Lines_Background
وبینار آنلاین خانه‌سرمایه
00روز
00ساعت
00دقیقه
00ثانیه
ثبت‌نام رایگان
لوگو خانه سرمایهآموزش ترید از صفر صفر

بانک مرکزی

صندوق بین المللی پول (IMF)
صندوق بین المللی پول (IMF) چیست...

صندوق بین المللی پول (IMF) چیست؟

«صندوق بین المللی پول» یا «IMF» که کوتاه شده عبارت «International Monetary Fund» است، یک «نهاد مالی» است که درست بعد از تمام شدن جنگ جهانی دوم به وجود آمد. این صندوق با هدف «ایجاد ثبات در ارزها و اقتصاد جهانی» کار خود را آغاز کرد.

در این مقاله از خانه سرمایه، نگاهی عمیق تر به ماجرای این صندوق و ریزه کاری هایش می اندازیم و شما را با ماهیت آن بیشتر آشنا می کنیم. با ما همراه باشید.

صندوق بین المللی پول چگونه کار می کند؟

بعد از جنگ جهانی دوم، زمانی که بیشتر کشورهای جهان در ویرانه های جنگ، غرق شده بودند و اقتصاد چه در سطح جهانی و چه در سطح ملی در حال فروپاشی بود، سران 44 کشور جهان دور هم جمع شدند تا راه نجاتی برای این ماجرا پیدا کنند. در طول آن جلسه، قرار بر این شد که هر کشور، مقداری از سود ناخالص داخلی خود را به عنوان سهمش از این صندوق پرداخت کند تا اگر خودش یا کشورهای دیگر برای حفظ ثبات پولشان به وام نیاز داشتند آن را از همین صندوق بگیرند.

بخش جالب دیگر در مورد این صندوق، میزان حق رای اعضا بود. این حق رای بر اساس میزان سرمایه ای که در این صندوق می گذاشتند تعیین می شد؛ مثلا بیشترین حق رای در این صندوق متعلق به «آمریکا» است. چون پول زیادی را وارد صندوق کرده است.

ماجرای تعهد برتون وودز آمریکا چیست؟

صندوق بین المللی پول (IMF) چیست؟

این ماجرا به تعهد آمریکا برای پرداخت طلا در عوضِ دلار برمی گردد. این تعهد که «برتون وودز» (Bretton Woods system) نام داشت یکی از لاف های آمریکا در زمان تشکیل صندوق بین المللی پول بود.

آمریکا در آن زمان، بیش از 75 درصد طلای جهان را در اختیار داشت. به همین دلیل می خواست «IMF» بر پایه طلا و دلار باشد. آمریکا ادعا می کرد که می تواند به ازای هر دلار، مقدار مشخصی طلا بپردازد و هیچ مشکلی در آینده پیش نمی آید.

ایالات متحده، فکر این را نکرده بود که شاید روزی بیشتر از طلاهایی که دارد دلار خرج کند. به همین دلیل وقتی این اتفاق افتاد، ماجرای معادل سازی دلار و طلا را از اساس، نابود کرد!

چرا صندوق بین المللی پول، هدف خود را تغییر داد؟

با هم گفتیم که هدف اصلی این صندوق، حفظ ثبات و ارزش پول های ملی و بین المللی بود. این هدف تا زمانی که «نیکسون» رئیس جمهور وقت آمریکا یک طرفه همه چیز را خراب نکرده بود ادامه داشت. ماجرا از این قرار بود که در یک بازه زمانی، آمریکا به یک وارد کننده بسیار بزرگ تبدیل شد و تمام پرداختی ها را با پول ملی خودش یعنی «دلار» انجام داد. این موضوع را هم به یاد داشته باشید که تا قبل از این زمان، آمریکا گفته بود که در ازای هر یک دلار، مقدار مشخصی طلا دارد.

وقتی آمریکا دید که کشورهای مختلف، بیش از اندازه ای که او در خزانه اش طلا دارد، دلار دارند، کلا منکر ماجرا شد و اعلام کرد که دیگر در ازای دلار، طلا نمی دهد. به این ترتیب، کشورهایی که به خیال خودشان با ذخیره کردن دلار به طور غیر مستقیم، طلا ذخیره کرده بودند با مُشتی کاغذ بی خاصیت روبه رو شدند که دیگر هیچ کس بابت آنها طلایی نمی پرداخت!

به دنبال این ماجرا، ماهیت و هدف صندوق بین المللی پول هم زیر سوال رفت. چون دیگر ارز کشورها ثبات خود را از دست داده بودند و امکان نداشت که چیزی درست شود. به همین دلیل، به جای آنکه صندوق را منحل کنند، هدف آن را تغییر دادند.

اهداف جدید IMF چه بودند؟

این صندوق از سال 1978 سه هدف کلی را برای خودش در نظر گرفته است:

  1. نظارت بر اوضاع اقتصادی کشورهای عضو

اولین وظیفه ای که این صندوق برای خودش در نظر گرفت که البته بی شباهت به عملکرد گذشته آن قبل از شوک نیکسون بر دلار نیست، زیر نظر گرفتن سیاست های مالی و اقتصادی کشورهای عضو صندوق بود. این صندوق معتقد است که اگر کشورهای عضو، داده های مربوط به وضعیت اقتصادی خود را به شکلی شفاف ارائه کنند، می توانند مسیر ایجاد همکاری در سطح بین المللی را بسیار هموارتر سازند.

  1. کمک به ساخت زیرساخت های اقتصادی

این هدف برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات زیرساختی و کمک به ساخت سیاست های اقتصادی کشورهایی است که هم عضو این صندوق هستند و هم از نظر اقتصادی دچار مشکلات زیرساختی و فنی شده اند. این صندوق با آموزش و کمک به راه اندازی این زیرساخت ها وظیفه خود را در قبال این کشورها انجام می دهد.

  1. دادن وام به کشورهای عضو

کشورهایی که عضو این صندوق هستند و به دلیل های ریز و درشتی مثل: «بالا بودن بدهی های بین المللی»، «در خطر قرار گرفتن ارزش پول ملی» یا «ناتوانی در پرداخت هزینه های جاری کشور به دلیل هایی مثل «بحران کرونا» به پول یا تسهیلات نیاز داشته باشند، می توانند از این صندوق، وام بگیرند.

البته تصویب پرداخت کردن یا نکردن این وام ها بر اساس حق رای کشورهای عضو انجام می شود؛ مثلا آمریکا که هنوز هم بیشترین مقدار حق رای را دارد حرف آخر را در دادن یا ندادن وام به کشورها می زند.

شرایط دریافت وام از صندوق بین المللی پول چیست؟

صندوق بین المللی پول (IMF) چیست؟

شرایط گرفتن وام از این صندوق، به سادگی گرفتن وام از بانک ها نیست. چون این ماجرا در سطح بین المللی اجرا می شود و وثیقه های آن هم بسیار متفاوت هستند. این صندوق، تنها در صورتی به یک کشور وام می دهد که آن کشور تغییرهایی اساسی و حتی کلان را در سیاست های اقتصادی خود پیاده سازی کند.

