استاندارد حسابداری بین المللی شماره ی ۱، صورت های مالی الزامی و چگونگی ارائه ی آن ها را تعریف می کند. صورت های مالی اساسی عبارت اند از:

• صورت سود و زیان
•  ترازنامه
• صورت جریان وجه نقد
•  ورت سود و زیان جامع
• یادداشت های همراه صورت های مالی، شامل خلاصه ای از خط مشی های حسابداری

سه جز صورت مالی چیست؟

گزارش وجوه نقد، صورت سود و زیان و ترازنامه

هنگام تهیه صورت های مالی به چه مواردی باید توجه کرد؟

از ویژگی های اصلی تهیه صورت های مالی عبارت اند از:

•  ارائه منصفانه
•  مبنای تعهدی حسابداری (در مبنای تعهدی، معاملات و سایر رویدادها در زمان وقوع و نه در زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد شناسایی و در اسناد و مدارک و حسابداری ثبت می شود و در صورت های مالی دوره های مربوطه انعکاس می یابد).
•  مبنای کدام فعالیت (به این معنی که صورت های مالی بر مبنای این فرض تهیه می شوند که شرکت به فعالیت خود ادامه می دهد مگر اینکه مدیریت بخواهد (مجبور شود) آن را منحل کند).
•  یکنواختی بین دوره ها
•  اهمیت (صورت های مالی باید عاری از تحریف یا حذف هایی باشند که می تواند بر تصمیمات استفاده کنندگان صورت های مالی تاثیر بگذارد).
•  اطلاعات قابل مقایسه برای دوره های پیشین باید ارائه شود.

اجزای صورت های مالی چیست؟

صورت سود و زیان

به طور کلی صورت سود و زیان به گزارش درآمدها و هزینه های یک شرکت در یک دوره زمانی خاص می پردازد. عناوین دیگری که برای صورت سود و زیان به کار می روند عبارت اند از صورت عملیات شرکت، یا صورت درآمدها. معادله سود و زیان به صورت زیر هست:

هزینه ها – درآمدها = سود (درآمد) خالص

به کسر هزینه های هر دوره از درآمدهای همان دوره، اصل تطابق اطلاق می شود. طبق این اصل، برای محاسبه صحیح سود هر دوره، باید هزینه های هر دوره از درآمدهای همان دوره کسر شوند. سرمایه گذاران اساسا صورت سود و زیان یک شرکت را به منظور ارزشیابی بررسی می کنند. از سوی وام دهندگان صورت سود و زیان شرکت ها را برای بررسی توان آن ها در بازپرداخت اصل تسهیلات دریافت شده و بهره آن مورد استفاده قرار می دهند.

تعریف اقلام صورت سود و زیان و تهیه صورت سود و زیان

در زیر نمایی کلی از صورت سود و زیان آورده شده که در ادامه به تفصیل تمامی آیتم های آن توضیح داده می شود (تمامی اعداد فرضی است):

• درآمدها (فروش): درآمدها مبالغی هستند که از محل ارائه و فروش خدمات یا محصولات با کسر تخفیفات در طول فعالیت های عادی واحد تجاری کسب می شوند. حسابداری بنگاه های اقتصادی به صورت تعهدی صورت می گیرد بدین معنا که شناسایی درآمد و هزینه بر مبنای انتقال وجه نقد نیست بلکه بر اساس یک سری معیارها و ضوابط خاص انجام می گیرد. شناخت درآمد متضمن ملاحظه این امر است که آیا شواهد کافی مبنی بر وقوع یک افزایش در خالص دارایی ها (حقوق صاحبان سهام) قبل از دوره مورد گزارش وجود دارد یا خیر. مبلغ دریافتی قبل از انجام کار منجر به شاخت درآمد نمی گردد زیرا تا زمانی که کار آنجا نشود، افزایش در دارایی ها ناشی از پیش دریافت با افزایشی مساوی در بدهی ها خنثی می گردد. به طور مثال، حق اشتراک سالانه یک مجله ماهانه که در آغاز دوره اشتراک دریافت می شود تا زمانی که مجله تولید و ارسال نشود (تا زمانی که واحد تجاری یک بدهی به شکل تعهد ایفا نشده مبنی بر تحویل مجله یا برگشت وجه دریافتی دارد)، به عنوان درآمد شناسایی نمی شود. برای نمونه، اگر شما کالایی را به مبلغ ۱۰۰ تومان بفروشید (کالا را تحویل دهید) و مبلغی بابت آن دریافت نکنید، همچنان ۱۰۰ تومان درآمد ثبت خواهید نمود ولی اگر مبلغ ۱۰۰ تومان را دریافت نمایید ولی کالا را تحویل نداده باشید، درآمدی ثبت نخواهد شد و شما این ۱۰۰ تومان را به عنوان یک تعهد در قسمت بدهی های ترازنامه (تحت عنوان پیش دریافت) ثبت می نمایید.
• هزینه ها: هزینه ها مقادیری هستند که برای ایجاد درآمد مصرف می شوند. هزینه ها شامل بهای تمام شده کالای فروش رفته، هزینه های عملیاتی، بهره (هزینه مالی) و مالیات می شوند. صورت سود و زیان همچنین شامل سودها و زیان هایی می شود که منجر به افزایش (سود) و یا کاهش (زیان) می شود. سود و زیان ممکن است حاصل فعالیت اصلی شرکت باشد و یا درنتیجه فعالیت های عادی کسب و کار نباشد و برای مثال، فروش ضایعات تولید و یا املاک و تجهیزات که شرکت دیگر به آن ها نیاز ندارد به عنوان سود یا زیان در صورت سود و زیان شناسایی می شود؛ بنابراین معادله سود و زیان به صورت زیر بازنویسی می شود:

زیان – سایر هزینه ها – سایر درآمدها + هزینه های عملیاتی – درآمد = سود (درآمد) خالص

ترازنامه

ترازنامه وضعیت مالی شرکت ها را در نقطه ای از زمان گزارش می کند و شامل دارایی ها، بدهی ها و حقوق صاحبان سهام هست که در ادامه فرم کلی آن و توضیحات هر مورد آورده می شود:

اقلام مهم ترازنامه

• دارایی ها: منابعی که درنتیجه مبادلات گذشته به کنترل شرکت درآمده اند و انتظار می رود که در آینده منافع اقتصادی ایجاد کنند.
• بدهی ها: تعهداتی هستند که درگذشته ایجاد شده اند و انتظار می رود که در آینده باعث خروج وجه نقد یا کاهش منابع اقتصادی شرکت گردند.
• حقوق صاحبان سهام: تفاوت بین دارایی ها و بدهی ها هست. تحلیل گران گاهی از حقوق صاحبان سهام به عنوان خالص دارایی ها یاد می کنند. نام دیگر حقوق صاحبان سهام، حقوق مالکانه هست.
• تمامی اقلام در صورتی در صورت های مالی شناسایی می شوند که ورود و خروج وجه نقد ناشی از آن محتمل باشد و ارزش یا بهای تمام مربوطه این اقلام به شکل قابل اتکایی قابل اندازه گیری باشد. دارایی ها و بدهی هایی وجود دارند که دارای ارزش هستند، اما در ترازنامه ثبت نمی شوند، برای مثال ارزش کارکنان و نیروی انسانی شرکت هرگز در ترازنامه ثبت نمی شود.
• دارایی های جاری: شامل وجه نقد و دیگر دارایی هایی می شوند که در طول یک سال مالی و یا یک چرخه عملیاتی (چرخه عملیاتی مدت زمانی است که برای تولید، خرید موجودی و فروش محصول و وصول وجه نقد لازم است) هرکدام طولانی تر است، تبدیل به وجه نقد می شوند یا مورد استفاده قرار می گیرند. دارایی های جاری به طور معمول با توجه به میزان نقد شوندگی در ترازنامه از بالا به پایین مرتب می شوند؛ بنابراین وجه نقد به عنوان نقدشونده ترین دارایی در اولین سطر در بخش دارایی ها گزارش می گردد. به طور کلی، دارایی های جاری اطلاعاتی را در مورد فعالیت های عملیاتی شرکت ها به دست می دهند.
• بدهی های جاری: تعهداتی هستند که طی یک سال مالی یا یک چرخه کامل عملیاتی باید پرداخت شوند. به شکل خاص، هر تعهدی که دارای ویژگی های زیر باشد، بدهی جاری قلمداد می گردد:
  • موعد سررسید آن طی یک چرخه عملیاتی باشد.
  • موعد سررسید آن طی یک سال مالی آینده باشد.
  • اساسا برای اهداف معاملاتی و خرید و فروش کوتاه مدت نگهداری شود.
  • هیچ گونه قید و شرطی برای به عقب انداختن موعد سررسید به بیش از یک سال وجود ندارد.
  • دارایی های جاری منهای بدهی های جاری، سرمایه در گردش را تشکیل می دهند. کمبود سرمایه در گردش می تواند سبب به وجود آمدن مشکلات نقدینگی برای شرکت گردد و بیش از اندازه بودن سرمایه در گردش نیز می تواند نشانگر عدم استفاده درست و اثربخش از دارایی ها باشد.
• دارایی های غیر جاری: دارایی های جاری در مدت زمان کمتر از یک سال یا کمتر از یک چرخه عملیاتی، نمی توانند تبدیل به وجه نقد شوند. این نوع از دارایی ها اطلاعات را درباره فعالیت های مرتبط با سرمایه گذاری شرکت ها ارائه می دهند که پایه و اساس فعالیت های شرکت هست.

صورت جریان وجوه نقد

صورت جریان وجوه نقد اطلاعاتی فراتر از آنچه صورت سود و زیان بر پایه حسابداری تعهدی در اختیار قرار می دهد، تهیه می کند که بر پایه حسابداری نقدی استوار است. این اطلاعات شامل:

 اطلاعات درباره دریافتی ها و پرداختی های نقدی شرکت در طول دوره مالی

 اطلاعات درباره فعالیت های عملیاتی، سرمایه گذاری و تامین مالی شرکت

 درک تاثیر حسابداری تعهدی بر جریان های نقدی

با استفاده از اطلاعات به دست آمده از صورت جریان وجه نقد می توان به برآورد نقدینگی شرکت، توان ایفای تعهدات و انعطاف پذیری مالی ارزیابی کرد و به سوالات زیر پاسخ داد:

 آیا عملیات معمول شرکت جریان نقد مناسب برای باقی ماندن شرکت در رقابت تولید می کند؟

 آیا شرکت نقدینگی لازم برای پرداخت بدهی هایی که سررسید آن ها فرا می رسد را دارد؟

 آیا شرکت نیاز به تامین مالی جدید دارد؟

 آیا شرکت توان رویارویی با حوادث غیرمنتظره را دارد؟

 آیا شرکت می تواند از فرصت های پیش رو بهره کافی ببرد؟

دسته بندی جریان های نقدی در طبقات مختلف

تصویر زیر نمایی از صورت جریان وجه نقد هست که در ادامه آیتم های آن توضیح داده می شود.

تمامی اقلام در صورت جریان وجوه نقد از دو منبع ناشی می شوند: ۱) اقلام صورت سود و زیان ۲) تغییرات در حساب های ترازنامه. تمامی دریافت ها و پرداخت های یک شرکت در سه دسته فعالیت های عملیاتی، سرمایه گذاری و یا تامین مالی (طبق استانداردهای ایران در پنج دسته) جای می گیرند.

• جریان های نقدی حاصل از فعالیت های عملیاتی: جریان های نقدی حاصل از عملیات یا جریان نقدی عملیاتی نیز نامیده می شود، شامل جریان نقدی ورودی و خروجی حاصل از عملیاتی است که سود خالص شرکت را تحت تاثیر قرار می دهد.
• جریان نقدی ناشی از بازده سرمایه گذاری ها و سود پرداختی بابت تامین مالی: شامل جریان های نقدی ورودی و خروجی حاصل از دریافت بهره و سود نقدی و پرداخت بهره و سود نقدی هست.
• جریان ناشی از مالیات بر درآمد: شامل جریان های نقدی خروجی حاصل از پرداخت مالیات هست.
• جریان نقدی حاصل از فعالیت های تامین مالی: شامل جریان های ورودی و خروجی حاصل از فعالیت هایی است که بر ساختار سرمایه شرکت تاثیر می گذارد.

توجه داشته باشید که تحصیل سهام و یا اوراق بدهی شرکت های دیگر (به جز اوراق معاملاتی) و وام های اعطایی به دیگران به عنوان فعالیت های سرمایه گذاری دسته بندی می شوند، ولی سود حاصل از این سرمایه گذاری ها (دریافت بهره و سود پرداختنی) به عنوان فعالیت های عملیاتی گزارش می شوند. همچنین توجه به این نکته ضروری است که اصل وام های دریافتی از دیگران تحت عنوان فعالیت های تامین مالی قرار می گیرد، در حالی که بهره پرداختی بابت آن ها به عنوان فعالیت عملیاتی دسته بندی می شود. به علاوه سود سهام پرداختی به صاحبان سهام شرکت نوعی فعالیت تامین مالی است.

مراحل تهیه صورت جریان وجوه نقد

دو روش برای ارائه صورت جریان وجوه نقد وجود دارد، روش مستقیم و غیرمستقیم. روش غیرمستقیم توسط بیشتر شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرد. این دو روش تنها در ارائه جریان های نقدی عملیاتی تفاوت دارند و ارائه جریان های نقدی حاصل از فعالیت های تامین مالی و سرمایه گذاری در هر دو روش یکسان است.

همواره در نظر داشته باشید:

•  محاسبه جریان وجه نقد عملیاتی در روش مستقیم و غیرمستقیم متفاوت است.
•  محاسبه جریان وجه نقد ناشی از فعالیت های تامین مالی و سرمایه گذاری در هر دو روش یکسان است.
•  بین تغییرات در دارایی ها و تغییرات در جریان وجه نقد رابطه معکوس وجود دارد؛ به عبارت دیگر افزایش در حساب دارایی ها موجب خروج وجه نقد و کاهش در حساب دارایی ها ورود وجه نقد می‎ شود.
•  بین تغییرات در حساب بدهی ها و تغییرات در جریان نقدی رابطه مستقیم وجود دارد؛ به عبارت دیگر افزایش در حساب بدهی ها موجب ورود وجه نقد و کاهش در حساب بدهی ها موجب خروج وجه نقد می شود.
•  جریان های نقدی ورودی مثبت و جریان های نقدی خروجی منفی هستند.

انواع دارایی در صورت های مالی

انواع دارایی های جاری

وجه نقد یا معادل وجه نقد

به سرمایه گذاری های کوتاه مدت و به شدت نقد شونده اطلاق می گردد که در هر زمان قابلیت تبدیل به وجه نقد را دارا هستند و ریسک نرخ بهره آن ها بی اهمیت تلقی می گردد.

