بالای صد دلار بود فاصله قیمتی بنزین با نفت به حدی کم شد که تولید آن برای بسیاری از پالایشگاه ها صرفه اقتصادی نداشت و برخی از پالایشگاه های دنیا اقدام به کاهش سطح تولید بنزین نمودند. این مفهوم از اختلاف بین یک بشکه نفت خام و یک بشکه فرآورده به دست می آید. به طور مثال یک بشکه نفت خام ۶۰ دلار و یک بشکه بنزین۷۰ دلار است لذا کرک اسپرد بنزین ۱۰ دلار تعیین می شود و هرگونه افزایش فاصله بین این دو منجر به تعدیل مثبت خواهد شد.
نکات مهم در تحلیل
- کرک اسپرد باید برای هر پنج فرآورده نفتی محاسبه شود و بر اساس وزن هر محصول در سبد شرکت پالایشی، سود یا زیان محاسبه گردد. اگر شرکت پالایشی محصول با کیفیت تری تولید کند، کرک اسپرد آن محصول خاص بیشتر بوده و می تواند در آمد را بالا ببرد.
- مقادیر در گزارش پالایشی ها گاها به مترمکعب یا تن گزارش می شود. برای تعدیل لیتر به کیلو باید به چگالی محصول توجه کرد اما نکته اینجاست که به علت کیفیت متفاوت محصولات پالایشی، چگالی اعلام شده به صورت عمومی ممکن است دچار انحراف باشد لذا برای آنکه به صورت کاملا دقیق هر تن را به مترمکعب تبدیل کنیم لازم است گزارش فعالیت هیات مدیره شرکت مورد تحلیل ملاک عمل قرار گیرد. لذا برای تبدیل کردن یک تن محصول به بشکه لازم است ابتدا آنرا بر اساس ضریب تبدیل موجود در گزارش هیات مدیره به لیتر تبدیل کرد و با ضرب آن در عدد ۱۵۹ به وزن یک بشکه رسید.
- براساس توضیحات بالا، این مفهوم به این معناست که یک بشکه ۱۵۹ لیتری فرآورده نفتی چه اختلاف قیمتی از یک بشکه ماده اولیه دارد به طور مثال وقتی گفته می شود کرک اسپرد بنزین ۱۳ دلار است یعنی اختلاف یک بشکه ۱۵۹ لیتری بنزین و یک بشکه ۱۵۹ لیتری نفت خام برنت ۱۳ دلار است.
- در محاسبه این مفهوم حتما باید ذکر شود که ملاک محاسبه نفت خام یا میعانات گازی کدام منطقه است. به طور مثال در عموم موارد نفت برنت ۵ دلار از نفت خام ایران گران تر است و همین طور فرآورده پالایشی ایرانی ها چون کیفیت کمتری از نرمال جهانی دارد لذا با یک ضریبی که شرکت پالایش و پخش در نظر می گیرد، ارزان تر خواهد بود.
- نشریه ها و سایت های معتبری در جهان را به صورت روزانه در بازار نقدی و اتی اعلام می کنند. هرچند که فرضا معیار آن ها ممکن است یک گازوئیل بسیار با کیفیت در مقابل نفت آمریکا باشد و قابلیت استفاده برای تحلیل پالایشی های ایران را ندارد اما روند آن کاملا قابلیت تعمیم دارد.
انواع کرک اسپرد
انواع مختلفی از این مفهوم برای پوشش نسبت های مختلف نفت خام به فرآورده های پالایشی وجود دارد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می شود:
- یکی از انواع رایج آن نوع ساده آن یا کرک اسپرد ۱۱ می باشد که در اصل حاشیه سود پالایشگاه بین نفت خام و محصولات پالایش شده می باشد. این قرارداد از طریق فروش آتی های محصولات پالایش شده (بنزین و نفت سفید) و خرید آتی های نفت خام، اجرا می شود. بنابراین اگر ارزش محصولات پالایش شده بیشتر از ارزش مواد خام شود، این مقدار مثبت می شود (با واحد دلار در هر بشکه). شایان ذکر است که قیمت های «نفت سفید» و «بنزین» به صورت سنت به ازای هر گالن بیان می شود، پس برای اینکه قابل محاسبه باشند باید به صورت بشکه بیان شوند.
- استراتژی های پوششی مختلفی وجود دارند که می تواند برای پوشش ریسک پالایشگاه ها مناسب باشد، این بحث یکی از کارکردهای جالب این مفهوم است. بنابراین برای اینکه ریسک پالایشگاه به صورت مناسبی پوشش داده شود نیاز است که نسبت درستی محاسبه شود. همانند ترازنامه، کرک اسپرد نیز نیاز به تراز شدن دارد. بنابراین اگر پالایشگاه به تولیدات بنزین دو برابری نسبت به فرآورده های سوختی تقطیر داشته باشد، باید کرک اسپرد ۳:۲:۱ را به کار ببرد. خرید سه آتی تفت خام فروش دو آتی بنزین و فروش یک آتی نفت سفید (۳ =۲+۱). یا ممکن است پالایشگاه نفت خام را در نسبت گاز کمتری نسبت به بازده نفت سفید به کار ببرد. در اینصورت نسبت ۵:۳:۲ برای ریسک پالایشگاه مناسب تر است.
چگونه مانند نخبگان به سود مستمر در ترید برسیم؟ جمعه ساعت 18