اما از آنجا که ابرقدرت های جهان هم عضو این صندوق هستند و گاهی منافع آنها در ضعیف شدن کشورهای دیگر نهفته است نمی توان انتظار داشت که همه چیز بدون هیچ چشم داشت یا بازی های سیاسی پیش برود.

مثلا شرط «IMF» برای دادن وام به کشور «پاکستان» این بود که بودجه دفاعی خود را کم کند. در حالی که این موضوع، بیشتر از اینکه رنگ و بوی اقتصاد دهد، شکل یک اقدام نامحسوس سیاسی را به خود گرفته است.

ماجرای اجماع واشنگتن چیست و چه ارتباطی با IMF دارد؟

سه موسسه که شامل «صندوق بین المللی پول»، «بانک جهانی» و «خزانه داری آمریکا» می شوند در سال 1980 دست به دست هم دادند تا با تحت فشار گذاشتن دولت ها و ایجاد چند شرط، آنها را مجبور کنند تا در تصمیم های اقتصادی شان تغییراتی را به وجود بیاورند.

به مجموعه این شرط ها که در عوضِ دادن تسهیلات و وام به کشورهای ضعیف یا دچار مشکل به آنها تحمیل می شد «اجماع واشنگتنی» یا «Washington Consensus» می گویند. این شرط ها شامل موارد زیر می شوند:

  • ایجاد «ریاضت اقتصادی» با کاهش هزینه ها یا افزایش درآمدهای کشور
  • تلاش و تمرکز مستقیم دولت روی کشف و استخراج منابع ملی و صادرات آنها
  • کاهش ارزش پول ملی
  • راه اندازی تجارت آزاد به وسیله برداشتن مانع های صادرات و واردات
  • ساده کردن فرایند سرمایه گذاری داخلی و خارجی و تشویق سرمایه گذاران با هدف ایجاد ثبات در بازار سرمایه گذاری
  • تلاش برای صرفه جویی در بودجه دولت
  • حذف کنترل دولت روی قیمت ها
  • حذف تمام انواع یارانه ها
  • تمرکز روی تقویت خصوصی سازی
  • واگذاری تمام یا بخش بسیار زیادی از شرکت های دولتی به بخش خصوصی
  • محافظت کردن از حق و حقوق سرمایه گذاران خارجی و جذاب کردن ماجرای سرمایه گذاری در داخل کشور
  • مبارزه با فساد
  • تلاش برای بهتر حکومت کردن
  • ممنوع بودن استفاده از ارزهای رمزنگاری شده در کشور

صندوق بین المللی پول از همین شرایط برای دادن وام به کشورهای عضو استفاده می کند.

عضویت در صندوق IMF چه مزایایی دارد؟

بیایید نگاهی به مزایای این ماجرا بیندازیم:

  • امکان حق برداشت مخصوص

این امکان که «SDR» یا «Special Drawing Right» نامیده می شود نوعی واحد غیر رسمی است که بر اساس آن میزان دارایی هر کشور در صندوق، نمایش داده می شود؛ مثلا دارایی ایران در این صندوق 3567 میلیون «SDR» است که تقریبا برابر با پنج میلیارد دلار است.

  • استفاده اعضا از داده های ویژه

صندوق بین المللی پول به خاطر ماهیت و روش کارش به داده های بسیار جالبی از کشورهای مختلف دسترسی دارد. هیچ نهاد مالی مشابهی به چنین داده هایی با این دقت و گستردگی دسترسی ندارد. این داده ها فقط در اختیار اعضای صندوق قرار می گیرند.

  • شرکت کردن اعضا در پروژه های آموزشی صندوق

یکی از رسالت های این صندوق، آموزش زیرساخت های مالی و سیاست اقتصادی است. اعضای این صندوق می توانند افرادی از خودشان را برای استفاده از جدیدترین آموزش ها به این صندوق بفرستند.

  • اعضا زودتر از بقیه با خبر می شوند!

از ویژگی های خوب این صندوق آن است که اعضای آن از آخرین و جدیدترین اخبار حوزه مالی و اقتصادی جهان با خبر می شوند. این خبرها به ویژه برای کشورهای در حال توسعه که نخ اقتصادشان به یک مو بند است بسیار مفید و ارزشمند جلوه می کند.

  • فرصتی برای گفتگوی اقتصادی تمدن ها

هر کدام از اعضای صندوق، نماینده یک کشور مستقل هستند. این صندوق، فرصتی ناب برای گفتگوی جهانی در زمینه های اقتصادی و تحول مالی را به وجود می آورد.

معایب عضویت در این صندوق کدامند؟

در کنار ویژگی های مثبت، این صندوق، چند ویژگی منفی هم دارد که گاهی می تواند تمام ویژگی های مثبت را کنار بزند. بیایید نگاهی به آنها بیندازیم و ببینیم که آیا این صندوق واقعا ارزشمند است؟

  • اهداف صندوق در برابر اهداف کشورها

این صندوق، فقط به اهداف خودش اهمیت می دهد. به همین دلیل، گاهی تصمیم هایی در مورد ارزها می گیرد که کاملا به ضرر اقتصاد کشورهای عضو است.

  • وام های پر دردسر

همان طور که با هم گفتیم، گرفتن وام از این صندوق می تواند یک کشور را زیر بار گرفتن تصمیم هایی ببرد که از نظر ملی، سیاسی و اقتصادی آن را به تنگنا بکشاند.

  • پختن یک نوع آش برای همه مزاج ها!

این صندوق به تمام کشورهای عضو، بدون توجه به اوضاع اقتصادی و سیاسی، یک نوع توصیه مشابه سیاسی و اقتصادی می کند. روشن است که راهکارهای اقتصادی یک کشور ثروتمند مثل آمریکا یا ژاپن به درد کشوری مثل ایران نمی خورد.

  • سهم های نابرابر و تصمیم های سخت

سهم کشورهای قدرتمند و بزرگ مثل آمریکا، ژاپن و حتی چین از کشورهای دیگر این صندوق بیشتر است. چون پول بیشتری را وارد صندوق کرده اند. این ماجرا به آنها حق رای بیشتری می دهد.

در نقطه مقابل، کشورهای دیگری مثل «سودان»، «پاکستان»، «ایران» و … که واریزی کمتری داشتند به همان اندازه، حق رای کمتری دارند. این موضوع باعث می شود که دو جریان متفاوت از کشورهای قوی و ضعیف در این صندوق شکل بگیرد.

IMF پول خود را از کجا می آورد؟

بیایید ببینیم این صندوق چگونه منابع مالی خود را به دست آورده است. نکته ای که باید بدانید این است که وام یا تسهیلات دادن همیشه با دریافت سود همراه است و همین ماجرا می تواند آورده های بیشتر را برای این صندوق به دنبال داشته باشد. و اما منابع:

  • از محل ذخیره اعضا

اولین بخش از صندوق همان حق سهمیه هایی هستند که اعضای صندوق هنگام ورود به آن می پردازند. نکته قابل توجه در مورد این پرداختی ها آن است که اگر کشور پرداخت کننده با مشکلات مالی روبه رو شود می تواند سهم خودش را بدون قید و شرط بردارد.