حساب های دریافتنی تجاری

دارایی های مالی هستند که نشان دهنده مقادیری می باشند که شرکت بابت فروش کالا و یا ارائه خدمات به صورت اعتباری از مشتریان خود طلب دارد. تحلیل حساب های دریافتی نسبت به فروش می تواند اطلاعاتی را در مورد مشکلات وصول مطالبات یک شرکت به دست دهد.

موجودی کالا

موجودی کالا به کالاهای اطلاق می شود که برای فروش به مشتری یا برای تولید کالایی دیگر نگهداری می شوند. شرکت های تولیدی به طور مجزا موجودی مواد خام کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده را گزارش می کنند. بهای تمام شده موجودی کالا شامل بهای خرید، بهای تبدیل و دیگر هزینه های لازم برای قرار گرفتن موجودی کالا در وضعیت و مکان فعلی هست. لازم به ذکر است که هزینه هایی مانند ضایعات غیرعادی مواد، دستمزد و سربار، بهای انبارداری (مگر اینکه بخشی از تولید باشد)، سربار مدیریتی و هزینه های فروش جزو بهای تمام شده محاسبه نمی شوند.

سایر دارایی های جاری

مقادیری هستند که به شکل جداگانه گزارش نمی شوند و باید در کنار سایر موارد یکجا گزارش شوند. پیش پرداخت هزینه ها (هزینه های عملیاتی هستند که از قبل پرداخت شده اند) و دارایی مالیاتی انتقالی به دوره های آتی از این قبیل می باشند. با شناسایی هزینه در صورت سود و زیان، پیش پرداخت هزینه کاهش می یابد. برای مثال چنانچه شرکتی سالانه مبلغ ۴ میلیون ریال در ابتدای سال هزینه اجاره دهد، یک دارایی (وجه نقد) کاهش و در عین حال دارایی دیگری (پیش پرداخت اجاره) به اندازه مبلغ پرداختی افزایش می یابد. در پایان سه ماه اول یک چهارم از مبلغ پیش پرداخت اجاره مورد استفاده قرار گرفته است. در این حالت، شرکت ۱ میلیون ریال هزینه اجاره را در صورت سود و زیان شناسایی می کند و ۱ میلیون ریال نیز از پیش پرداخت اجاره که یک دارایی است کم می کند.

دارایی های غیر جاری

اموال، ماشین آلات، تجهیزات

دارایی های مشهود می باشند که در تولید کالا و خدمات به کار می روند. اموال، ماشین آلات و تجهیزات شامل زمین و ساختمان، اثاثیه و منابع طبیعی می باشند. در مدل بهای تمام شده اموال، ماشین آلات و تجهیزات (به غیر از زمین) به بهای مستهلک شده گزارش می شود (بهای تمام شده تاریخی منهای استهلاک انباشته و کاهش ارزش دارایی ها). به طور کلی زمین مستهلک نمی شود چون دارای عمر نامحدود است.

دارایی های نامشهود

دارایی های غیر پولی می باشند که ماهیت فیزیکی ندارند. اوراق بهادار دارایی نامشهود نیستند. دارایی های نامشهود قابل شناسایی را می توان به شکل جداگانه تحصیل کرد؛ به عبارت دیگر موجودیت این دارایی ها از واحد تجاری مربوطه مجزا است و ارزش آن ها به سایر دارایی ها آن واحد تجاری وابسته نیست، مانند حق اختراع و حق تالیف. دارایی های مشهود غیرقابل شناسایی مانند سرقفلی عبارت از حقوقی هستند که ماهیت مجزا از واحد تجاری ندارند و به صورت جداگانه قابل فروش نیست. دارایی های نامشهود با عمرمحدود در طول عمر مفید خود مستهلک می گردند و مشابه با اموال، ماشین آلات و تجهیزات برای کاهش ارزش بررسی می شوند.

انواع بدهی در صورت های مالی چیست؟

انواع بدهی های جاری

تعهداتی هستند که طی یک سال مالی یا چرخه عملیات، هرکدام طولانی تر است، پرداخت می شوند و شامل:

حساب های پرداختنی

مقادیری هستند که شرکت به تامین کنندگان کالا و مواد خام و خدمات خود بدهکار است. تحلیل حساب های پرداختنی در مقایسه با خریدها می تواند بیانگر مشکلات اعتباری شرکت ها با عرضه کنندگان باشد.

اسناد پرداختنی و بخش جاری بدهی بلندمدت

تعهداتی هستند که در قالب اسناد مالی و سفته به وام دهندگان و اعتباردهندگان داده می شوند. اسناد پرداختنی همچنین می توانند به عنوان بدهی های بلندمدت طبقه بندی شوند. البته این در صورتی است که دارای سررسیدی بیش از یک سال باشند. بخش جاری بدهی بلندمدت بخشی از یک بدهی بلندمدت است که در سررسید کمتر از یک سال پرداخت می شود. این اصطلاح بیشتر در مورد حساب ها و اسناد پرداختی یا تسهیلات دریافتی به کار می رود و آن بخش از وام دریافتی را نشان می دهد که ظرف یک سال از تاریخ ترازنامه باید پرداخت شود.

پیش دریافت درآمد

به درآمد یا سود معوق نیز معروف است و به وجه نقد دریافتی قبل از ارائه خدمات و کالا اطلاق می شود. در هنگام تحلیل نقدینگی شرکت ها به خاطر داشته باشید که پیش دریافت درآمد مستلزم خروج وجه نقد در آینده (مانده حساب های پرداختنی) نیست. پیش دریافت درآمد همچنین می تواند نشانگر رشد درآمدهای آتی شرکت باشد چرا که به زودی در صورت سود و زیان شناسایی خواهد شد.

انواع بدهی های غیر جاری

بدهی های مالی بلندمدت

بدهی های مالی شامل وام های بانکی، اسناد پرداختنی، اوراق قرضه پرداختنی و اوراق مشتقه هستند.

اجزای حقوق صاحبان سهام در صورت های مالی

حقوق صاحبان سهام

منافع باقی مانده صاحبان سهام در دارایی ها پس از پرداخت بدهی های شرکت، حقوق صاحبان سهام نامیده می شود. حقوق صاحبان سهام شامل سرمایه پرداخت شده، سهام ممتاز، سهام خزانه، سود انباشته، حقوق اقلیت و سایر اقلام سود جامع هست. سرمایه پرداخت شده میزان پرداختی صاحبان سهام عادی به شرکت است. طبق قانون تجارت در ایران، انتشار سهام باید باارزش اسمی ۱۰۰۰ ریال باشد و انتشار سهام بدون ارزش اسمی متفاوت از ۱۰۰۰ ریال ممنوع است. همچنین تعداد سهام عادی قابل انتشار، منتشرشده و جاری نیز گزارش می شود. سهام قابل انتشار تعداد سهامی است که شرکت می تواند طبق قوانین منتشر کند، سهام منتشرشده تعداد سهامی است که شرکت به سهام داران فروخته است. سهام جاری برابر است با سهام منتشرشده منهای سهامی که شرکت بازخرید کرده است.

سهام ممتاز

سهام ممتاز حقوق و مزایایی دارد که سهام عادی از آن ها برخوردار نیست. برای مثال صاحبان سهام ممتاز دارای سود سهام با نرخ مشخصی هستند که معمولا به صورت درصد مشخصی از ارزش اسمی گزارش می شود و صاحبان سهام ممتاز در صورت ورشکستگی شرکت در دریافت حقوق خود بر صاحبان سهام عادی اولویت دارند. سهام ممتاز را می توان بسته به شرایط به عنوان بدهی و یا حقوق صاحبان سهام دسته بندی کرد. برای مثال سهام ممتاز دائمی که قابل بازخرید نیستند به عنوان حقوق صاحبان سهام دسته بندی می شود، اما سهام ممتازی که با یک مبلغ ثابت قابل بازخرید هستند به عنوان نوعی بدهی مالی دسته بندی می شود.

سود انباشته

بخش توزیع نشده سود خالص شرکت از ابتدای فعالیت شرکت است، سودهای تجمعی شرکت که به عنوان سود نقدی توزیع نشده است.

سهام خزانه

سهامی است که توسط خود شرکت ناشر سهام خریداری می شود، اما ابطال نمی شود. سهام خزانه حقوق صاحبان سهام را کاهش می دهد. سهام خزانه به عنوان سرمایه گذاری در شرکت به حساب نمی آید، همچنین حق رای ندارد و سود دریافت نمی کند.

تفسیر ترازنامه و صورت تغییرات در حقوق صاحبان سهام

ترازنامه هم مقیاس عمودی هر یک از اقلام ترازنامه را به صورت درصدی از کل دارایی ها شرح می دهد، درواقع هم مقیاس شدن ترازنامه را با حذف کامل اندازه شرکت استاندارد می کند و این اجازه را می دهد تا بتوان شرکت های مختلف را باهم مقایسه کرد و یا داده های یک شرکت در طول زمان (سری زمانی) را باهم مقایسه کرد. به عنوان مثال در زیر نمونه ای از ترازنامه دو شرکت رقیب گهربار و تموز آورده شده است.

شرکت گهربار به وضوح شرکت بزرگ تری از شرکت تموز است. با تبدیل ترازنامه به ترازنامه هم مقیاس می توان عامل اندازه شرکت را از بین برد.

سرمایه گذاری شرکت گهربار در دارایی جاری ۲۵٪ کل دارایی شرکت است و اندکی بیشتر از ۲۳٪ سرمایه گذاری شرکت تموز است. بدهی جاری شرکت گهربار ۲۲٪ کل دارایی شرکت است و بسیار بیشتر از مقدار ۷٪ برای شرکت تموز است؛ بنابراین نقدینگی شرکت گهربار کمتر است و ممکن است در پرداخت بدهی های سررسید شده خود با مشکل مواجه شود. سرمایه در گردش بیشتر شرکت تموز ممکن است موجب عدم استفاده بهینه از منابع شود.

بازده سرمایه گذاری در سرمایه در گردش معمولا کمتر از بازده دارایی های بلندمدت است. با نگاهی دقیق تر به دارایی های جاری می توان دریافت که شرکت گهربار درصد وجه نقد به کل دارایی کمتری نسبت به شرکت تموز گزارش کرده است. درواقع شرکت گهربار وجه نقد کافی برای پرداخت بدهی های جاری خود بدون فروش موجودی کالا و یا وصول حساب های دریافتنی را ندارد. موجودی کالای شرکت گهربار ۱۲٪ دارایی کل است و این میزان بیشتر از ۶٪ برای شرکت تموز است.

داشتن موجودی کالای بیشتر ممکن است نشانه مهجور بودن موجودی کالا باشد، البته تجزیه و تحلیل بیشتر موجودی کالا ضروری است. نه تنها بدهی جاری شرکت گهربار بیشتر از شرکت تموز است، بلکه شرکت گهربار دارای بدهی بلندمدت بیشتری نسبت به شرکت تموز است (۵۸٪ در مقابل ۳۳٪)؛ بنابراین شرکت گهربار ممکن است در پرداخت بدهی های بلندمدت خود با مشکل مواجه شود زیرا در ساختار سرمایه اش بدهی بیشتری دارد. تجزیه و تحلیل هم مقیاس می تواند برای ارزیابی استراتژی های یک شرکت نیز به کار رود. شرکت گهربار از طریق تحصیل و اکتساب شرکت دیگر در حال رشد است، زیرا سرقفلی گزارش کرده است، در حالی که شرکت تموز به صورت داخلی در حال رشد است، زیرا سرقفلی گزارش نکرده است. این احتمال وجود دارد که شرکت گهربار تحصیل شرکت دیگر را از محل بدهی تامین مالی کرده باشد.

تحلیل نسبت های مربوطه

محاسبه و تفسیر نسبت های نقدینگی و توان ایفای تعهدات

نسبت های تزار نامه تنها به مقایسه اقلام ترازنامه می پردازد. نسبت های ترازنامه، همراه با تحلیل ترازنامه هم مقیاس، می تواند برای ارزیابی نقدینگی و توان شرکت در ایفای بدهی های بلندمدت مفید باشد. نتایج حاصله باید در طول زمان و میان شرکت های مختلف مقایسه شود.

نسبت های نقدینگی: این دسته از نسبت ها به اندازه گیری توان شرکت در پرداخت بدهی های کوتاه مدت می پردازد. نسبت های نقدینگی شامل نسبت جاری، نسبت آنی، نسبت نقدی است.

اگرچه هر سه نسبت توانایی شرکت در پرداخت بدهی های جاری را می سنجد، اما به هر سه باید هم زمان توجه کرد. برای مثال فرض کنید شرکت الف در مقایسه با شرکت ب نسبت جاری بزرگ تر و نسبت آنی کوچک تری دارد، این به دلیل موجودی کالای بیشتر شرکت الف نسبت به ب است. نسبت سریع یا نسبت آنی بعد از خارج کردن موجودی کالا از دارایی جاری محاسبه می شود. تحلیل های مشابهی می تواند از مقایسه نسبت های آنی با نسبت های نقدی حاصل شود. نسبت نقدی بعد از خارج کردن موجودی کالا و حساب های دریافتنی از دارایی جاری محاسبه می شود.

نسبت های توان ایفای تعهدات بلندمدت: این نسبت ها برای اندازه گیری توان شرکت در بازپرداخت بدهی های بلندمدت به کار می روند. نسبت های بدهی بلندمدت شامل نسبت بدهی بلندمدت به حقوق صاحبان سهام، نسبت کل بدهی به حقوق صاحبان سهام، نسبت بدهی و نسبت اهرم مالی هست.

هر چهار نسبت برای اندازه گیری توان شرکت در بازپرداخت بدهی های بلندمدت به کار می روند، اما این نسبت ها را نیز باید در کنار هم موردتوجه قرار داد. برای مثال، شرکت الف ممکن است در مقایسه با شرکت ب نسبت بدهی بلندمدت به حقوق صاحبان سهام بزرگ تری داشته باشد، اما نسبت کل بدهی به حقوق صاحبان سهام کوچک تری داشته باشد. این امر نشان دهنده آن است که شرکت ب از بدهی بلندمدت بیشتری برای تامین مالی در ساختار سرمایه اش استفاده می کند.

در محاسبه نسبت های بدهی بلندمدت، بدهی شامل همه تعهداتی است که مستلزم پرداخت بهره هست. از طرف دیگر نسبت بدهی اهرم مالی اثر تمام بدهی ها، شامل بدهی های متضمن بهره و بدهی های بدون بهره را شامل می شود.