  • دادن اعتبار به کشورهای عضو

در صندوق بین المللی پول، به ازای هر کشور، چهار واحد سهمیه اعتباری وجود دارد. اعضای صندوق به شرط آنکه از سیاست های اقتصادی این صندوق پیروی کنند می توانند به اندازه 100 درصد سهمیه خودشان در صندوق را به صورت اعتبار دریافت کنند و سپس آن را در قسط های مشخص به صندوق برگردانند.

  • پرداخت تسهیلات مالی اضافی

این صندوق به کشورهایی که اوضاع اقتصادی خراب تری دارند و ریشه این مشکلات در نابه سامانی های موجود در اقتصاد ملی آنها است، وام های بزرگ تری می پردازد. این کشورها می توانند تا 140 درصد از سهمیه خودشان را به صورت وام دریافت کنند. البته به شرط آنکه علاوه بر پیروی از سیاست های اقتصادی صندوق و اجرا کردن آنها در کشورشان این وام را در یک بازه 10 ساله به صندوق برگردانند.

  • وام دادن از منابع فرعی صندوق

این صندوق مقداری منابع اضافی هم دارد که آنها را با عنوان «منابع گسترش یافته» صدا می زند. کشورهایی که مشکلشان با دو وام بالا حل نشود از محل این منابع، وام می گیرند.

  • وام هایی مخصوص برای کشورهایی مخصوص

«IMF» تعدادی وام ویژه و تسهیلات برای کشورهایی که تولید کننده مواد اولیه در جهان هستند در نظر گرفته است. در کنار این ماجرا، کشورهای صنعتی هم نوع ویژه ای از وام را دریافت می کنند. هدف صندوق بین المللی پول از این نوع وام ها حمایت از چرخه تولید در جهان است.

صندوق بین المللی پول و بانک جهانی چه فرقی با هم دارند؟

صندوق بین المللی پول (IMF)4

بانک جهانی، مجموعه ای بود که توسط همان 44 کشور موسس صندوق بین المللی پول، راه اندازی شد. هدف از ایجاد این بانک، بازسازی کشورهای آسیب دیده در طول جنگ جهانی بود. ولی رفته رفته اهداف بزرگتری مثل موارد زیر هم در آن شکل گرفتند:

  • دادن وام به کشورهای در حال توسعه برای بالا بردن سرعت پیشرفت در آنها
  • تشویق سرمایه گذارهای خارجی به سرمایه گذاری در کشورهای عضو این بانک
  • کمک به رشد و توسعه تجارت بین المللی
  • و …

بنابراین به زبان ساده می توان گفت که بانک جهانی از نظر مقدار سرمایه در دسترس، کارهایی که انجام می دهد و توانایی هایی که دارد بسیار بزرگ تر و گسترده تر از صندوق بین المللی پول است.

واکنش جدید IMF به ارزهای دیجیتال

«گیتا گوپینات» (Gita Gopinath) اقتصاددان ارشد صندوق بین المللی پول از ارزهای دیجیتال حمایت کرد. در واقع، رویکرد این صندوق به ارزهای دیجیتال به سمت و سوی معامله و استفاده از آن در چهارچوب قانون پیش می رود. می توان امیدوار بود که با حمایت این مجموعه بین المللی از ارزهای دیجیتال، آینده آنها روشن تر از قبل شود.

راه اندازی شبه ارز دیجیتالی «Learning Coin» که به طور مشترک توسط صندوق بین المللی پول و بانک جهانی ایجاد شده است یکی از تلاش های جالب این موسسه ها برای کنار آمدن با ارزهای دیجیتال است. البته این شبه ارز هیچ جا به جز بانک جهانی و صندوق بین المللی پول، ارزش ندارد. بنابراین، نمی توان آن را یک رمز ارز واقعی به حساب آورد.

جالب اینجا است که «ممنوع بودن استفاده از ارزهای دیجیتال» یکی از شرط های اصلی این صندوق برای وام دادن به کشورهای عضو است. باید دید این تناقض تا کجا پیش می رود.

جایگاه ایران در صندوق بین المللی پول کجا است؟

کشور ما یکی از آن 44 کشوری بود که در زمان راه اندازی این صندوق حضور داشت و آن را تشکیل داد. سهم اولیه ما در این صندوق، 25 میلیون دلار بود. ایران هنوز هم در این صندوق فعال است.

جمع بندی نکته های گفته شده در این مقاله

  • IMF یک نهاد مالی است که درست بعد از جنگ جهانی دوم با هدف ساخت دوباره کشورها و ترمیم اقتصاد جهان به وجود آمد.
  • در ابتدا فقط 44 کشور موسس در این صندوق عضو بودند. هر کدام از آنها بخشی از سود ناخالص داخلی خود را در این صندوق گذاشتند و به آن رسمیت بخشیدند.
  • «برتون وودز» تعهد آمریکا به کشورهای عضو بود که به آنها اطمینان می داد در عوضِ هر دلاری که در دست دارند می توانند مقدار مشخصی طلا بگیرند. مدتی بعد، رئیس جمهور وقت آمریکا یعنی «نیکسون» این تعهد را به صورت یک طرفه شکست!
  • اهداف جدید صندوق بین المللی پول شامل «نظارت بر اوضاع اقتصادی کشورهای عضو»، «کمک به ساخت زیرساخت های اقتصادی» و «دادن دام به کشورهای عضو» می شدند.
  • شرایط دادن وام به کشورهای عضو «IMF» آن کشورها را زیر بار تغییرات کلان اقتصادی و حتی سیاسی می برد.
  • مواردی مانند: «امکان حق برداشت مخصوص»، «استفاده اعضا از داده های ویژه»، «شرکت کردن اعضا در پروژه های آموزشی صندوق»، «با خبر شدن از جدیدترین اخبار اقتصادی جهان قبل از بقیه» و «فرصتی برای گفتگوی اقتصادی تمدن ها» جزو مزیت های عضو بودن در این صندوق هستند.
  • از معایب این صندوق می توان به مواردی مثل «اهداف صندوق در برابر اهداف کشورها»، «وام های پر دردسر»، «پختن یک نوع آش برای همه مزاج ها!» و «آثار منفی سهم های نابرابر» اشاره کرد.
  • با وجود آنکه یکی از شرط های صندوق بین المللی پول برای وام دادن به کشورها استفاده نکردن از ارزهای دیجیتال است ولی اقتصاددان ها و حتی رئیس این صندوق در حال تغییر دادن نگرششان نسبت به ارزهای دیجیتال هستند.