همواره باید به محدودیت های نسبت های ترازنامه توجه کنید که شامل موارد زیر است:

•  مقایسه با شرکت های رقیب به دلیل تفاوت در روش های حسابداری متفاوت شرکت ها دشوار است.
•  مقایسه شرکت هایی که در صنعت های مختلف فعالیت می کنند دشوار است.
•  تفسیر نسبت ها به میزان زیادی بستگی به قضاوت دارد.
•  داده های ترازنامه تنها یک مقطع از زمان را نشان می دهند.

تفاوت بین صورت جریان وجوه نقد با سایر صورت های مالی

صورت جریان وجوه نقد مقدار ابتدا و انتهای دوره وجه نقد در یک دوره مالی را مرتبط می سازد. تغییر در میزان موجودی نقد و درنتیجه فعالیت های عملیاتی، سرمایه گذاری و با در نظر گرفتن موارد استثناء، فعالیت های عملیاتی مربوط به دارایی های جاری و بدهی های جاری هست. فعالیت های سرمایه گذاری معمولا مربوط به دارایی های غیر جاری و فعالیت های تامین مالی عموما مربوط به بدهی های غیر جاری و حقوق صاحبان سهام هستند.

استهلاک: استهلاک عبارت است از کاهش تدریجی و سیستماتیک در ارزش ثابت استهلاک پذیر به عللی همچون استفاده، مرور زمان و تغییر تکنولوژی. مفهوم روش سیستماتیک این است که کاهش ارزش دارایی مستقل از ارزش روز دارایی و بر اساس یک سیستم از پیش تعیین شده است.

عوامل موثر بر میزان استهلاک:

•  قیمت تمام شده
•  هزینه خرید
•  هزینه های حمل و نقل
•  هزینه های نصب و آماده سازی
•  عمر مفید
•  ارزش اسقاط

تاثیر استهلاک بر صورت های مالی:

ترازنامه: استهلاک به صورت تجمعی در ترازنامه نشان داده شده و از دارایی های ثابت کسر می گردد؛ بنابراین استهلاک با کاهش دارایی های ثابت باعث کاهش مجموع دارایی ها می شود. در سمت چپ ترازنامه نیز، با توجه به اینکه استهلاک یک هزینه است، از طریق کاهش سود خالص باعث کاهش سود انباشته (و بالطبع کاهش حقوق صاحبان سهام) می شود تا بدین طریق ترازنامه، تراز بماند.

صورت سود و زیان: استهلاک به عنوان یک هزینه در صورت سود و زیان، قبل از مالیات اثر می گذارد. مستهلک کردن به جای هزینه کردن باعث از بین بردن نوسان سود خالص در دوره های مختلف می شود. استهلاک باعث کاهش هزینه های مالیاتی می شود از این رو به عنوان سپر مالیاتی از آن نام برده می شود.

صورت جریان وجه نقد: استهلاک یک هزینه غیر نقدی است و در گردش وجوه نقد وارد نمی شود.

محاسبات روش مستقیم

این روش ارائه صورت جریان وجه نقد تنها دریافت ها و پرداخت های وجه نقد در طول دوره را نشان می دهد. حاصل جمع این جریان های نقدی ورودی و خروجی، جریان نقدی عملیاتی شرکت است. روش مستقیم اطلاعات بیشتری به تحلیلگر می دهد. تحلیل گر می تواند مقدار وجه نقدی که در هر حوزه مصرف شده است و در هر حوزه ایجاد شده است را به طور دقیق مشاهده کند. این اطلاعات به تحلیلگر در درک بهتر عملکرد شرکت در طول زمان و پیش بینی جریان نقدی کمک می کند.

در زیر اجزای وجه نقد که به طور معمول در تهیه صورت جریان وجه نقد به روش مستقیم ظاهر می شوند آورده شده است:

•  دریافت نقدی از مشتریان که به طور معمول عمده ترین جز جریان نقدی عملیاتی است.
•  وجه نقد به کار رفته در تولید محصول و خدمات
•  هزینه های عملیاتی نقدی
•  وجه نقد پرداختی بابت بهره
•  وجه نقد پرداختی بابت مالیات

جریان نقدی حاصل از فعالیت های سرمایه گذاری به وسیله تغییرات در حساب های دارایی های ناخالص مانند حساب اموال، ماشین آلات و تجهیزات، دارایی های نامشهود و سرمایه گذاری در سهام محاسبه می شود. حساب استهلاک انقضای انباشته در نظر گرفته نمی شوند، زیرا جز هزینه های نقدی به حساب نمی آیند.

در محاسبه جریان نقدی پرداختی برای خرید دارایی جدید لازم است مشخص شود که آیا دارایی قدیمی فروخته شده است یا خیر. اگر دارایی قدیمی در طول دوره فروخته شده است از فرمول زیر استفاده می کنیم:

نقد پرداختی بابت دارایی جدید= دارایی ناخالص انتهای دوره+ بهای دارایی فروخته شده –دارایی ناخالص ابتدای دوره

که اگر به شکل زیر نوشته شود ساده تر به نظر می رسد:

دارایی ناخالص در انتهای دوره=بهای ناخالص دارایی فروخته شده+نقد پرداختی بابت دارایی جدید+ناخالص دارایی های ابتدای دوره

برای محاسبه جریان نقدی حاصل از فروش دارایی قدیمی لازم است سود و زیان حاصل از فروش آن ها طبق رابطه زیر در نظر گرفته شود:

نقد ناشی از فروش دارایی=ارزش دفتری دارایی+سود (زیان) ناشی از فروش

جریان نقدی حاصل از فعالیت های تامین مالی با اندازه گیری جریان نقدی رد و بدل شده بین شرکت و تامین کنندگان سرمایه محاسبه می شود. جریان نقدی دریافتی از اعتباردهندگان مثبت و جریان نقدی پرداختی بابت اصل بدهی منفی خواهد بود. جریان وجه نقد ناشی از فعالیت های تامین مالی از جمع دو مقدار زیر به دست می آید.

=جریان نقدی ورودی از محل اعتباردهندگان استقراض جدید + بازپرداخت مبالغ اصل بدهی

جریان نقدی ورودی از محل سهامداران=سهام جدید منتشرشده- بازخرید سهام-سود نقدی پرداخت شده

سود نقدی پرداختی می تواند از طریق محاسبه سود نقدی اعلام شده و تغییرات سود نقدی پرداختی به دست آید.

جریان نقدی کل از حاصل جمع جریان نقدی عملیاتی، جریان نقدی سرمایه گذاری و جریان نقدی تامین مالی به دست می آید. اگر این مقادیر درست محاسبه شوند جریان نقدی کل با تغییرات در حساب وجه نقد ترازنامه از یک سال به سال دیگر برابر خواهد بود.

مثال: محاسبه جریان نقد عملیاتی از روش مستقیم

ترازنامه شرکت فرضی برای سال های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ و صورت سود و زیان این شرکت برای سال ۱۳۸۹ ارائه شده است. با استفاده از اطلاعات بخش عملیاتی صورت جریان وجه نقد سال ۱۳۸۷ به روش مستقیم مطابق با استانداردهای حسابداری ایران به دست آورید.

هرگونه تفاوت میان تغییرات در حساب های گزارش شده در ترازنامه و حساب های گزارش شده در صورت جریان وجوه نقد معمولا به دلیل تحصیل سایر شرکت ها و تاثیر ارز است.

برای شروع باید نوع حساب را مشخص کنیم و تحلیل کنیم که حساب موردنظر در طی دوره افزایش یا کاهش یافته است. همان گونه که پیش تر گفته شد این تحلیل ها برای درک روابط صورت های سود و زیان، ترازنامه و جریان وجوه نقد مناسب است.

جریان نقدی حاصل از عملیات:

اقلامی که ترازنامه را که برای محاسبه جریان نقد عملیاتی مدنظر قرار می گیرد، محاسبه می کنیم:

وجه نقد ورودی=فروش –افزایش در حساب های دریافتنی=۱۰۰،۰۰۰-۱،۰۰۰=۹۹،۰۰۰

وجه نقد پرداختی به تامین کنندگان=-بهای تمام شده کالای فروش رفته+کاهش در موجودی کالا+افزایش در حساب های پرداختنی=-۴۰،۰۰۰+۲،۰۰۰+۴،۰۰۰=-۳۴،۰۰۰

موجودی کالای پایان دوره=موجودی کالای ابتدای دوره+خرید-بهای تمام شده کالای فروش رفته=۷،۰۰۰+۳۸،۰۰۰-۴۰،۰۰۰=۵،۰۰۰

کاهش در میزان موجودی طی دوره=۷،۰۰۰-۵،۰۰۰=۲،۰۰۰

حساب های پرداختنی پایان دوره=حساب های پرداختنی اول دوره+خرید-وجه نقد پرداختی به تامین کنندگان =۵،۰۰۰+۳۸،۰۰۰-۳،۰۰۰=۹،۰۰۰

افزایش در حساب های پرداختنی طی دوره=۹،۰۰۰-۵،۰۰۰=۴،۰۰۰

وجه نقد پرداختی بابت حقوق=-هزینه حقوق-کاهش در حقوق پرداختنی=-۵۰۰-۳۵۰۰=-۸۵۰۰

حقوق پرداختنی انتهای دوره=حقوق پرداختنی ابتدای دوره+هزینه حقوق طی دوره-حقوق پرداخت شده طی دوره=۸،۰۰۰+۵،۰۰۰-۸،۵۰۰=۴،۵۰۰

بنابراین داریم:

مراحل تهیه صورت جریان وجوه نقد به روش غیر مستقیم

در این روش سود خالص با لحاظ کردن تعدیلات مربوط به عملیاتی که سود خالص را تحت تاثیر قرار می دهند، اما غیر نقدی هستند، به جریان نقد عملیاتی تبدیل می شود. این تعدیلات شامل حذف هزینه های غیر نقدی (مانند استهلاک)، اقلام غیرعملیاتی (مانند سود و زیان ناشی از فعالیت هایی غیر از فعالیت اصلی شرکت) و تغییرات در حساب های ترازنامه ناشی از حسابداری تعهدی هست. در جدول زیر مثالی از چگونگی ارائه جریان نقدی عملیاتی طبق روش غیرمستقیم آورده شده است.

به این نکته توجه داشته باشید که در روش غیرمستقیم نقطه شروع سود خالص است (آخرین نقطه صورت سود و زیان). در روش مستقیم نقطه شروع قسمت بالایی صورت سود و زیان (درآمدها) است که تعدیل می شوند تا وجه نقد دریافتی از مشتریان را منعکس کند، اما درنهایت جریان نقدی عملیاتی به دست آمده از هر دو روش یکسان خواهد بود، تنها شیوه ارائه متفاوت خواهد بود.

جریان نقدی عملیاتی طبق روش مستقیم و غیر مستقیم به طور متفاوتی به تصویر کشیده می شود، اما مقدار جریان نقدی عملیاتی به دست آمده از هر دو روش یکسان است. محاسبه جریان نقدی حاصل از فعالیت سرمایه گذاری و تامین مالی از هر دو روش یکسان است.

به طور خلاصه گام های زیر را در روش تهیه صورت جریان وجه نقد، بخش عملیاتی به روش غیرمستقیم باید طی کرد:

1.  به دست آوردن سود عملیاتی
2.  افزودن تمام هزینه های غیر نقدی (مانند استهلاک و انقضا) به سود عملیاتی و کسر تمام اجزای غیر نقدی درآمدها
3.  افزودن (کسر) کردن تغییرات در حساب های عملیاتی ترازنامه از سود عملیاتی به صورت زیر:

• • افزایش در حساب دارایی های عملیاتی (خروج وجه نقد) از سود خالص کسر می گردد، در حالی که کاهش آن (ورود وجه نقد) به آن اضافه می شود.
  • افزایش در حساب بدهی های عملیاتی (ورود وجه نقد) به سود خالص اضافه می شود، در حالی که کاهش آن (خروج وجه نقد) از آن کسر می گردد.

مزایای هر یک از دو روش

مزیت اولیه روش مستقیم این است که دریافت ها و پرداخت های نقدی شرکت را نشان می دهد، در حالی که روش غیرمستقیم تنها نتیجه خالص این دریافت ها و پرداخت ها را نشان می دهد؛ بنابراین روش مستقیم اطلاعات بیشتری نسبت به روش غیرمستقیم در اختیار قرار می دهد. داشتن اطلاعات درباره دریافت ها و پرداخت های گذشته برای پیش بینی جریان نقدی عملیاتی آینده مناسب است.

مزیت عمده روش غیر مستقیم این است که بر تفاوت سود خالص و جریان نقدی عملیاتی تمرکز می نماید و این برای پیش بینی جریان نقدی عملیاتی آتی بسیار مناسب است. تحلیل گران ابتدا سود خالص شرکت را پیش بینی می کنند و سپس جریان عملیاتی نقدی پیش بینی شده را با تعدیل سود خالص به دست می آوردند.

درک نسبت های نقدی

نسبت های نقدی عملکرد

نسبت جریان نقد عملیاتی به درآمد که میزان جریان نقد عملیاتی تولید شده به ازای هر یک ریال از درآمد را نشان می دهد:

نسبت بازده نقدی دارایی ها که بازده جریان نقدی عملیاتی که توسط دارایی (تامین کنندگان سرمایه و بدهی) شرکت تپلید شده است را نشان می دهد.

نسبت جریان نقد عملیاتی به سود عملیاتی که توانایی تولید وجه نقد توسط عملیات شرکت را می سنجد:

نسبت های پوششی

نسبت پوشش بدهی که اهرم و ریسک مالی را می سنجد.

نسبت پوشش بهره که توانایی شرکت در پوشش هزینه بهره را می سنجد.

یادداشت های توضیحی

یادداشت های توضیحی به عنوان یکی از بخش های غیرقابل تفکیک صورت های مالی اطلاعات ارزنده ای در مورد صورت های مالی به مخاطب ارائه می دهد. یکی از ویژگی های صورت های مالی، خلاصه بود آن هاست، بدین معنا که مخاطب می تواند با یک نگاه اجمالی به مهم ترین اطلاعات مورد نیاز در مورد شرکت دست یابد. از سوی دیگر ممکن است مخاطب به اطلاعات کلی علاقه نشان ندهد و بخواهد که در یک مورد اطلاعات ریز و با جزییات کافی را کسب نماید. در این مواقع یادداشت های توضیحی به کمک مخاطب آمده که در یک مورد اطلاعات را در اختیار وی قرار می دهد. برای مثال ممکن است در ترازنامه ذکر شود که شرکت ۱ میلیارد تومان وجه نقد دارد ولی به این موضوع اشاره نشود که چه میزان از این مبلغ در حساب های بانکی و در کدام بانک ها قرار دارد. یادداشت های توضیحی این جزییات را در اختیار مخاطب قرار می دهد.