نظر شما چیست؟

فکر می کنید درخواست وام پنج میلیارد دلاری ایران از این صندوق پاسخ داده می شود؟

سوالات متداول

  1. کار اصلی IMF چیست؟
    این صندوق، یک نهاد مالی بین المللی است که به کشورهای عضو خود برای دستیابی به ثبات مالی و پیشرفت اقتصادی کمک می کند. «IMF» این کار را با حمایت از سیاست های اقتصادی که باعث ثبات پول، ایجاد اشتغال و رفاه ملی می شوند انجام می دهد.
  2. اکنون تعداد اعضای صندوق بین المللی پول چقدر است؟
    این صندوق ابتدا با 44 عضو آغاز به کار کرد؛ اما اکنون 190 کشور که عضو سازمان ملل متحد هستند، در این صندوق حضور دارند.
  3. صندوق بین المللی پول، نوعی بانک جهانی یا خیریه بین المللی است؟
    خیر. با وجود اینکه این صندوق به کشورهای مختلف عضو، وام می دهد ولی سازوکار آن هیچ ارتباطی به بانک ندارد. از طرفی، خیریه بین المللی هم نیست.
  4. آیا ایران هم از صندوق بین المللی پول، وام گرفته است؟
    بله. ما تاکنون سه بار برای گرفتن وام از این صندوق درخواست داده ایم. بار اول، سال 1956 و بار دوم 1962 بود که هر دوی این وام ها از سوی صندوق بین المللی پول، تایید و پرداخت شدند. البته ما هم آنها را به موقع تسویه کردیم. در طول چهل سال گذشته یعنی بعد از انقلاب اسلامی، ایران فقط یک بار برای گرفتن وام 5 میلیارد دلاری از این صندوق اقدام کرد. البته آن هم به دلیل خسارت های ویروس کرونا بود. تا لحظه نگارش این مقاله، هنوز این وام تصویب نشده است.
ادامه مطلب
ارز دیجیتال بانک مرکزی
ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) چیست؟...

با پیدایش بلاک چین و ارزهای دیجیتال، شاهد بودیم که دولت ها به مخالفت صریح با این ارزهای دیجیتال برخاستند. درواقع ارزهایی دیجیتال مانند بیت کوین به وجود آمدند تا نوع جدیدی از شیوه پرداخت و امور مالی را برای مردم ممکن کنند؛ با این حال به دلایل مختلف ارزهای رمزارز پایه مانند بیت کوین در حال حاضر به این منظور کاربرد ندارند و به دارایی برای حفظ ارزش تبدیل شده اند. در این میان، دولت ها و بانک های مرکزی سعی دارند با ایجاد ارز دیجیتال بانک مرکزی این جای خالی را پر کنند؛ البته با ویژگی هایی که ماهیت ارزهای دیجیتال را نیز دستخوش تغییراتی کرده است. در ادامه تاریخچه مختصری از سیستم های مالی را در دوره های مختلف بررسی کرده و سپس به بررسی کامل ارزهای دیجیتال ملی یا CBDC ها پرداخته ایم.

تاریخچه مختصر پول

تقریباً هفت هزار سال پیش بود که پول اختراع شد که البته مردم در آغاز از آن استفاده نمی کردند، بلکه با استفاده از مبادله پایاپای، نیازهای زندگی خود را برطرف می کردند؛ برای مثال شخصی که باغ میوه داشت برای تهیه پوشاک مورد نیاز خود، با دادن میوه به شخص دارنده پوشاک، نیاز خود را برطرف می کرد، اما با گذر زمان مشخص شد این روش ایرادهایی دارد. برای مثال گاهی افراد در تقابل ارزش کالاهای خود دچار مشکل می شدند؛ برای مثال شخصی که میوه داشت معتقد بود یک کیلو از میوه اش به ارزش لباسی است که قصد تهیه آن را دارد؛ درحالی که دارنده لباس معتقد بود باید میزان بیشتری از میوه را در ازای لباس دریافت کند.

از سوی دیگر گاهی افراد دارایی هایی داشتند که مورد نیاز همه نبود؛ برای نمونه ممکن بود شخصی که ظروف سفالی را می سازد، برای تهیه مایحتاج خود به کمک ظروف سفالی دچار مشکل شود؛ چراکه ممکن است فرد مقابل در آن زمان به ظرف سفالی نیازی نداشته باشد. پس از آن جامعه بشری تصمیم گرفت برخی کالاهای اساسی را به عنوان واحد پرداخت انتخاب کند؛ کالاهایی که نیازهای روزمره افراد بودند و همه به آن ها نیاز داشتند. البته این روش نیز مشکلات خاص خود را داشت و افراد گاهی می توانستند برخی کالاها مانند نمک را از دریا بگیرند و نیازی در آن دیده نمی شد و درنتیجه بی ارزش می شد.

سپس دوره سکه های باارزش فرارسید؛ به این ترتیب پادشاهان با ضرب سکه هایی که وزن و ارزش آن را مشخص می کردند، وسیله ای برای داد و ستد میان افراد را عرضه کردند، اما حتی سکه های فلزات ارزشمند نیز مشکلاتی را داشتند؛ برای مثال ممکن بود شخصی قصد خرید یک کالای ارزان قیمت را داشته باشد، در این حالت پرداخت با استفاده از سکه های طلا امکان پذیر نبود و می بایست از سکه های مسی و یا نقره ای که ارزش نسبتاً پایین تری دارند استفاده می شد که با وجود این باز هم مشکلاتی بر جای می ماند.

پیدایش رسیدهای کاغذی

پس از آن رسیدهای کاغذی رایج شدند، در آن زمان افراد ثروتمند و بانفوذ اقدام به ایجاد مراکزی کردند که در آن ها سکه های طلای مردم به امانت سپرده می شد و در عوض قطعه کاغذی که نشان دهنده طلای به امانت سپرده شده بود به افراد تحویل داده می شد و داد و ستد در جامعه به کمک همین اوراق صورت می گرفت.

با گذشت زمان و تغییرات، بانک ها و دولت ها به جای مراکز امانت داری بر سر کار آمدند. پشتوانه ارزهای فیات که امروزه در کشورهای مختلف استفاده می شود، طلا و فلزات گران بها نیست. درواقع قدرت کشوری که از ارز فیات آن صحبت می شود، بر ارزش ارز فیات آن تأثیر می گذارد؛ برای مثال دلار آمریکا به دلیل قدرت ایالات متحده ارزشمند است؛ با اینکه ذخایر طلای ایالات متحده زیاد نیست.

پروسه تغییرات سیستم مالی جوامع در دوره های مختلف را به صورت خلاصه شرح دادیم تا بگوییم اصلاً عجیب نیست اگر دوران استفاده از ارزهای فیات به سر آمده باشد و با توجه به نیاز بشر امروزی، نیاز به ایجاد تغییراتی در اقتصاد و سیستم مالی دنیا احساس شود. در ادامه، ارز دیجیتال بانک مرکزی را بررسی کرده ایم تا بدانیم ارزهای دیجیتال بانک مرکزی چه هستند، چگونه کار می کنند و چه ویژگی هایی دارند؟

آشنایی با ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBCD)

CBCD

CBCD کوتاه شده عبارت Central Bank Digital Currency به معنای ارز دیجیتال بانک مرکزی است، اما اگر بخواهیم تعریفی از ارز دیجیتال بانک مرکزی را ارائه دهیم، باید بگوییم CBCD ها درواقع سعی دارند نوع جدیدی از ارزهای دیجیتال را خلق کنند تا به این ترتیب بتوانند از فناوری های نو استفاده کنند و تحولی در سیستم پرداخت به وجود بیاورند.