اطلاعات زیر باید در یادداشت های توضیحی واحد تجاری افشا شود:

• تصریح اینکه صورت های مالی بر اساس استانداردهای حسابداری تهیه شده است.
• رویه های حسابداری اعمال شده در خصوص معاملات و رویدادهای بااهمیت
• مواردی که افشای آن ها طبق استانداردهای حسابداری الزامی شده و در بخش دیگری از صورت های مالی ارائه نشده است.
• موارد دیگری که در صورت های مالی اساسی ارائه نشده است، لیکن افشای آن ها برای ارائه مطلوب ضرورت دارد.

یادداشت های توضیحی شامل اطلاعات تشریحی و جزئیات بیشتر از اقلام منعکس شده در صورت های مالی اساسی است. ضمن اینکه اطلاعات دیگری از قبیل بدهی‎ های احتمالی و تعهدات را ارائه می کند.

سوالات متداول

در بخش تحلیل ترازنامه و دارایی و بدهی و حقوق صاحبان سهام شرکت ها به صورت های مالی اساسی شرکتها به ترازنامه پرداختیم. همانطور که گفته شد، ترازنامه یا صورت وضعیت مالی شرکتها، اطلاعات خلاصه شده در خصوص منابع اقتصادی(دارایی ها)، تعهدات اقتصادی(بدهی ها) و تفاوت این دو را که بیانگر حقوق مالکین است را در لحظه ای از زمان ارائه می دهد. در ترازنامه همیشه یک معادله وجود دارد؛ مجموع دارایی های شرکت برابر است با مجموع بدهی و حقوق صاحبان سهام شرکتها.

ترازنامه چیست؟

در این بخش از مقالات تصمیم داریم تا به صورت مفصل تر و با جزئیات بیشتری با ترازنامه آشنا شویم. چرا که برای تحلیل ترازنامه شما باید آن را به خوبی بشناسید.

قبل از اینکه شروع کنیم لازم است که بدانید ساختار ترازنامه در همه صنایع یکی است. یعنی ترازنامه در همه شرکت های ایرانی به یک شکل(دارایی سمت راست و بدهی و حقوق صاحبان سهام در سمت چپ) و به شکل T بزرگ می باشد. اما در انتها به جزئیاتی اشاره خواهیم نمود که ترازنامه ممکن است از صنعتی به صنعت دیگر دارای اختلاف هایی نیز باشد.

تصویر زیر که نمونه ای از یک ترازنامه شرکت تولیدی است را مشاهده نمایید:

دارایی های جاری و دارایی های غیرجاری

در سمت راست ترازنامه، دارایی های شرکت نشان داده می شود که به دو بخش دارایی های جاری و دارایی های غیرجاری(دارایی های ثابت) تقسیم می شوند. مهمترین عاملی که دارایی ها را به این دو بخش تقسیم می کند متغیر زمان است. به عبارتی، اگر انتظار رود که دارایی های یک شرکت طی کمتر از یکسال به وجه نقد یا دارایی دیگر تبدیل شود، در دسته دارایی های جاری و اگر انتظار بر این باشد که بیش از یکسال(یا چرخه عملیاتی) زمان نیاز باشد که دارایی به وجه نقد یا دارایی دیگر تبدیل شود، در دسته دارایی های غیرجاری یا دارایی ثابت گنجانده می شود.

برای روشن شدن این موضوع به دو مثال می پردازیم. موجودی نقد (شامل حساب بانکی یا تنخواه) جزء دارایی جاری به حساب می آید. چرا که وجه نقد هستند. اما دارایی های ثابت مشهود(شامل زمین و ساختمان شرکت) جزء دارایی های غیرجاری به حساب می آیند. چرا که انتظار میرود یکسال دیگر هم این دارایی ها به وجه نقد تبدیل نشوند و مدیریت تصمیمی به فروش این داراییها ندارد.

دارایی های جاری

همانطور که گفتیم، دارایی جاری شامل دارایی هایی می شود که انتظار می رود طی کمتر از یکسال به وجه نقد تبدیل خواهد شد.

• موجودی نقد

شامل وجوه نقدی است که به صورت ریالی و ارزی در صندوق، تنخواه و حساب بانکی شرکت وجود دارند.

• سرمایه گذاری های کوتاه مدت

این سرفصل شامل سرمایه گذاری در اوراق مشارکت و … است.

• دریافتنی های تجاری و غیرتجاری

شامل مطالبات شرکت از مشتریان می باشد. دریافتی های تجاری مطالبات شرکت بابت عمدتاً فروش محصول خود است اما دریافتنی غیرتجاری مرتبط با مطالبات شرکت از افرادی غیر از خریداران محصولات خود می باشد.(مانند فروش نسیه ساختمان شرکت)

• موجودی مواد و کالا

شامل مواد اولیه خریداری شده، کالای(محصول) نیمه ساخته و کالای ساخته شده است.

• پیش پرداختها

مبلغی که بابت دریافت خدمات به کارفرما یا پیمانکار قبل از انجام کار پرداخت می شود(بیعانه پرداختی)

دارایی های غیرجاری

دارایی های جاری، شامل دارایی های بلندمدت شرکت می باشد که در فرایند عملیات شرکت مورد استفاده قرار می گیرند و بر اساس انتظار شرکت طی یکسال آتی به نقد تبدیل نمی شوند.

• سرمایه گذاری های بلندمدت

مانند خرید سهام عمده یک شرکت

• دارایی های ثابت مشهود و نامشهود

دارایی ها در طبقه بندی دیگری به دو دسته مشهود و نامشهود طبقه بندی می شوند. دارایی مشهود قابل مشاهده است. مانند زمین و ساختمان و ماشین آلات اما دارایی نامشهود قابل رویت و مشاهده نیست. مانند سرقفلی و حق امتیاز.

بدهی های جاری و بدهی های غیرجاری

در سمت چپ ترازنامه بدهی های شرکت نمایش داده می شود. منظور از بدهی، طلب دیگران از شرکت است. بدهی ها به دو بخش تقسیم می شوند: بدهی های جاری و بدهی های غیرجاری. بدهی های جاری منظور تعهداتی است که شرکت انتظار دارد تا یکسال آتی تسویه می شوند. بدهی غیرجاری شامل تعهداتی می باشند که سررسید و انتظار شرکت مبنی بر این است که بیش از یکسال تا تسویه آنها باقی مانده است.

بدهی های جاری

• پرداختنی های تجاری و غیرتجاری

عمدتاً شامل بدهی های شرکت به تأمین کنندگان مواد اولیه و دستگاه ها و تجهیزات شرکت

• مالیات پرداختنی

مالیاتی که شرکت ها به سازمان مالیات بایت عملکرد و … بدهکارند.

• سود سهام پرداختنی

سود سهامی(DPS) که در مجمع تقسیم و هنوز به حساب سهامداران واریز نگردیده است.

• تسهیلات مالی دریافتی

وام و تسهیلاتی که شرکت از بانک دریافت نموده است.

• پیش دریافت ها

برخلاف پیش پرداخت ها، این سرفصل گویای دریافت بیعانه از طرف مشتریک شرکت برای فروش کالا یا خدمات می باشد.

حقوق صاحبان سهام

بیانگر حق و حقوق مالی سهامداران و صاحبان شرکت از دارایی های شرکت است. اگر شرکت از محل دارایی های خود، بدهی ها را تسویه نماید آنچه باقی می ماند حقوق صاحبان سهام نام دارد.

• سرمایه

سرمایه شرکت توسط مالکین و سهامداران تهیه می شود. ارزش اسمی هر سهم(۱۰۰۰ریال) ضربدر تعداد سهام شرکت برابر با سرمایه شرکت ها می باشد.

• اندوخته قانونی

بر اساس قانون، شرکتها ۵% سود خالص دوره خود را به این حساب اختصاص می دهند تا این مبلغ حداقل به ۱۰% مبلغ سرمایه برسد.

• سود یا زیان انباشته

همانطور که از نام آن مشخص است، برابر است با مجموع سودهای خالص شرکت ها در دوره های قبل منهای سودهای تقسیم شده در مجامع عمومی عادی(تقسیم سود). به این معنی که سود انباشته پایان سال ۱۳۹۵ در ترازنامه برابر است با سود انباشته پایان سال ۱۳۹۴، بعلاوه سود خالص طی دوره ۱۳۹۵ منهای سود تقسیم شده در مجمع سال مالی ۱۳۹۴٫

ارزش دفتری در ترازنامه

اعدادی که در ترازنامه می بینید به ارزش دفتری ثبت شده اند. به این معنی که فرضاً اگر شرکت زمینی را در سال ۱۳۶۵ به قیمت ۱۰ میلیون تومان خریداری کرده باشد، این زمین در ترازنامه سال ۱۳۹۵ هم به ارزش ۱۰ میلیون تومان نشان داده می شود(ارزش تاریخی). به همین دلیل یکی از ایرادات ترازنامه این است که تورم در اعداد آن تأثیرگذار نیست و مبلغ دارایی ها به روز نیستند.

اصطلاحات مرتبط با ترازنامه که باید بدانید

یک سری از اصطلاحات مرتبط با ترازنامه وجود دارند که شما باید آنها را بدانید. این اصطلاحات عموماً در گزارش های افزایش سرمایه شرکتها که در کدال قرار می گیرند وجود دارند.

• سرمایه در گردش

برابر است با مجموع دارایی های جاری شرکت منهای مجموع بدهی های جاری شرکت. پس اگر شرکتی در مدارک درخواست افزایش سرمایه خود عنوان کرد که هدف از افزایش سرمایه اصلاح سرمایه در گردش شرکت است، منظور شرکت این است که به احتمال زیاد، یا می خواهد مشکلات نقدینگی و تأمین مواد اولیه را حل کند یا تصمیم دارد بدهی های خود به طلبکاران تجاری را تسویه نماید.

• ساختار سرمایه

منظور از ساختار سرمایه، مجموع بدهی های غیرجاری و حقوق صاحبان سهام است. اگر شرکت در مدارک افزایش سرمایه خود ذکر کند که هدف از افزایش سرمایه اصلاح ساختار سرمایه است، منظور این است که می خواهد تسهیلات بلندمدت یا زیان انباشته خود را تسویه نماید. یا عدم توازنی بین نسبت بدهی های بلند مدت و حقوق صاحبان سهام است که تصمیم دارد اصلاح نماید.

• ساختار مالی

به مجموع سمت چپ ترازنامه گفته می شود. یعنی مجموع بدهی جاری، غیر جاری و حقوق صاحبان سهام.

ترازنامه، صورتی برای سنجش وضعیت مالی شرکت ها

گزارشی که اطلاعات درباره منابع اقتصادی(دارایی ها)، تعهدات اقتصادی(بدهی ها) واحد تجاری و تفاوت بین داریی ها و بدهی ها که بیانگر حقوق مالکین است در یک مقطع زمانی معین ارائه دهد، ترازنامه یا صورت وضعیت مالی نامیده می شود. همانطور که گفتیم به ترازنامه(بیلان)، صورت وضعیت مالی نیز گفته می شود. چرا که وضعیت مالی شرکتها را در یک لحظه از زمان نشان می دهد. ترازنامه را به دوربین عکس برداری نیز تشبیه می کنند. از این نظر که هر دو وضعیت داخل تصویر را صرفاً برای لحظه ای از زمان نشان می دهند.

قبل از اینکه بخواهیم در مورد ترازنامه به صورت مفصل به بحث بپردازیم ابتدا باید ببینیم که شکل و ظاهر ترازنامه به چه صورتی است.

منابع و مصارف یک شرکت

شرکتها، منابعی را تأمین می کنند تا برای رفع نیازهای خود مصارف نمایند. اگر ما بخواهیم متوجه شویم که شرکت از چه منابعی برای خود استفاده کرده است باید سمت چپ ترازنامه را بنگریم. منابعی که شرکت ها استفاده می کنند شامل بدهی ها(تسهیلات دریافتی، حساب های پرداختنی و…) و حقوق صاحبان سهام(سرمایه، سود انباشته و ….) می باشد. شرکت ها این منابع را در سرفصل های سمت راست ترازنامه(دارایی ها) مصرف می کنند(مانند خرید دارایی ثابت، مواد اولیه، موجودی نقد و بانک و ….).

همیشه در ترازنامه شرکت ها یک معادله وجود دارد:

اگر بخواهیم معادله بالا را با مثال کیف پول که ذکر کردیم ترکیب نماییم به این نتیجه می رسیم که پول یا کارت اعتباری که در کیف ما(به عنوان دارایی) وجود دارد، با از طریق استقراض به دست آورده ایم(بدهی) یا مالک آن دارایی خودمان هستیم(حقوق صاحبان سهام). طبیعتاً، هر چه شرکت دارایی خود را از طریق استقراض(بدهی) کسب کرده باشد شرکت اهرمی تر و ریسک مالی و ورشکستی آن شرکت افزایش خواهد یافت.

در سری مقالات خانه سرمایه آنچه یک سرمایه گذار بورس باید بداند مفاهیم و اصطلاحات اصلی و کاربردی مربوط به فعالیت در بورس است که هر سرمایه گذاری که وارد بورس می شود باید در درباره آنها اطلاعات نسبی داشته باشد، برای شما توضیح دهیم. در این قسمت قصد داریم به بررسی دو کلمه ساده ولی بسیار پرکاربرد در بین سرمایه گذاران، یعنی معنی EPS چیست و DPS چیست بپردازیم. پس توصیه می کنیم که اگر با این دو واژه آشنایی زیادی ندارید در این مقاله با ما همراه باشید تا متوجه شوید که تفاوت EPS و DPS چیست؟

EPS با سود هر سهم چیست؟

EPS یکی از پرکاربردترین مفاهیم بورسی در بین سرمایه گذاران تازه کار و حرفه ای است. هرجا که وضعیت سهام یک شرکت از طرف سرمایه گذاران و تحلیلگران بازار مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد به شکل مستقیم یا غیر مستقیم پای eps نیز در میان است.

در واقع EPS یکی از مهم ترین مفاهیمی است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر قیمت سهام شرکتها در بورس تاثیر می گذارد. زمانی که شما سرمایه گذاری در بورس را شروع می کنید همیشه به اشکال مختلف با این کلمه درگیر هستید.

اگر بخواهیم خیلی ساده تعریف کنیم که eps چیست می توانیم بگوییم که eps یک شرکت برابر است با میزان سودی که در آن شرکت به ازای هر یک عدد سهم شرکت بدست می آید.

EPS مخفف چیست؟

کلمه eps مخفف عبارت Earnings Per Share که به معنی درآمد هر سهم است. وقتی که شما کل درآمد (سود پس از کسر مالیات) یک شرکت در پایان سال (سال مالی) را بر تعداد سهام آن شرکت تقسیم بکنید در واقع eps آن شرکت را محاسبه کرده اید.

مثالی از نحوه محاسبه eps

برای مثال فرض کنید شرکتی توانسته است در پایان یک سال ۱۰۰ میلیون ریال سود کسب کند و تعداد سهام آن شرکت نیز ۱ میلیون سهم است. در نتیجه eps آن شرکت برابر است با: ریال۱۰۰ = ۱,۰۰۰,۰۰۰ / ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰

یعنی این شرکت توانسته است در انتهای سال به ازای هر ۱عدد سهم خود ۱۰۰ ریال سود بدست آورد. پس eps این شرکت در انتهای سال برابر ۱۰۰ ریال شده است. در ادامه به توضیح درباره دونوع از eps که در بورس بسیار رایج هستند می پردازیم:

EPS پیش بینی شده در بورس چیست؟

EPS پیش بینی شده (درآمد پیش بینی شده هر سهم) مقدار سودی است که یک شرکت در ابتدای سال مالی خود پیش بینی می کند که در انتهای همان سال مالی به آن برسد.

شرکتهای بورسی هر ساله موظف هستند که قبل از شروع سال مالی جدید یک پیش بینی از عملکرد مالی خود به بورس ارائه کنند که در آن پیش بینی براساس عملکرد گذشته شرکت و همچنین نظر مدیران و کارشناسان شرکت یک eps برای سال مالی پیش روی شرکت پیش بینی می شود. به این eps به اصطلاح eps پیش بینی شده گفته می شود. این eps همانطور که از نامش پیداست یک پیش بینی است که هنوز محقق نشده است. این eps همان سودی است که شما در سایت tsetmc به عنوان عدد روبروی eps شرکتها مشاهده می کنید.

پس باید توجه داشته باشید که عددی که شما در سایت tsetmc به عنوان eps یک شرکت مشاهده می کنید، فقط پیش بینی آن شرکت از میزان سودی است که در انتهای آن سال بدست خواهد آمد و هیچ قطعیت و تضمینی وجود ندارد که حتما در انتهای سال این مقدار از eps برای شرکت بدست بیاید.

EPS محقق شده در بورس چیست؟

این eps سودی است که یک شرکت توانسته بعد از گذشت یکسال مالی بدست بیاورد. حسابداران و مدیران شرکت بعد از پایان سال مالی شرکت عملکرد واقعی شرکت را بررسی می کنند، بعد از محاسبه درآمدها و هزینه های شرکت، مبلغی را به عنوان سود خالص و نهایی شرکت اعلام می کنند که این سود همان eps تحقق یافته است.

پس به طور خلاصه می توان گفت eps پیش بینی شده سودی است که شرکت در ابتدای سال مالی خود پیش بینی می کند در انتهای آن سال به آن سود برسد. eps تحقق یافته میزان سودی است که شرکت بعد از پایان سال مالی خود به آن می رسد.

نکاتی درباره eps شرکت ها

• از آنجایی که eps پیش بینی شده فقط یک پیش بینی است، در نتیجه ممکن است که در طی سال چندین بار تغییر پیدا کند. زیرا شرایط ممکن است در طی سال تغییر پیدا کند. مثلا ممکن است با گذشت عملکرد شرکت بهتر یا بدتر شود. یا اتفاق خاصی در روند سودآوری شرکت رخ بدهد. احتمال دارد شرکت به این دلایل پیش بینی eps اولیه را کاهش یا افزایش دهد. به این اتفاق تعدیل سود یا تعدیل eps گفته می شود.
• شرکت های بورسی موظف هستند بعد از گذشت هر فصل از سال مالی خود، گزارش عملکرد خود را اعلام کنند و بعد از آن مجددا یک eps پیش بینی شده برای ادامه سال مالی خود ارائه بدهند. این eps جدید می تواند نسبت به eps پیش بینی شده قبلی تفاوتی نداشته باشد و یا تفاوت پیدا کرده باشد و شرکت تعدیل eps داشته باشد که این به عملکرد شرکت در ۳ ماه گذشته بستگی دارد.
• هرچقدر از شروع سال مالی می گذرد، به دلیل اینکه اطلاعات بیشتری از عملکرد واقعی شرکت وجود دارد و اطلاعات مالی در دسترس مدیران شرکت واقعی تر است، eps پیش بینی شده شرکت به آن eps که در انتهای سال محقق خواهد شد نزدیکتر می شود و قابلیت اتکای بیشتری برای سهامداران شرکت خواهد داشت.
• معمولا eps پیش بینی شده مبنای قیمت گذاری قرار می گیرد، چرا که eps تحقق یافته بعد از پایان سال مالی شرکت بدست می آید و اثر آن قبلا بر روی قیمت سهم گذاشته شده است. در نتیجه یک سرمایه گذار باید این توانایی را بدست بیاورد که خودش بررسی کند که آیا براساس شرایط موجود eps پیش بینی شده شرکت به واقعیت نزدیک است. یا اینکه شرکت پیش بینی درستی از eps خود ارائه نداده است و این eps می تواند در انتهای سال افزایش یا کاهش پیدا کند.

DPS چیست؟

کلمه dps مخفف عبارت Dividend Per Share است. dps آن قسمتی از eps است که بین سهامداران تقسیم می شود. درصد سود تقسیمی یا dps در بین شرکتها متفاوت است. شرکت ها سیاست های متفاوتی درخصوص تقسیم سود دارند. برخی ترجیح می دهند بیشتر سود سهام را بین سهامداران تقسیم کنند.

اما برخی دیگر درصد کمی از سود را تقسیم کرده و بخش عمده آن را به تأمین نقدینگی مورد نیاز برای انجام طرح های توسعه ای، اختصاص می دهند. حال اینکه چه مقدار از eps به عنوان dps بین سهامداران تقسیم شود، در مجمع شرکت تصمیم گیری می شود.می توانید برای اطلاعات بیشتر درباره مجامع شرکتها مقاله همه چیز درباره مجمع و مجامع شرکتهای بورسی را نیز مطالعه کنید.

نکات مهم در مورد DPS

• معمولا شرکتها همه سود خود را به عنوان dps بین سهامداران تقسیم نمی کنند. بلکه مقداری از آن را نزد خود نگه می دارند تا بر حسب شرایط و نیاز خود از آن استفاده درست بکنند.
• هر شخصی که در هنگام مجمع شرکت سهامدار است، سودی که به عنوان dps در مجمع تصویب می شود به او تعلق می گیرد. پس حتی اگر فردای مجمع سهام خود را بفروشد نیز dps یه او تعلق می گیرد.
• شرکتها طبق قوانین بورس ۸ ماه زمان دارند که سود نقدی سهامداران را پرداخت کنند. بعضی از شرکتها این سود را زود و بعضی نیز خیلی دیر پرداخت می کنند.

در نهایت اینکه میزان تقسیم سود و زمان پرداخت آن، به سیاستهای شرکت بستگی دارد. برای فهمیدن این رویه می توانید روند گذشته شرکت را بررسی کنید.

تفاوت EPS و DPS چیست؟

به مأخذ کتاب تکنیک های ساده و کاربردی در تحلیل بنیادی خود dps در واقع بخشی از eps است. جنس هردوی آنها از سود شرکت است. تفاوت در این است که در بیشتر مواقع با هم برابر نیستند.معمولا مقدار dps از eps شرکت کمتر است. چون شرکتها علاقه دارند بخشی از سود را نزد خود نگهدارند. اما گاهی نیز ممکن است به دلایلی dps از eps بیشتر شود.

مثلا شرکت علاوه بر سود امسال، ازسود انباشته ای که از سال گذشته داشته است نیز مقداری را تقسیم کند. این کار باعث می شود که مقدار dps از مقدار eps بیشتر شود.

 

 

آشنایی با مفهوم صورت جریان وجوه نقد

صورت جریان وجوه نقد (Cash Flow Statement)، یک صورت مالی است که انعکاس دهنده فعالیت های کسب وکار یک شرکت است، چرا که تغییرات در وجوه نقد یا همان پول را نشان می دهد. در واقع، به کمک این صورت مالی، می توان دادههای کلی مرتبط با تمامی ورودی های نقدی یک شرکت که از فعالیت های در حین انجام و منابع سرمایه گذاری های خارجی حاصل می شود را دریافت نمود. همچنین این صورت های مالی، شامل کلیه وجوه خروجی نقدی است که برای فعالیت های تجاری و سرمایه گذاری طی یک دوره معین پرداخت میشود نیز، است.

با توجه به ماهیت تعریف شده از صورت جریان وجوه نقد، می توان بیان کرد که این صورت مالی یکی از منابع مهم تأمین مالی کسب وکارها و سازمان ها به حساب می آید. بنابراین تهیه آن بسیار حایز اهمیت است زیرا هدف تهیه این گزارش ها، موجب شفافیت و آگاهی رسانی به سرمایه گذاران و سهام داران نسبت به جریان وجوه نقد در شرکت است.

 چه زمانی نیاز به استفاده از این صورت مالی است؟

بررسی و ارزیابی فرصت‎ها و تهدیدهای حاکم بر یک کسب و کار، یک شرط لازم به جهت بهبود موقعیت و جایگاه آن کسب و کار و صنعت به شمار می آید. به جهت دستیابی به درک درست از موقعیت های کسب وکاری، درک راه های ورود و خروج وجوه نقد و البته مدیریت و استفاده از سود این وجوه، در کسب و کار است.
در گزارش های حسابداری، تدوین و بررسی صورت های مالی مانند ترازنامه، صورت سود و زیان و جریان وجوه نقد، به شرکت ها برای اتخاذ تصمیمات مالی صحیح و مدیریت مؤثرتر و جلوگیری از ورشکستگی کمک می کند.

از بین صورت های مالی بیان شده در بالا، صورت جریان وجوه نقد به این جهت که جریان وجه نقد در شرکت ها را مورد بررسی قرار می دهد، بسیار کارآمد است. با توجه به ماهیت تعریف شده از این صورت مالی و اهمیت و نقشی که در بررسی جریان وجوه نقد در سازمان دارد، هر سه ماه توسط شرکت های سهامی در بورس گزارش های مرتبط با آن منتشر می شود.

هدف اصلی صورت جریان وجوه نقد در چیست؟

هدف اصلی صورت گردش وجوه نقد، بررسی علل تغییرات این وجوه طی بازه زمانی تعیین شده است. بر همین اساس، تمامی اطلاعات مرتبط با جریان های نقدی یک شرکت که در جریان عملیات جاری و سرمایه گذاری وارد مجموعه می شود و همین طور تمامی جریان های مرتبط با خروجی پول که با هدف فعالیت های تجاری و سرمایه گذاری در بازه زمانی مشخص و تعیین شده از مجموعه خارج می شود، در صورت جریان وجوه نقد قابل رؤیت است.

به واسطه جریان وجوه نقد، اطلاعات ارزشمندی مانند علت تغییرات مربوط به وجوه نقد و شبه نقد، دریافت خلاصه ای از فعالیت های مرتبط با سرمایه گذاری، عملیاتی و تأمین مالی طی بازه زمانی تعیین شده ای، قابل دسترسی است.

به بیان دیگر، صورت جریان وجوه نقد، مقدار وجه نقد تولید و مصرف شده طی یک دوره حسابداری در شرکت را نشان می دهد. همچنین این امکان را در اختیار تصمیم گیران قرار می دهد تا وجوه نقد در سازمان را بر اساس نوع فعالیت و کسب و کار طبقه بندی کنند و به این واسطه، اطلاعات مفیدی در مورد سرمایه گذاری مجدد در سازمان با هدف افزایش ظرفیت عملیاتی و نگهداری، پرداخت سود سهام و بدهی را در اختیار مدیران قرار می دهد.

تدوین و تهیه صورت های جریان وجوه نقد، چه فایده ای برای سازمان ها و کسب و کارها دارد؟

1. به جهت اندازه گیری انعطاف پذیری مالی در مؤسسات و سازمان ها مورد استفاده قرار می گیرد.
2. ابزاری است که برای مشخص کردن عملکرد مالی در سازمان ها استفاده می شود.
3. ابزاری است که امکان ارزیابی توان ایجاد گردش وجوه نقد در آینده سازمان و مؤسسات را فراهم می آورد.
4. با استفاده از آن می توان جریان های نقدی آتی را ارزیابی کرد.
5. امکان بررسی توان تأمین تعهدات پرداخت سود سهام و یا تأمین مالی خارجی در صورت نیاز را فراهم می کند.
6. امکان بررسی و ارزیابی آثار رویدادهای غیرنقدی مانند سرمایه گذاری و فعالیت های مرتبط با تأمین مالی را فراهم می کند.
7. به تشخیص و تأیید وضعیت سودآوری و نقدینگی کسب و کارها و مشاغل کمک می کند.
8. امکان مدیریت آسان و صحیح تر در وجوه نقد را فراهم می نماید. به این ترتیب، می توان در مورد ورود و خروج وجوه نقد به سازمان، برآورد صحیحی را اعمال نمود.
9. امکان تأیید تراز نقدی سرمایه را فراهم می کند به این ترتیب که، این امکان را برای مشاغل ایجاد می کند تا وضعیت بیکاری و یا مازاد و کمبود نقدینگی را مورد بررسی قرار دهند و پس از آن، بتوانند به نحو صحیح تری، وجه اضافی را سرمایه گذاری کنند.
10. با توجه به این امر که صورت جریان وجوه نقد براساس برآورد یک سال مالی سازمان برنامه ریزی می شود، این امکان را در اختیار مدیران و تصمیم گیران قرار می دهد تا تصمیم بگیرند براساس اهداف تعیین شده، چه میزان بودجه لازم است. بنابراین امکان هماهنگی فعالیت های مختلف و برنامه ریزی در مورد آن ها را به مدیران سازمان ها می دهد.

آیا می دانید که صورت جریان وجوه نقد از چه ساختاری برخوردار است؟

در ایران، پس از سال 1377، صورت گردش وجوه نقد، براساس 5 طبقه تعریف شده در زیر ارائه می شود:

• جریانات نقدی ناشی از فعالیت های عملیاتی
• جریانات نقدی ناشی از بازده سرمایه گذاری ها و سود پرداختی بابت تأمین مالی
• جریانات نقدی ناشی از مالیات بر درآمد
• جریانات نقدی ناشی از فعالیت های سرمایه گذاری
• جریانات نقدی ناشی از فعالیت های تأمین مالی
• جریانات نقدی ناشی از فعالیت های عملیاتی

زمانی که از فعالیت های عملیاتی در یک سازمان صحبت می شود، اشاره به فعالیت های مولد یک شرکت دارد که در نهایت منجر به ایجاد درآمد عملیاتی از ناحیه فروش کالا و یا ارایه خدمات می شود.