ارزهای دیجیتال ملی درواقع ارزش پول فیات کشور مربوط را در خود دارند و یک سازمان، دولت یا نهاد نظارتی کار نظارت بر آن را بر عهده دارد؛ بنابراین دسترسی به حساب مشتریان نیز در این سیستم وجود دارد. همان طور که می دانید، بیت کوین قرار بود یک ارز دیجیتال باشد که صنعت پرداخت را در سراسر جهان ارتقا دهد، اما آنچه امروز می بینیم این است که استفاده از بیت کوین به عنوان ارزی برای پرداخت به ویژه پرداخت های کوچک اصلاً کار منطقی نیست و عمدتاً افراد بیت کوین را با هدف حفظ ارزش دارایی خریداری می کنند.

بسیاری از کشورها در حال حاضر در مرحله تحقیق و بررسی هستند تا بتوانند تصمیم بگیرند که آیا باید ارز دیجیتال بانک مرکزی خود را ایجاد کنند یا خیر؛ در حالی که برخی کشورها از این فاز گذشته و در مرحله راه اندازی و آزمایش ارزهای دیجیتال بانک مرکزی خود هستند. در این میان کشور ونزوئلا که با تحریم های سیاسی نیز مواجه است، اولین کشوری است که CBDC خود را راه اندازی کرد. البته این ارز دیجیتال در سطح وسیع در کشور ونزوئلا استفاده نشده و به عبارتی آن طور که باید از آن استقبال نشد.

 CBDC چگونه کار می کند؟

نمی توان روش کار ثابتی را برای همه ارزهای دیجیتال بانک مرکزی بیان کرد. برخی از CBDC ها از بلاک چین های مخصوص ارزهای دیجیتال معمولی استفاده می کنند؛ در حالی که برخی CBDC ها بلاک چین مخصوص خود را طراحی می کنند.

بیشتر ارزهای دیجیتال بانک مرکزی از دفتر کل توزیع شده (DLT) استفاده می کنند، اما بلاک چین مورد استفاده در CBDC ها از نوع مجاز است؛ به این معنا که نهادهای مالی مجزا که توسط بانک مرکزی انتخاب می شوند، به دفتر کل توزیع شده و به عبارتی به سوابق معاملاتی و دارایی افراد دسترسی دارند. درواقع در بلاک چین مجاز تنها همان چند نهاد مورد تأیید بانک مرکزی به دفتر کل توزیع شده دسترسی دارد و می توانند آن را تغییر دهند.

 ویژگی های ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)

  1. ارز دیجیتال بانک مرکزی قرار نیست جای ارز فیات را بگیرد و درواقع نقش مکملی برای ارز فیات را بازی می کند.
  2. همه ارزهای دیجیتال بانک مرکزی از بلاک چین استفاده نمی کنند.
  3. برخی CBDC ها از بلاک چین های مخصوص ارزهای دیجیتال معمولی استفاده می کنند؛ درحالی که برخی دیگر بلاک چین اختصاصی خود را پایه ریزی می کنند.
  4. دفتر کل توزیع شده (DLT) با انتخاب بانک مرکزی در اختیار تعدادی از نهادهای انتخاب شده قرار می گیرند؛ درنتیجه می توان گفت در این گونه CBDC ها سیستم متمرکز وجود دارد.
  5. CBDC ها کالا نیستند و درنتیجه ارزش کالایی ندارند.
  6. پرداخت های انجام شده به وسیله CBDC ها امن و سریع هستند. این موضوع به ویژه در شرایط بحرانی مانند همه گیری ویروس کرونا بسیار ارزشمند می شود.

مزایا و معایب ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)

مزایا و معایب ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)

مزایا

  1. به کمک فناوری های جدید ارزهای دیجیتال در CBDC ها که از آن ها استفاده شده است، هزینه های نقل و انتقالات مالی به میزان قابل قبولی کاهش می یابد.
  2. چاپ ارز فیات برای بانک های مرکزی هزینه دارد و اگر قرار باشد بخشی از دارایی ها به صورت دیجیتال بوده و نیازی به چاپ نداشته باشد، هزینه دولت و بانک مرکزی کاهش می یابد.
  3. تراکنش ها در بلاک چین های ارزهای دیجیتال که تا به حال با آن ها آشنا بودیم برگشت پذیر نیستند؛ بنابراین اگر شما بیت کوین یا هر ارز دیجیتال دیگری را به اشتباه به آدرس کیف پولی بفرستید، امکان پیگیری و بازگشت آن مبلغ وجود ندارد؛ درحالی که ارزهای دیجیتال بانک مرکزی به دلیل آنکه تحت نظارت بانک مرکزی و نهادهای مربوط هستند این مشکل را ندارند.
  4. از آنجا که استفاده از برخی از ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین برای امور روزانه کار منطقی نیست و بسیار پرهزینه است، استفاده از ارزهای فیات دیجیتالی یا همان ارز دیجیتال بانک مرکزی می تواند بسیار هوشمندانه تر باشد.
  5. استفاده از CBDC ها برای شناسایی افرادی که قصد دارند از پرداخت مالیات فرار کنند یا پرداخت های غیرقانونی انجام دهند، بسیار کاربردی است. مبارزه با پول شویی نیز به کمک CBDC ها امکان پذیر است.
  6. برخلاف پول نقد، ردیابی ارز دیجیتال ملی برای مقابله با کلاه برداری ها بسیار کارآمد است.

 

معایب

  1. یکی از ویژگی های منحصربه فرد ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز بودن آن هاست. این ویژگی در ارزهای دیجیتال معمولی شفافیت در تراکنش ها را به دنبال دارد و این همان چیزی است که عده بسیاری را به سمت ارزهای دیجیتال کشانده است؛ درحالی که در مورد ارز دیجیتال بانک مرکزی، بانک مرکزی هر کشور با انتخاب چند نهاد ناظر، غیرمتمرکز بودن را از CBDC ها می گیرد.
  2. در کشورهایی که افراد نتوانند به هر دلیلی با این نوع از دارایی (ارزهای دیجیتال) ارتباط برقرار کنند و درواقع شیوه کار با آن را یاد نگیرند، با مشکل جدی مواجه می شوند.
  3. با دیجیتالی شدن پول، باید به این نکته نیز توجه داشت که علاوه بر مزیت های دیجیتالی شدن امور مانند سرعت بالا، ممکن است سیستم مالی دیجیتال با حملات سایبری مواجه شود.

تفاوت ارز دیجیتال بانک مرکزی با سایر ارزهای دیجیتال

اگر بخواهیم ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین را با ارز دیجیتال بانک مرکزی مقایسه کنیم، می بینیم در بیت کوین هر فردی می تواند به دفترکل توزیع شده دسترسی داشته باشد؛ درحالی که در CBDC ها بانک مرکزی، معدود نهادهایی را برای نظارت بر تراکنش ها و پیگیری آن ها انتخاب می کند و این درواقع در برابر غیرمتمرکز بودن ارزهای دیجیتال قرار گرفته است. پس به زبان ساده می توان گفت ارزهای دیجیتال بانک مرکزی تقریباً متمرکز هستند، اما ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین و اتریوم کاملاً غیرمتمرکز هستند.