جریان های نقدی که به واسطه فعالیت های عملیاتی در صورت گردش وجوه نقد ثبت می شوند، به 2 دسته تقسیم می شوند:

• جریان های نقدی ورودی و خروجی که در صورت جریان وجوه نقد، ثبت می شوند.
• هزینه ها و درآمدهای مرتبط با وجوه نقد که با هدف تعیین سود و زیان ناشی از فعالیت های عملیاتی در صورت سود و زیان ثبت می شود.
  با توجه به تقسیم بندی که در بالا به آن اشاره شده است، برای تهیه گزارش از فعالیت های عملیاتی، آن ها را به دو بخش مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می کنند.
• صورت جریان وجوه نقد به روش مستقیم

تمامی جریان های نقدی مرتبط با ورودی و خروجی وجه نقد که در جریان فعالیت های عملیاتی به دست آمده است، به صورت جداگانه ثبت خواهد شد و در نهایت خالص وجه نقد حاصل از فعالیت های عملیاتی محاسبه می شود.

جریان نقدی ورودی که از فعالیت های عملیاتی به دست می آید، عبارتند از:

• وجه نقد دریافتی بابت حق الزحمه، اجاره محل و کارمزد
• وجه نقد دریافتی حاصل از فروش کالا و ارایه خدمات

جریان های نقدی خروجی که از فعالیت های عملیاتی به دست می آید، عبارتند از:

• پرداخت های نقدی که به کارکنان واحدهای تجاری هزینه می شود.
• پرداخت های نقدی که تحت عنوان بیمه و تبلیغات صرف می شود.
• پرداختی های مرتبط با عرضه کنندگان کالا و خدمات
• صورت جریان وجوه نقد به روش غیرمستقیم

برای محاسبه سود عملیاتی که از صورت سود و زیان به دست می آید، از روش غیرمستقیم استفاده می شود.

نکته مهم در مورد این روش این است که 6 عامل وجود دارند که بر روی سود عملیاتی تأثیرگذار هستند که عبارتند از:

• تعیین سود عملیاتی که در صورت سود و زیان قرار دارد.
• تعدیل هزینه های غیرنقدی، مانند هزینه استهلاک
• ایجاد تعادل در اقلام عملیاتی ترازنامه
• ایجاد تعادل در درآمدها و هزینه های غیرعملیاتی
• تعدیلات سنواتی تأثیر گذار بر اقلام جاری
• سایر تعدیلات نیز در مواقعی اتفاق می افتد که حساب های عملیاتی با سایر سرفصل های حسابداری درگیر شود.

جریانات نقدی ناشی از بازده سرمایه گذاری ها و سود پرداختی بابت تأمین مالی

زمانی که از جریانات نقدی ناشی از بازده سرمایه گذاری های انجام شده در شرکت صحبت می کنیم، منظورمان سود سهام و سود دریافتی مربوط به سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت و بلندمدت است و زمانی که از جریانات نقدی ناشی از سود پرداختی بابت تأمین مالی صحبت می کنیم، به پرداختی های مربوط به هزینه های تأمین مالی اشاره داریم.

برای مثال، پرداخت های نقدی به سرمایه گذاران بابت خرید اوراق بهادار، جز این دسته به حساب می آید.

به این نکته توجه داشته باشید که در برخی شرکت های تجاری سود سهام در کنار سود تسهیلات و سود پرداختنی به صاحبان سپرده ها در زمره فعالیت های مستمر قرار می گیرد. در چنین شرایطی، تمامی دریافتی ها و پرداختی های نقدی طی فرآیند صورت جریان وجوه نقد، جزو فعالیت های عملیاتی محسوب می شود.

جریانات نقدی ناشی از مالیات بر درآمد

جریانات نقدی مبتنی بر مالیات بر درآمد ازجمله موارد بسیار مهم مخاطبان صورت های مالی به حساب می آید چرا که برای تعیین و بررسی وضعیت فعلی سازمان و مؤسسه مورد هدف بسیار کاربرد دارد. این مالیات، توسط دولت و براساس درآمد شرکت، دریافت می شود و معمولأ رقم آن برابر درصدی از درآمد کل واحد تجاری در نظر گرفته می شود.

جریانات نقدی ناشی از فعالیت های سرمایه گذاری

زمانی که از فعالیت های سرمایه گذاری صحبت می کنیم، در واقع به مجموعه فعالیت هایی اشاره داریم که اقدام به خرید و فروش و سرمایه گذاری های بلندمدت و کوتاه مدت می کنیم.

بنابراین تمامی جریانات نقدی که به واسطه خرید و یا فروش دارایی هایی که به واسطه سرمایه گذاری های بلندمدت و یا کوتاه مدت به دست آمده است، بخشی از ساختار صورت جریان وجوه نقد به حساب می آید. همچنین، وجوه نقدی که در ارتباط با دارایی های ثابت مشهود و نامشهود به دست می آید و همین طور پرداخت و وصول تسهیلات اعطایی به اشخاص مستقل از واحد تجاری، جز جریانات نقدی ناشی از فعالیت های سرمایه گذاری محسوب می شوند.

جریانات نقدی ناشی از فعالیت های تأمین مالی

فعالیت های مرتبط با تأمین مالی، شامل جریان های ورود و خروج وجوه نقد است که اقلام مرتبط با حقوق صاحبان سهام را تحت تأثیر قرار می دهد به همین دلیل، این نوع از فعالیت ها در ترازنامه در سمت بستانکار ثبت می شوند.

برای مثال، فروش اوراق مشارکت، افزایش سرمایه نقدی و دریافت وام، نمونه هایی از جریان وجوه نقد ورودی ناشی از فعالیت های تأمین مالی به حساب می آیند. و اما، بازپرداخت اصل اوراق مشارکت و اصل وام های دریافتی، نمونه های از جریان وجوه نقد خروجی ناشی از تأمین مالی به حساب می آیند.

سخن آخر

وجود وجوه نقد در هر سازمانی به جهت انجام فعالیت های تجاری و تولیدی لازم و ضروری است. اما مدیریت این وجوه و بررسی آن ها به جهت شناخت و بررسی منبع پول و این که این وجوه در چه زمینه هایی مورد استفاده قرار می گیرند و سرمایه گذاری می شوند بسیار حایز اهمیت است و به عنوان یک شاخص کلیدی برای سرمایه گذاران، تحلیل گران مالی و مدیران شرکت ها به حساب می آید که کسب آگاهی از موقعیت این داده ها، به آن ها در اتخاذ تصمیمات مدیریتی صحیح و سرمایه گذاری به موقع یاری می رساند.

سرمایه در گردش یا Working Capital ازجمله اصطلاحات متداول در مفاهیم مالی و حسابداری است. در تعریف، می توان، آن را مجموعه دارایی برشمرد که قابلیت گردش یا نقد شوندگی داشته باشد. درواقع نوعی از دارایی به حساب می آید. همچنین به هر نوع سرمایه و پولی اشاره دارد که در تولید یک محصول به کار رفته است. البته این سرمایه شامل سرمایه های ثابت و تجهیزات نمی شود. به عبارتی این سرمایه بخشی از دارایی های جاری شرکت را تشکیل می دهد. برای توضیح شفاف تر، بهتر است دارایی های جاری شرکت را بشناسیم.

سرمایه در گردش

دارایی های جاری دارایی هایی هستند که در طی سال مالی جاری، نقد می شوند؛ مانند پول نقد، سرمایه گذاری کوتاه مدت. موجودی انبار هم درصورتی که در افق زمانی کوتاه مدت قابل فروش و تبدیل به پول نقد باشد در گروه دارایی های جاری طبقه بندی می شود. حساب های دریافتنی (مطالباتی که در کوتاه مدت بتوان آن ها را به پول نقد تبدیل کرد و حتی ممکن است اسناد تجاری دقیق از آن ها موجود نباشد) هم، شکل دیگری از دارایی های جاری محسوب می شوند. یک شرکت علاوه بر دارایی های جاری، بدهی های جاری هم دارد. بدهی های جاری، بدهی هایی هستند که در طی سال مالی جاری یا دوره مالی موردنظر ما، قابل تبدیل به پول نقد باشند. اگر بدهی های جاری از دارایی های جاری یک شرکت کسر گردد، سرمایه در گردش خالص به دست می آید. به عبارت بهتر، سرمایه در گردش خالص، میزان واقعی دارایی های نقد یک شرکت است.

چرا باید با این مفهوم آشنا شویم؟

سرمایه در گردش برای شناخت وضعیت مالی و نقدینگی یک کسب و کار از اهمیت زیادی برخوردار است. یکی از دلایل عمده ای که سرمایه گذاران جدی و حرفه ای می خواهند ترازنامه مالی یک شرکت را مطالعه کنند، این است که بدانند شرکت چقدر سرمایه در گردش دارد و وضعیت فعلی آن چگونه است؟ سرمایه در گردش، حقایق زیادی را در مورد وضعیت مالی یک کسب وکار و موقعیت نقدینگی کوتاه مدت بیان می کند. این نسبت، تقریباً از هر نسبت مالی یا محاسبات ترازنامه ای دیگر قابل اعتمادتر است، چراکه به شما می گوید که اگر یک شرکت همه ی منابع مالی کوتاه مدت خود را برای پرداخت همه ی بدهی های کوتاه مدت خود استفاده کند، چه چیزی بعدازآن باقی می ماند. همچنین محاسبه آن از سایر محاسبات مالی آسان تر است و به آسانی می توان به شمای کلی شرکت دست یافت. این دقیقاً همان چیزی است که همه مدیران و سرمایه گذاران در جستجوی آن هستند؛ زیرا در یک نگاه می توانند چندین نکته را متوجه شوند. در ادامه به مزیت ها و کاربردهای این نسبت می پردازیم.

سرمایه در گردش چه معیارهایی را پوشش می دهد؟

اگر سایر عوامل را برابر فرض کنیم، یک شرکت هرچه سرمایه در گردش بیشتری داشته باشد، کمتر دچار فشارهای مالی می شود؛ اما ازدیاد این نسبت نیز ممکن است باعث کاهش درآمدها شود. اگر هیئت مدیره تصمیم بگیرد که مبلغی از این سرمایه را به شکل سود سهام یا بازخرید سهام توزیع کند، سرمایه گذاران ممکن است راضی تر باشند. همان طور که می دانیم، توانایی پوشش بدهی ها یکی از بزرگ ترین چالش های هر کسب وکاری است. به طورکلی، یک شرکت باید به اندازه کافی سرمایه در گردش در اختیار داشته باشد تا همه مطالبات و هزینه های خود را برای یک سال پرداخت کند. با دانستن این موضوع، می فهمیم آیا یک شرکت منابع لازم را جهت گسترش داخلی در اختیار دارد یا اینکه باید به سراغ بانک یا بازارهای مالی بروند تا بتوانند بودجه بیشتر به دست آورند.

درواقع، سرمایه در گردش معیاری برای میزان کارآمدی شرکت به حساب می آید. ما با محاسبه نسبت سرمایه در گردش (نسبت جاری) که از تقسیم دارایی های جاری به بدهی های جاری به دست می آید، می توانیم توان شرکت برای پوشش بدهی های کوتاه مدت آن را بفهمیم. نسبت سرمایه در گردش کمتر از یک، نشان دهنده سرمایه در گردش خالص منفی است و میزان بدهی های جاری شرکت بیشتر از دارایی های آن است. این موضوع به اعتباردهندگان و سرمایه گذاران هشدار می دهد که شرکت مذکور، برای سرمایه گذاری مناسب نیست. پایین بودن این نسبت می تواند دلایل زیادی داشته باشد؛ مثلاً کاهش فروش یا افزایش فروش های اعتباری نسبت به نقدی می تواند نقد شوندگی شرکت را تهدید کند و توان آن را در پوشش بدهی ها کاهش دهد. یکی از مزیت های عمده بررسی این مفهوم، پیش بینی بحران های مالی است. حتی شرکتی که دارایی ثابت زیادی دارد، اگر نتواند به موقع بدهی های خود را بپردازد و از نقدینگی خود بهره ببرد، به زودی ورشکست خواهد شد.

میزان تاثیر در کسب و کار ها

کسب و کارهایی که توان پیش بینی بحران ها دارند، راحت تر از سایرین می تواند، با آن مقابله کرده و از پس آن بربیایند. این نکته می تواند عاملی جهت موفقیت و توسعه شرکت میان رقبا باشد. در بهترین شرایط، میزان ناکافی سرمایه در گردش می تواند به فشارهای مالی بر شرکت، تعداد پرداخت های با تأخیر به اعتباردهندگان و فروشندگان منتهی شود. همه این موارد درنهایت باعث کاهش نرخ اعتباری شرکت می شود. نرخ اعتباری پایین تر یعنی بانک ها و بازار اوراق بهادار نرخ های بهره بالاتری را خواهند خواست که در طولانی مدت ممکن است ضرر مالی زیادی به یک شرکت بزند، چراکه قیمت سرمایه افزایش می یابد و درآمد کمتری کسب خواهد شد. سرمایه در گردش منفی می تواند برای برخی از کسب وکارها که گردش بالایی دارند خوب باشد. شرکت های خرده فروشی که گردش موجودی کالای بالایی دارند و معاملات خود را بر مبنای پول نقد انجام می دهند، به سرمایه در گردش بسیار کمی نیاز دارند. آن ها با پول نقدی که به دست آوردند، موجودی کالاهای خود را افزایش می دهند تا مجدداً بفروشند و درآمد کسب کنند. فروشندگان خرده فروشی می توانند به مشتریان وام عطا کنند، تا محصولات آن ها را بخرند و مدیریت درآمدها به سادگی صورت می گیرد؛ بنابراین آن ها نیازی ندارند، مبالغ زیاد سرمایه در گردش خالص داشته باشند. درواقع، پایین بودن این نسبت در این مدل کسب وکارها، مدیریت هوشمندانه ای است که بهبود شرایط شرکت کمک می کند.

در نقطه مقابل، شرکت هایی مانند تولیدکنندگان ماشین آلات سنگین که به سرمایه در دسترس بسیار زیادی نیاز دارند، شرایط متفاوتی دارند. این نوع کسب وکارها محصولات گران قیمت را بر مبنای پرداخت بلندمدت می فروشند؛ بنابراین نمی توانند به همان سرعت پول نقد تولید کنند. موجودی کالای ترازنامه آن ها معمولاً از ماه ها قبل سفارش داده می شود، پس به ندرت می توان آن ها را با سرعتی زیاد برای به دست آوردن پول نقد در مقابل یک بحران مالی کوتاه مدت فروخت و ممکن است تا زمان فروش آن ها بسیار دیر شده باشد. این شرکت ها، باید دارایی نقد بهینه ای را داشته باشند تا هر آن بتوانند بحران ها را مدیریت کنند. این نسبت، نباید بیش ازاندازه هم بزرگ باشد. حد معقول این نسبت می تواند بین ۱ الی ۲ باشد. بنابراین، این نسبت می تواند نشان دهنده بهره وری عملیاتی شرکت نیز باشد. بدین صورت که با افزایش آن متوجه شویم شرکت از دارایی های خود به خوبی استفاده نکرده و کارایی لازم را نداشته است و صرفاً دارایی های خود را به صورت نقد نگه داشته است.

چگونه سرمایه در گردش را مدیریت کنیم؟

صاحبان کسب وکارهای کوچک، فارغ از نوع صنعت و تعداد کارمندان، باید چرخه سرمایه در گردش شرکت خود یا مدت زمانی که از تولید یک محصول و خدمت تا زمان دریافت مبلغ آن محصول و خدمت می گذرد را درک کنند. هر چه این چرخه طولانی تر باشد، یک کسب وکار زمان بیشتری را بدون نقدینگی و سرمایه به سر می برد و در سرمایه گذاری یا پرداخت هزینه ها و تعهدات شرکت، امکان ایجاد اختلال بیشتر می شود. درک کامل مؤلفه های چرخه سرمایه در گردش برای بقاء شرکت ضروری است، چراکه امکان مدیریت بهتر جریان نقدینگی را به شرکت می دهد. تمام کارشناسان کسب وکارهای کوچک معتقدند که نداشتن برنامه درست و پیش بینی نکردن مقدار نقدینگی لازم، عامل اصلی در ورشکست شدن کسب وکارهای کوچک است. انتخاب حجم و ترکیب بهینه ای از منابع و مصارف را برای سرمایه در گردش که به رشد شرکت و نقد شوندگی مطلوب آن منجر شود، می تواند در این امر به شرکت ها کمک کند. این امر با به کارگیری، استراتژی های متنوع می تواند محقق شود.

نسبت های مالی مقادیر عددی هستند که با هدف به دست آوردن اطلاعات معنادار از صورت های مالی یک شرکت استخراج می شوند. اعداد استخراج شده از صورت های مالی شرکت مانند ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان نقدینگی، در مواردی هم چون آنالیزهای مقداری و ارزیابی نقدینگی، رشد، حاشیه سود، سودآوری، نرخ بازگشت، ارزش گذاری و غیره استفاده می شوند. یکی از متداول ترین راه های تحلیل مالی، محاسبه و بررسی نسبت های مالی است. این نسبت ها در چندین گروه تعریف شده اند و هر کدام به یکی از جنبه های وضعیت مالی شرکت ها می پردازند. نسبت های مالی به دسته بندی های اصلی زیر تقسیم بندی می شوند:

• نسبت های نقدینگی
• نسبت های اهرمی و پوششی
• نسبت های فعالیت
• نسبت های سودآوری
• نسبت های ارزش بازار

نگاهی به کاربردها و کاربران تحلیل نسبت های مالی

تحلیل نسبت های مالی دو هدف اساسی را دنبال می کند:

1. پیگیری عملکرد شرکت

تعیین نسبت های مالی در هر دوره و پیگیری تغییر مقادیر آن ها در طول دوره، با هدف کشف سرنخ هایی است که موجب پیشرفت موسسه می شوند. مثلا افزایش نرخ بدهی نسبت به دارایی می تواند نشان دهنده این باشد که شرکت تحت فشار بدهی است و در نهایت آن موسسه را با خطر ورشکستگی مواجه کند.

2. امکان مقایسه عملکرد شرکت

مقایسه نسبت های مالی با رقبای اصلی به این منظور صورت می گیرد که مشخص شود کدام قسمت شرکت عملکرد بهتر یا بدتری نسبت به میانگین صنعت مربوط به خودش دارد. مقایسه بازده دارایی بین شرکت ها به یک تحلیلگر یا سرمایه گذار کمک می کند تا تشخیص دهد کدام شرکت ها در جهت افزایش سودآوری، استفاده بهینه تری از دارایی شان داشته اند. استفاده کنندگان نسبت های مالی به دو گروه استفاده کنندگان داخلی و خارجی تقسیم می شوند:

• استفاده کنندگان خارجی: شامل تحلیلگران مالی، سرمایه گذاران خرده فروشی، اعتباردهندگان، رقبا، مقامات مالیاتی، مقامات نظارتی و ناظران صنعت می شوند.
• استفاده کنندگان داخلی: شامل مدیر تیم، کارمندان و مالکان می شوند.

منظور از نسبت های نقدینگی چیست؟

نقدینگی را می توان این طور تعریف کرد: «میزان توانایی شرکت در بازپرداخت دیون کوتاه مدت خود.» بنابراین نسبت های نقدینگی اطلاعاتی در مورد توانایی شرکت ها در پرداخت دیون کوتاه مدت یا عمل به تعهدات کوتاه مدتشان فراهم می آورند.

نسبت های نقدینگی متداول شامل موارد زیر می شوند:

• نسبت جاری: توانایی شرکت در پرداخت بدهی های کوتاه مدت با دارایی های جاری

نسبت جاری: دارایی های جاری/ بدهی های جاری

• نسبت آنی: توانایی یک شرکت در پرداخت بدهی های کوتاه مدت خود از محل دارایی های نقدی

نسبت آنی (سریع) = دارایی های جاری – موجودی مواد و کالا / بدهی های جار

• نسبت وجه نقد: توانایی شرکت در پرداخت بدهی های کوتاه مدت خود از محل وجوه نقد. این نسبت محافظه­ کارانه ترین نسبت نقدینگی است که حساب های دریافتنی نیز در آن لحاظ نمی شود.

نسبت وجه نقد = موجودی نقدی+ سرمایه گذاری های کوتاه مدت / بدهی های جاری

بررسی نسبت های اهرمی یا ساختار سرمایه

نسبت های اهرمی مقدار منابع دریافت شده از بدهی را اندازه گیری می کنند. در واقع، از نسبت های اهرمی برای ارزیابی سطح بدهی های کوتاه و بلندمدت شرکت استفاده می شود. نسبت های اهرمی شامل موارد زیر می شوند:

• نسبت بدهی: توانایی یک شرکت در پرداخت بدهی های کوتاه و بلندمدت با کل دارایی های موجود

نسبت بدهی = مجموع بدهی ها / مجموع دارایی ها

 

• نسبت تسهیلات به سرمایه: میزان اتکای شرکت به استقراض از بانک و حقوق صاحبان سهام برای تامین مالی خود

نسبت تسهیلات به سرمایه = مجموع تسهیلات / مجموع تسهیلات + حقوق صاحبان سهام

 

• نسبت پوشش بهره: نشان دهنده توان شرکت در پرداخت هزینه های مالی مثلا بهره وام­ های دریافتنی از محل سود عملیاتی

نسبت پوشش بهره = سود عملیاتی/ هزینه های مالی

معرفی نسبت های فعالیت

نسبت های فعالیت یا کارایی ابزارهایی هستند که برای سنجش کاربرد دارایی های شرکت مورد استفاده قرار می گیرند و از طریق ارزیابی میزان فروش و تاثیر دارایی ها بر آن اندازه گیری می شوند. این گروه از نسبت ها، حجم فروش شرکت را با سرمایه گذاری در دارایی های مختلف مانند موجودی کالا، دارایی ثابت و … مقایسه کرده و میزان به کارگیری موثر منابع شرکت و راندمان عملیات آن را در دوره عملیات ارزیابی می کنند.

• دوره گردش موجودی کالا یا میانگین سنی کالا: دوره گردش موجودی کالا، بازه زمانی را نشان می دهد که در آن دفعات گردش کالا اتفاق افتاده است. گردش موجودی کالا بیانگر این است که موجودی کالا و مواد اولیه شرکت در یک بازه زمانی مشخص – مثلا یک سال مالی – چند بار به فروش رسیده و جایگزین شده است.

دوره گردش موجودی کالا = متوسط موجودی مواد و کالا *۳۶۵ / بهای تمام شده کالای فروش رفته

• دوره وصول مطالبات: نشان دهنده فاصله زمانی تحویل کالا به مشتری تا دریافت وجه نقد از مشتری است. به بیان دیگر، مدت زمانی است که طول می­ کشد تا شرکت مطالبات خود را از مشتریان دریافت کند. با بررسی این نسبت درمی یابیم که شرکت درآمد فروش خود را در چه بازه زمانی به چرخه عملیاتی بازمی گرداند.

دوره وصول مطالبات = متوسط حساب­ های دریافتنی *۳۶۵ / فروش نسیه

• دوره گردش عملیات: به دوره ای گفته می شود که در طول آن، یک شرکت، مراحل خریداری مواد اولیه، تولید کالا، ارسال به دست مشتری و در نهایت دریافت وجه نقد را سپری می کند.

دوره گردش عملیات = دوره وصول مطالبات + دوره گردش موجودی کالا

• گردش دارایی: این نسبت، میزان تأثیرگذاری گردش دارایی ها را در کسب درآمد شرکت نشان می دهد و بیانگر این است که چگونه دارایی های شرکت برای ایجاد درآمد به کار گرفته می شوند. با مقایسه این نسبت در دوره های گذشته می توان به این نتیجه رسید که افزایش دارایی ها در کسب درآمد بیشتر توسط شرکت، تأثیرگذار بوده است یا خیر.

 گردش دارایی = فروش خالص / میانگین جمع دارایی­ ها

• گردش دارایی های ثابت: این نسبت، بیانگر میزان تأثیرگذاری دارایی های ثابت شرکت بر کسب درآمد آن است.

گردش دارایی های ثابت = فروش خالص / میانگین دارایی­ های ثابت

• دوره پرداخت بدهی ­ها: نشان­ دهنده مدت زمانی است که طول می­ کشد تا شرکت بدهی خود را با تامین کنندگان – بدهی بابت خرید مواد اولیه به صورت نسیه – تسویه کند.

دوره پرداخت بدهی ­ها = متوسط حساب­ های پرداختنی *۳۶۵ / خرید نسیه

• نسبت گردش سرمایه جاری: سرمایه در گردش، تفاوت دارایی جاری از بدهی جاری شرکت است. این سرمایه، بخشی از خالص دارایی های جاری است که مستقیم یا غیرمستقیم تسهیلاتی را در چرخه تولید ایجاد می کند.

گردش سرمایه جاری = فروش / سرمایه در گردش

• نسبت موجودی کالا به سرمایه در گردش: با توجه به اینکه یکی از اجزای تشکیل دهنده دارایی جاری، موجودی کالا است، نسبت موجودی کالا به سرمایه در گردش نشان دهنده آن است که چه مقدار از سرمایه در گردش شرکت را موجودی کالا تشکیل داده است.

موجودی کالا به سرمایه در گردش = موجودی کالا / سرمایه در گردش

منظور از نسبت های سودآوری چیست؟

نسبت های سودآوری، توانایی شرکت برای تولید درآمد مرتبط با عملکرد و سود سهام، دارایی های ترازنامه، هزینه های عملیاتی و سهام را اندازه گیری می کند. مهم ترین نسبت های مالی سودآوری شامل موارد زیر می شوند:

• بازده دارایی ­ها: نسبت بازده دارایی ها نشان دهنده آن است که شرکت چگونه از منابع و دارایی تحت اختیار خود برای کسب سود بهره برده و برای سرمایه گذاران و اعتباردهندگان خود بازدهی ایجاد کرده است. نسبت بازده دارایی ها می تواند شاخص نهایی برای ارزیابی کفایت و کارایی مدیریت شرکت باشد.

بازده دارایی = سود خالص / میانگین جمع دارایی­ ها

• بازده حقوق صاحبان سهام: شیوه ای برای اندازه گیری میزان سودآوری شرکت است که روش ایجاد سود با استفاده از سرمایه سهامداران را روشن می کند.

بازده حقوق صاحبان سهام = سود خالص / حقوق صاحبان سهام

• حاشیه سود ناخالص: این نسبت، عملیات اجرایی و کسب درآمد شرکت را ارزیابی می کند و همچنین توانایی شرکت در کنترل بهای تمام شده کالای فروش رفته را بررسی کرده و رابطه بین فروش و هزینه های تولید کالای فروخته شده را نشان می دهد.

حاشیه سود ناخالص = سود ناخالص / فروش

• حاشیه سود عملیاتی: نسبت سود عملیاتی نشان دهنده این است که هر یک ریال فروش محصولات یا خدمات چه تأثیری در سود عملیاتی شرکت دارد.

حاشیه سود عملیاتی = سود عملیاتی / فروش

• حاشیه سود خالص: درصد حاشیه سود خالص شرکت نشان دهنده این است که از هر ۱ تومان فروش شرکت چه مقدار آن به سود خالص تبدیل شده است.

حاشیه سود خالص = سود خالص / فروش

آشنایی با نسبت های ارزش بازار

این نسبت ها منعکس کننده نگرش سهامداران و تحلیل گران بازار سرمایه در خصوص عملکرد گذشته و پیش بینی روند آتی شرکت هستند. انواع متداول نسبت های ارزش بازار عبارت اند از:

• نسبت ارزش دفتری (P/BV): این نسبت بیانگر ارزش ثبت شده خالص دارایی ها بر مبنای هر سهم از سهام عادی هستند.

P/B = قیمت بازار هر سهم از سهام عادی * تعداد سهام در دست سهامداران عادی / حقوق صاحبان سهام

• نسبت قیمت به درآمد (P/E): این نسبت، دیدگاه تحلیل گران بازار سرمایه را در خصوص سودآوری آتی شرکت تعیین می کند و از تقسیم قیمت بازار هر سهم عادی در یک دوره زمانی خاص و سود سالانه آن به دست می آید.

P/E = قیمت بازار هر سهم از سهام عادی / سود هر سهم از سهام عادی

• نسبت قیمت به فروش (P/S): این نسبت که از حاصل تقسیم ارزش بازار شرکت بر کل فروش ۱۲ ماهه ایجاد می شود، به شما می گوید برای هر یک ریال فروش سالانه چقدر هزینه می کنید.

P/ S = قیمت بازار هر سهم از سهام عادی / کل فروش ۱۲ ماه اخیر شرکت

• قیمت به جریان نقدینگی (P/CF): این نسبت از توان قابل ملاحظه ­ای برای پیش ­بینی بازده سهام برخوردار است و معمولا به وسیله سرمایه گذاران نهادی مورد استفاده قرار می گیرد. نسبت قیمت به جریان نقدینگی، مواردی از قبیل استهلاک، تخفیف درآمد و مواردی از نقدینگی را که توسط کسب و کار ایجاد شده حذف می کند.