معمولاً ارزهای دیجیتال تعداد مشخصی دارند؛ برای مثال تعداد کل بیت کوین های موجود 21 میلیون واحد است که هنوز همه آن ها استخراج نشده اند؛ درحالی که ارزهای دیجیتال بانک مرکزی می توانند بنا بر سیاست مالی هر کشور و نظر دولت کم یا زیاد شوند و درواقع تعداد مشخصی ندارند.

پشتوانه ارزهای دیجیتال بانک مرکزی به ارز فیات آن کشور برمی گردد، اما پشتوانه ارزهای دیجیتال معمولی به اعتبار و مقبولیت ارز دیجیتال نزد مردم وابسته است.

انواع دسته بندی ارزهای CBDC

انواع دسته بندی ارزهای CBDC

  • CBDC های توکنی

این نوع ارزهای دیجیتال بانک مرکزی را می توان مانند توکن و دیگر ارزهای دیجیتال، از یک کیف پول به کیف پول دیگر ارسال کرد.

  • CBDC های مبتنی بر حساب

ارزهای بانک مرکزی که مبتنی بر حساب باشند، بیشتر عملکردی مانند بانک های امروزی دارند. کاربران برای استفاده از این CBDC ها باید ابتدا یک حساب کاربری ایجاد کنند و سپس تراکنش هایی را روی این CBDC ها انجام دهند.

آینده ارزهای دیجیتال بانک مرکزی

صحبت از آینده ارزهای دیجیتال بانک مرکزی کار چندان ساده ای نیست؛ چراکه در حال حاضر نیز این ارزهای دیجیتال در حال توسعه هستند و از سوی دیگر هر کشوری می تواند با توجه به سیاست پولی و شرایط خاص خود در اجرای CBDC متفاوت عمل کند؛ درنتیجه نمی توان آینده یکسانی را برای همه ارزهای دیجیتال بانک مرکزی در نظر گرفت. با این حال با توجه به بالابردن سرعت عملیات انتقال پول، پیگیری و ممانعت از پول شویی و شناسایی افرادی که قصد دارند از پرداخت مالیات فرار کنند، می توان با گذشت زمان شاهد کشورهای بیشتری باشیم که روی ارز دیجیتال ملی خود کار می کنند؛ همان طور که امروزه تعداد کشورهایی که ارز دیجیتال ملی خود را ایجاد کرده یا در حال آماده سازی آن هستند، روز به روز در حال افزایش است.

نکته دیگر اینکه دولت ها مخالفان سرسخت ارزهای دیجیتال هستند؛ چراکه دولت و بانک مرکزی علاقه دارد تمام امور را تحت کنترل خود بگیرد. با استقبال شدید مردم از ارزهای دیجیتال، دولت ها متوجه شدند عموم مردم به دنبال نوع جدیدی از دارایی هستند؛ پس تصمیم گرفتند ترکیبی از ارز فیات و ارز دیجیتال را به وجود آوردند تا جامعه را به سمت خود بکشانند. دولت هایی نیز که اقدام به ایجاد ارز دیجیتال ملی خود نکرده اند، احتمالاً به زودی کار و تحقیق روی آن را آغاز خواهند کرد. برخی نیز بر این باورند که CBDC ها زمانی گسترده می شوند که ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین، اتریوم و… کاملاً مورد قبول عموم مردم قرار بگیرد؛ درنتیجه می توان آینده CBDC ها را تا حدی وابسته به بازار ارزهای دیجیتال نیز دانست.

همان طور که می بینیم روز به روز آشنایی با بلاک چین و ارزهای دیجیتال مهم تر می شود. این موضوع به ویژه زمانی که شما قصد معامله گری و سرمایه گذاری روی ارزهای دیجیتال را داشته باشی، اهمیت بیشتری می یابد. اگر شما نیز قصد خرید و فروش ارزهای دیجیتال را در بازار ارزهای دیجیتال دارید، بهتر است پیش از هر چیز با شرکت در یک کلاس آموزش ارز دیجیتال، به موفقیت خود نزدیک تر شوید.

سخن پایانی

ارزهای دیجیتال مختلف به دلیل تلاش در پایه ریزی زیرساخت های جدید، با استقبال بسیاری مواجه شدند. ارزهای دیجیتال به ویژه بیت کوین که با هدف ارتقای سیستم مالی به وجود آمدند، امروزه به صورت ارز دیجیتالی برای ذخیره ارزش از سوی کاربران استفاده می شوند. از سوی دیگر مقامات مالی و مؤسسات خصوصی به پذیرفتن ارزهای دیجیتال روی آورده اند که همین موضوع را می توان نقطه آغازین خلق ارزهای دیجیتال بانک مرکزی در نظر گرفت.

سوالات متداول

ارز دیجیتال بانک مرکزی نوع جدیدی از ارزهای دیجیتال است که پشتوانه ارز فیات را دارد و تفاوت آن با ارز فیات سنتی آن است که در ارز دیجیتال ملی از فناوری های روز همچون بلاک چین استفاده شده است.

توکنی و مبتنی بر حساب

ارز دیجیتال ملی متمرکز است، تعداد مشخصی ندارد و پشتوانه آن ارزش ارز فیات آن کشور است در حالی که ارزهای دیجیتال رایج غیرمتمرکز هستند، معمولا تعداد مشخصی دارند و پشتوانه آنها اعتبار و پذیرفته شدن از سمت مردم است.

مهمترین مزیت ارز دیجیتال ملی آن است که در صورت انجام اشتباه تراکنش، آن عملیات قابل برگشت است و بزرگترین ایراد آن متمرکز بودن آن است.

ادامه مطلب
رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال
رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال در...

خرید ارز دیجیتال به خصوص بیت کوین امروزه به عنوان یک پول مجازی و قابل ارزش در بسیاری از کشورها معرفی شده است، اما هنوز قوانین مشخصی برای انواع ارز دیجیتال تعریف نشده است. بررسی رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال با بیان جروم پاول رئیس فدرال رزرو، بدین صورت که ۸۰ درصد از بانک های مرکزی کشورها در حال بررسی کارایی و سودمندی بالقوه این ارزهای دیجیتال می باشند. با استفاده از این پول ها در بازارهای فیزیکی و حقیقی، متقاضیان می توانند سهام این ارزها را در دنیای مجازی مورد معامله قرار داده و در این دادوستدهای سود خوبی کسب نمایند.

ارز دیجیتال بیت کوین

بورس کالای شیکاگو در تاریخ ژانویه سال ۲۰۲۰ ابزار معاملاتی اختیار معامله بیت کوین را بنیاد نهاد. در دنیای مجازی می توان به تبادل ارزی بیت کوین با سایر ارزها پرداخت.

برای این منظور صرافی ها به صورت مجازی تعریف شدند که می توان با مراجعه به آن ها بیت کوین تهیه و یا با استفاده از سیستم کامپیوتر و یا ماینرها یا دستگاه های هوشمند محاسباتی بیت کوین استخراج نمود. اما چون نحوی قیمت گذاری بیت کوین هنوز مشخص نیست و آنچه تاکنون بوده بیشتر بر مبنای عرضه و تقاضا و همچنین پذیرش ارز دیجیتال توسط صرافی ها یا بانک های مرکزی است. لازم است در هر کشور رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال موردتوجه قرار گیرد.