P/ CF = قیمت بازار هر سهم از سهام عادی / جریان نقدی هر سهم

جریان نقدی هر سهم = سود هر سهم + (استهلاک دارایی های مشهود و نامشهود / تعداد سهام شرکت)

• نسبت PEG: نسبتی است که برای تعیین ارزش سود هر سهم تا زمانی که نرخ رشد سود سهام شرکت در نظر گرفته شود مورد استفاده قرار می گیرد. این نسبت مبتنی بر نسبت P/E است و چشم انداز رشد یک سهم را در نظر می­ گیرد. محاسبه بدین شکل است که نسبت P/E را به نرخ رشد سالانه درآمد بر مبنای ارزش ۵ سال آینده تقسیم می کنیم. اگر نتیجه کمتر از یک باشد بیانگر آن است که بازار به طور کامل چشم اندازی در خصوص این سهم ندارد.

PEG = (قیمت بازار هر سهم از سهام عادی / سود هر سهم از سهام عادی) / نرخ رشد سالانه درآمد

محدودیت نسبت های مالی چیست؟

 تحلیل نسبت های صورت های مالی به طور گسترده ای توسط تحلیل گران مالی، سرمایه گذاران و اعتباردهندگان به کار می رود. در واقع این نسبت ها وضعیت اقتصادی واحد تجاری را در مقایسه با صورت های مالی به شکل بهتری انعکاس می دهند. از سوی دیگر، نسبت های مالی در مدل های پیش بینی به طور موفقیت آمیزی به کار می روند. اما با وجود استفاده وسیع از نسبت های مالی این تکنیک ها با برخی از محدودیت ها روبه رو هستند که تفسیرها را با پاره ای از ابهام مواجه می کنند.

نمونه هایی از محدودیت های نسبت های مالی

1. با توجه به اینکه نسبت ها بر مبنای اطلاعات تاریخی هستند، میانگینی از شرایط موجود در گذشته به شمار می روند.
2. هنگامی که اطلاعات بر مبنای بهای تمام شده تاریخی باشند قادر به انعکاس سطح عمومی قیمت ها و ارزش های جاری نخواهند بود.
3. از آنجایی که روش محاسبه هر نسبت استاندارد نیست، بنابراین نمی توان تاثیر نفوذ اطلاعات گزینش شده را در محاسبات نادیده گرفت.
4. استفاده از روش های مختلف حسابداری می تواند بر نسبت ها اثرگذار باشد. مثلا استفاده از روش «فایفو» نتیجه متفاوتی نسبت به استفاده از روش «لایفو» ایجاد می کند.
5. همچنین تغییرات در اصول و برآوردهای حسابداری – مثلا تغییر از روش فایفو به لایفو – نیز در تغییر نسبت های مالی تأثیرگذار هستند. علاوه بر این، برای استفاده از اطلاعات در روندهای درازمدت، ممکن است نیازمند تبدیل اطلاعات با هدف حذف رویدادهای غیرعادی و غیرمترقبه باشیم.
6. با توجه به تفاوت های موجود در ویژگی های عملیاتی شرکت های مختلف مانند خطوط تولید، روش عملیات، نحوه تامین مالی و منطقه جغرافیایی شرکت ها مقایسه بین شرکتی دشوار است.

به هنگام استفاده از نسبت های مالی، محتاط باشید!

اگرچه محدودیت های صورت های مالی بسیار با اهمیت هستند. اما با این حال، تحلیل نسبت ها از تکنیک های مهم تفسیر صورت های مالی به شمار می رود. زیرا نسبت ها نشانگر ارتباط هایی میان عناصر اساسی صورت های مالی شرکت ها هستند. در هر صورت، نتایج حاصل از نسبت های مالی باید با احتیاط بیشتری مورد استفاده قرار گیرند.

تحلیل جریان نقدی (Cash flow)  به آسانترین روش

وضعیت جریان نقدی نشان می دهد که یک شرکت چگونه سرمایه خود را خرج می کند و این سرمایه از کجا به شرکت وارد می شود. وضعیت جریان نقدی نشان دهنده ی تمامی نقدینگی است که یک شرکت از طریق فعالیت های در گردش و منابع سرمایه گذاری خارجی خود به دست می آورد. همان طور که نقدینگی خروجی، سرمایه ای است که برای فعالیت های کسب وکار سرمایه گذاری در یک بازه ی مشخص پرداخت شده است. در این مقاله ما به گزارش صورت جریان نقدی و کمک آن در تحلیل شرکتِ مناسب برای سرمایه گذاری می پردازیم.

چرا جریان وضعیت نقدی مهم است؟

دو نوع حسابداری وجود دارد: حسابداری تعهدی (Accrual Accounting )  و حسابداری نقدی (Cash Accounting )

حسابداری تعهدی توسط شرکت های دولتی استفاده می شود و روشی که در آن عایدی یک شرکت به منزله ی درآمد آن است و نه اینکه شرکت وجوهی را دریافت کرده باشد. هزینه ها گزارش می شوند حتی اگر هیچ پرداخت نقدی صورت نگرفته باشد. برای مثال اگر یک شرکت یک فروش را گزارش کند، سود آن در صورت سود و زیان شناسایی می شود، اما شرکت وجهی را تا بعدازآن تاریخ دریافت نمی کند. ازنقطه نظر حسابداری، شرکت سودی را که از طریق فعالیت های صورت سود و زیان کسب کرده است را باید مالیات درآمد( income taxes)  پرداخت کند، اگرچه هیچ تبادل پولی صورت نگرفته است. همچنین در این معادله احتمالاً پول نقد در ابتدا از شرکت برای خرید تجهیزات و تولید محصولات برای فروش(خرید مواد اولیه) خارج شده است. در چنین کسب وکارهایی، معمول است که مشتری پرداخت صورتحساب را به ۳۰،۶۰ و یا حتی ۹۰ روز بعد به تعویق بیاندازد. فروش انجام شده یک مطالبه قابل دریافت است که مادامی که پول دریافت نشود، تأثیری بر نقدینگی شرکت نخواهد داشت.

حسابداری نقدی یک روش حسابداری است که درآمدها در مدت زمانی که دریافت شده اند، گزارش می شود و هزینه ها در زمان دقیقی که آن ها پرداخت شده اند، گزارش می شوند. به عبارت دیگر، درآمد و مخارج زمانی گزارش می شوند که پول نقد دریافت و پرداخت شده باشد. سود شرکت به عنوان درآمد خالص(net income) در وضعیت درآمدی(صورت سود و زیان) خود را نشان می دهد. درآمد خالص آخرین سطر گزارش یک شرکت است. اگرچه از طریق حسابداری تعهدی، درآمد خالص لزوماً به معنی دریافت تمامی وجوه پرداختی توسط مشتریان نیست. از طریق دیدگاه حسابداری، یک شرکت می تواند سود رسان باشد. اما اگر دریافتی ها به تعویق بیافتند و یا پرداخت نشوند، شرکت می تواند دچار مشکلات مالی شود. حتی شرکت های پرسود نیز در مقاطعی با مدیریت کنترل جریان نقدی مشکل داشته اند. به همین علت وضعیت جریان نقدی یک ابزار مهم برای تحلیلگران و سرمایه گذاران است.

صورت جریان نقدی

وضعیت جریان نقدی سه بخش مجزا دارد(در ایران پنج بخش دارد) که هرکدام از آن ها به یکی از اجزا شامل عملکرد(فعالیت عملیاتی)، سرمایه گذاری و تأمین مالی یک شرکت در فعالیت های تجاری اشاره می کند. در ادامه یک وضعیت معمول جریان نقدی را بررسی می کنیم:

جریان نقدی از طریق عملکرد یا عملیات شرکت

 این بخش میزان نقدینگی ایجاد شده از وضعیت درآمدی که از طریق دیدگاه تعهدی گزارش شده است را اعلام می کند. مواردی که در آن بخش قرار می گیرند شامل حساب های دریافتنی( accounts receivables) و حساب های پرداختنی ( accounts payable)و مالیات پرداختنی درآمد (income taxes payable)  می باشد. به طور خلاصه، سرمایه گذاران می توانند ببینند که چگونه یک شرکت برای خود و عملیاتش سرمایه گذاری می کند.

جریان نقدی از طریق فعالیت های تأمین مالی

بدهی ها و معاملات انجام شده در این بخش گزارش می شود. هرگونه جریان نقدی شامل پرداخت سود سهم، بازخرید و یا فروش سهم و اوراق قرضه می توانند به عنوان یک جریان نقدی برای فعالیت های تأمین مالی شرکت در نظر گرفته شود. نقدینگی از طریق وام گرفتن و یا نقدینگی پرداخت بدهی در این بخش ثبت می شود. برای سرمایه گذارانی که شرکت های پرداخت کننده سود(DPS) بالا را ترجیح می دهند، این بخش مهم است. زیرا نشان می دهد که سود نقدی از نقدینگی پرداخت می شود و از درآمد خالص برای پرداخت سود به سهامداران استفاده نمی شود.

تجزیه وتحلیل جریان نقدی

جریان نقدی یک شرکت می تواند از طریق اعدادی که در وضعیت جریان نقد به عنوان نقدینگی توسط فعالیت های عملیاتی یا جریان نقدی خالص عملیاتی گزارش می شود، ایجاد گردد. اگرچه، هیچ تعریف جهانی پذیرفته شده وجود ندارد. برای مثال، بسیاری از مدیران مالی حرفه ای، جریان نقدی یک شرکت را مجموع درآمدهای خالص آن بعلاوه استهلاک آن (هزینه های غیر نقدی در صورت سود و زیان) در نظر می گیرند. درحالی که تحلیل جریان نقدی می تواند نسبت هایی را برآورد کند، نشانگرهایی که در ادامه بیان می شوند می توانند نقطه ی شروع خوبی برای یک سرمایه گذار فراهم کنند تا کیفیت سرمایه گذاری جریان نقدی یک شرکت اندازه گیری شود.

جریان نقدی عملیاتی/ فروش خالص

این نسبت که تحت عنوان میزان جریان نقدی عملیاتی خالص یک کمپانی به نسبت فروش خالص، یا درآمد (از طریق صورت سود و زیان) بیان می شود، به ما می گوید که چه مقدار نقدینگی از طریق هر دلار حاصل از فروش به دست آمده است. نمی توان درصد دقیق و قابل قبولی برای این نسبت مطرح کرد، اما سرمایه گذاری با توجه به میزان این نسبت، اگر نسبت درصد بالاتری داشته باشد بهتر است. همین طور باید اشاره داشت که صنایع و شرکت ها دارای نسبت متفاوتی هستند. سرمایه گذاران باید عملکرد این نشانگر را در طول دوره های زمانی بلندمدت بررسی کنند تا تغییرات مهم میانگین نسبت جریان نقدی/فروش و ارتباط آن در مقایسه با دیگر شرکت های هم تراز را متوجه شوند. هم چنین باید سرمایه گذاران به مقدار افزایش جریان نقدی و افزایش فروش توجه داشته باشند، زیرا باید هر دو مقدار به یک نسبت در طول زمان تغییر کنند.

جریان نقدی آزاد( free cash flow)

این جریان اغلب به عنوان جریان خالص نقدعملیاتی منهای مخارج سرمایه تعریف می شود. جریان نقدی آزاد یک معیار مهم است. زیرا نشان می دهد که چگونه عملکرد شرکت در تولید پول نقد مؤثر است. سرمایه گذاران با بررسی جریان نقدی آزاد یک شرکت می تواند به سؤالاتی از قبیل آیا این شرکت نقدینگی کافی دارد تا پس از سرمایه گذاری بتواند سود سهام را به سرمایه گذاران پرداخت کند و یا سهام را بازخرید کند. برای محاسبه جریان نقدی آزاد: از صورتحساب جریان نقدی، مورد جریان نقدی عملیاتی را بیابد (که به آن نقدینگی عملیاتی و یا نقدینگی حاصل از فعالیت های عملیاتی نیز گفته می شود) و هزینه های سرمایه که برای عملیات فعلی لازم است را از آن کم کنید. شما می توانید با گسترش آنچه در اعداد جریان نقدی آزاد وجود دارد، قدمی فراتر بردارید. برای مثال، علاوه بر هزینه های سرمایه شما می توانید مقدار سود سهام را از جریان نقدی عملیاتی خالص کم کنید تا به مقدار دقیق تری از جریان نقدی آزاد برسید. این نمودار می تواند همان طور که اشاره شد با میزان فروش مقایسه شود.

درواقع، اگر یک شرکت سابقه ای در پرداخت سود سهام دارد، نمی توان بدون دلخوری سهامداران آن را حذف کرد و نادیده گرفت. حتی کاهش سود تقسیم شده درحالی که ضرر کمتری دارد برای بسیاری از سهامداران مشکل ساز است. برای برخی از صنایع سرمایه داران سود سهام پرداخت شده را هم تراز با هزینه های سرمایه می دانند. بسیار مهم است که جریان نقدی آزاد یک شرکت در دوره های مختلف بررسی شود و نمودارهای آن با نمودارهای کمپانی دیگر که در یک صنعت کار می کند مقایسه شود. اگر جریان نقدی آزاد مثبت بود، باید نشان داده شود که شرکت قادر به انجام تعهدات خود ازجمله تأمین فعالیت های عملیاتی و پرداخت سود سهام می باشد یا خیر.

پوشش جریان نقدی آزاد جامع

شما می توانید نسبت جریان نقدی آزاد جامع را با تقسیم جریان نقدی آزاد جامع بر جریان نقدی عملیاتی خالص به منظور به دست آوردن درصد نسبت انجام دهید. هم چنان هرچه درصد بالاتر باشد، بهتر است.

سخن آخر

جریان نقدی آزاد یک شاخص و معیار بسیار مهم برای سرمایه گذاران است. این نشانگر تمام ویژگی های مثبت نقدینگی ایجادشده داخلی از طریق فعالیت های یک شرکت را بررسی می کند و استفاده از نقدینگی برای هزینه های سرمایه را تحلیل می کند. اگر نقدینگی یک شرکت مثبت باشد، یک نشانه مثبت است که این شرکت در موقعیت خوبی قرار دارد که از وام گرفتن جلوگیری کند، کسب وکارش را گسترش دهد، سود سهام را پرداخت نماید و از شرایط دشوار عبور کند. عبارت (cash cow) که برای شرکت ها با جریان نقدی مثبت بالا استفاده می شود، عبارت مناسبی نیست. اما مطمئنا یکی از ویژگی های بسیار جذاب برای سرمایه گذاری است که منجر می شود در چنین شرکت های سرمایه گذاری کنید.