عملکرد کشورها در مقابل ارز دیجیتال در دنیای مجازی

رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال

در زمان جابه جایی پول به منظور معامله ارزهای دیجیتال در سراسر دنیا سرورهای وجود دارد که این جابه جایی را انجام می دهند و در مقابل درصدی از بیت کوین را دریافت می کنند.

این سرورها باید معاملات ریاضی را محاسبه و همان را در کیف شخصی که قرار است بیت کوین به حساب آن منتقل شود قرار دهند. در دنیای مجازی برای انجام یک معامله ۱۰ میلیون سرور هم زمان محاسبات را انجام می دهند. به همین دلیل امنیت چنین سیستم هایی بسیار بالا است.

رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال در کشورهایی که از تحریم رنج می برند بسیار محتاطانه است. چنین سیستمی کمک زیادی به ارزآوری و درآمدهای خارجی دارد اما هنوز به خاطر برخی از مسائل غیرکارشناسی اجازه فعالیت رسمی و گسترده به فعالین این بازار داده نمی شود.

چشم انداز آینده

در این میان بزرگ ترین بانک های مرکزی جهان تصمیم به انتشار ارزهای دیجیتال آغاز کرده اند؛ این امر گذشته از تلاش برای سهل نمودن سیستم های پرداخت و رفع ضعف های گردش پول های سنتی، تحت تأثیر نگرانی روزافزون آنها از گسترش بازار رمزارزها و مبادله بر پایه آنها می باشد.

مثلاً ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) به عنوان یک ارز دیجیتال در واقع پول نقد الکترونیکی است. دسترسی به این ارز از سوی بانک های مرکزی به مؤسسات مالی مانند بانک ها داده و به آنها اجازه می دهد تا پرداخت ها الکترونیکی و نقل و انتقالات مجازی را به این واسطه انجام دهند.

سابقه فعالیت شکل های دیگر از ارز دیجیتال

کارت های نقدی یا اعتباری که بسیاری از مردم برای خریدهای روزانه از مغازه ها یا پرداخت های خود از آن ها استفاده می کنند، نوعی ارز یا پول دیجیتال است. اما تا این لحظه رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال با صدور این کارت ها یا پول های دیجیتال از سوی بانک های تجاری و بر پایه اعتبار الکترونیکی که بانک مرکزی به آنها تخصیص داده، انجام می شد.

اما این شکل از پول نقد برخلاف ارز دیجیتال بانک مرکزی بدون ریسک نیست. چون اگر یک بانک تجاری ورشکسته شود، بانک های مرکزی تنها در مقابل بخشی از سپرده و موجودی بانکی افراد که بیمه یا تضمین شده باشد، متعهد است.

دلایل مخالفت بانک های مرکزی با ارز دیجیتال

رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال

بانک های مرکزی نسبت به ازدست دادن کنترل نظام انتشار پول و مبادلات پولی با رواج رمزارزها نگرانی دارند. گسترش اشکال مختلف مبادلات پولی می تواند کنترل بانک های مرکزی را بر عرضه پول، تورم و تأمین ثبات اقتصادی را تضعیف نماید که در واقع به معنای زیر سؤال رفتن وظایف نهادی و ساختاری می باشد.

دلیل دیگر کاهش استفاده از پول نقد فیزیکی توسط بانک های مرکزی که منجر به انتشار عمومی ارز های دیجیتال می شود تا به مردم اطمینان دهند که به پول تضمین شده بانک مرکزی دسترسی دارند و ریسک مترتب با پول دیجیتال بانک های تجاری متوجه آنها نمی شود.

همچنین رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال به ابزاری جدید برای اجرای کارآمدتر سیاست های پولی و تحقق اهداف اقتصادی کشورها باشد.

جایگزینی رمزارزها

آناتولی کراچیلوف، بنیان گذار و مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی دیجیتال نیکل در گفتگو با رویترز پیش بینی کرده است که ارزهای دیجیتال بانک های مرکزی به دلیل محدودیت وجود عرضه هیچ وقت قادر به پیشی گرفتن از رمزارزها نخواهند بود.

بنا به نظر او عرضه هیچ ارز منتشر شده از سوی بانک های مرکزی، حتی ارز دیجیتال، محدود نمی باشد و به طور مدام می تواند توسط نهاد منتشرکننده افزایش یابد. خبرها این طور نشان می دهد که کارت اعتباری با هدیه خرید بیت کوین و سایر رمزارزها به بازار روانه می شوند.

بانک های مرکزی پیش گام در این حوزه

بانک مرکزی چین تصمیم دارد در زمینه انتشار ارز دیجیتالی پیش گام سایر کشورها باشد. ازاین رو، اعلام کرده که با هدف بین المللی کردن واحد پولی این کشور، هم زمان با جشنواره خرید این کشور که در ۵ مه برگزار می شود از یوان دیجیتالی رونمایی می کند.

رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال در بانک مرکزی اروپا نیز در حال بررسی و راه اندازی یورو دیجیتال در پنج سال آینده خواهد بود. همچنین بانک مرکزی بریتانیا نیز بررسی های لازم برای انتشار بیت کوین (Britcoin) را آغاز نموده است.

قابل ذکر است که فدرال رزرو، بانک مرکزی آمریکا نیز، تصمیم گیری در مورد انتشار ارز دیجیتال را منوط به بررسی تحولات پولی و ارزی سال ۲۰۲۱ اعلام کرده است.

ریسک ارزهای دیجیتال از منظر بانک مرکزی

رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال

وقوع یک بحران اقتصادی تقاضا برای نقدکردن ارزهای دیجیتالی را افزایش می دهد. رخدادی که رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال را تحت تأثیر قرار می دهد ازاین رو بانک های مرکزی در حال طراحی ابزارهایی برای مقابله با این پدیده می باشند. اما فارغ از این موضوع افت ارزش ارزهای دیجیتال، اقبال گسترده به آن نیز، ممکن است بانک های تجاری را از دسترسی به منابع مالی ارزان و پایدار محروم سازد.

رواج استفاده از ارزهای دیجیتال در اقتصادهای نوظهور وابسته به ارزهای خارجی منجر به سقوط نرخ برابری ارزهای ملی آنها شده است. رخدادی که زمینه بی ثباتی پولی و اقتصادی را در جامعه فراهم می سازد.

دلایل مخالف بسیاری از دولت ها با ارزهای دیجیتال

نظر پژوهشگران ارز دیجیتال در این باره این است که هدف از ایجاد چنین ساختاری خارج کردن پول یا همان قدرت مالی از دست دولت ها به دست مردم سراسر جهان می باشد. به این صورت که در این سیستم نه دولتی و نه حاکمیتی توان مداخله بر معاملات را ندارد یا ابزاری برای کنترل فرایند اقتصاد مردم را که به وسیله آن محدودیت های را اعمال کند، وجود ندارد.به همین علت بیشتر دولت ها مخالف شکل گیری چنین سیستم های می باشند.

رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال به دلیل به وجودآمدن چنین سیستمی و استقبال مردم کشورهای مختلف از آن باید مورد بررسی قرار گیرد. ازاین رو بسیاری از کشورها برای جلوگیری از توسعه ارز دیجیتال اقدام به افزایش تعرفه های برقی نموده و برخی دیگر مانند ایران اقدام به جمع آوری ماینرها و ایجاد قوانین محدود شونده نموده اند.

در حالی که برخی دیگر از دولت ها به دلیل سودآوری بالای چنین سیستمی نه تنها فعالان را محدود نکرده است بلکه با حمایت از آن ها به صورت کنترل شده این بستر را برای آن ها فراهم نموده است.

دیدگاه های حاکم بر رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال

مزایای ارز دیجیتال در رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال در دو دیدگاه وجود دارد، دیدگاه اول بر این است که باید ساختار قانونی و حاکمیتی برای این ارز تعریف گردد تا در صورت زیان به فعالین بازار قابل ردیابی باشد. به همین منظور آن ها کاهش قدرت دولت و حکومت بر اقتصاد خود، افزایش پول شویی و پول بدون پشتوانه را از معایب آن در نظر می گیرند.

دیدگاه دیگر کاملا در برابر دیدگاه اول قرار می گیرد و تمامی آن معایب را به عنوان یک مزیت می داند، چرا که ساختار ارز دیجیتال با همین هدف یعنی عدم تسلط حاکمیت بر بازار مالی کشورها ایجاد شده است.

در این قسمت مزایا و معایب را بر اساس دیدگاه اول در نظر گرفتیم. آنچه در زیر مطرح می شود برایند نظر کارشناسان و فعالین این بازار است.

رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال

مزایای ارزهای دیجیتال

  • آزادی پرداخت: با ارز دیجیتال در هرزمان و مکانی بدون دخالت حکومت ها و دولت ها می توان پول انتقال داد. دیگر محدودیت هایی مانند تعطیلات بانکی یا مسدود شدن حساب وجود ندارد.
  • پایین بودن هزینه های انتقال: هزینه مربوط به جابه جایی ارز دیجیتال نسبت به سایر ارزها که توسط صرافی ها صورت می گیرد بسیار ارزان تر می باشد.
  • عدم ردیابی تراکنش: یکی از مزیت های مهم عدم ردیابی تراکنش توسط اشخاص دیگر یا نهادهای دیگر می باشد.
  • ممانعت از تخلف در جابه جای پول: ارز دیجیتال بر روی سیستم بلاک چین عمل می کند به عبارت دیگر یک سیستم شفاف می باشد. به خاطر دسترسی همه افراد به آن، تخلف در نوع تراکنش صورت نمی گیرد.

معایب ارزهای دیجیتال

  • کاهش قدرت دولت و حکومت بر اقتصاد: با رواج ارز دیجیتال اقتصاد جامعه دچار اختلال می شود و قدرت دولت در نظارت و کنترل کم می شود. رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال به دلیل کنترل پول و اسکناس که برعهده بانک مرکزی است خوش بینانه نیست. چون افراد جامعه با پول خود بیت کوین خریداری می کنند یعنی پول را از چرخه اقتصاد کشور خارج و به یک چرخه مجازی بدون هیچ پشتوانه ای وارد می کنند که این یک نوع هرج ومرج اقتصادی در کشور محسوب می گردد.
  • افزایش پول شویی: مشخص نبودن خریداران و فروشنده ارز دیجیتال خطر پول شویی را بالا می برد. این پول برخی از سرمایه گذاران که ممکن است ضد دولت و ضد مقررات باشند را جذب می کند.
  • تعریف نشدن قانون مشخص: به دلیل متمرکز نبودن ارز دیجیتال، هیچ کشور یا اتحادیه بین المللی قانون مدونی برای آن تدوین نکرده است. هر اتفاقی نظیر هک شدن قابل پیگیری یا ردیابی نیست و هیچ فرد و یا کشوری مسئولیت پاسخگویی آن را برعهده ندارد.
  • کاهش ارزش پول ملی یک کشور، نوسانات شدید قیمت ارز دیجیتال و افزایش فعالیت های خلاف کارانه از جمله دیگر معایبی بودند که تعداد اندکی از کارشناسان به آن اشاره کردند.

دولت و رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال

گزارش بازار به نقل از اتاق تهران، دو کمیسیون «بازار پول و سرمایه» و «اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال» حاکی از این است که اتاق تهران در طی جلسه ای به بررسی و تحلیل وضعیت ارزهای دیجیتال در کشور پرداخته است.

پیشنهاد نخست فعالان این بخش این بود که بانک مرکزی، صرافی های مجاز را برای معامله این ارزها معرفی نماید. همچنین با معرفی ETF ها از سوی دولت، مردم به سرمایه گذاری از طریق این صندوق ها در بازار ارزهای دیجیتال تشویق شوند. پیشنهاد سوم  نیز توسعه آموزش در این حوزه  و برگزاری دوره های آموزشی در این زمینه می باشد.

نگاهی به آمار و ارقام ارز دیجیتال

ارزش کل بازار رمزارزها در جهان تا ۸ می ۲۰۲۱ به ۲۴۶۰ بیلیون دلار رسیده است و ارزش کل بازار بیت کوین طی همین مدت زمان ۱۱۱۰ بیلیون دلار برآورد شده است. همچنین می توان گفت تعداد رمزارزهای پذیرش و لیست شده در صرافی های معروف دنیا تا ۱۵ آوریل ۲۰۲۱ عدد ۴۷۰۱ را کسب کرده است. در حالی که تعداد رمزارزها در سال ۲۰۱۳ تنها ۶۶ عدد بوده است.

واکنش جامعه به ارز دیجیتال

رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال

در طی گزارشی اعلام شد که 62 درصد مردم که رمزارز خریداری کرده اند، در 6 ماه اخیر وارد بازار شده اند و حجم مبادله روزانه رمزارزها در پایان اسفند بین ۵ تا ۱۰ هزار میلیارد تومان تخمین زده شد. مشخص می شود که ۷۷درصد از دارندگان رمزارز، اعلام کرده اند که به قصد سرمایه گذاری و حفظ ارزش پول خود وارد این بازار شده اند.

۱۵ درصد سرمایه گذاری در این بازار را شغل و حرفه خود انتخاب کرده، ۳ درصد تنها به دلیل حمایت از تکنولوژی، ۳ درصد نیز به دلیل کنجکاوی و سرگرمی، یک درصد به دلیل انتقال بین المللی پول و یک درصد برای پرداخت و خرید وارد این بازار شده اند.

قابل ذکر است ۸۸ درصد کسب وکارها اعلام کرده اند که رمزارز دیجیتال خود را از طریق پلتفرم های خرید و فروش آنلاین به کسب کرده اند. ۵درصد نیز از طریق صرافی فیزیکی، ۴ درصد هم از طریق استخراج، یک درصد در مقابل فروش محصولات و خدمات و ۲ درصد نیز از طریق دریافت از دوستان و اقوام صاحب رمزارز شده اند.

جمع بندی

طرف داران سرمایه گذاری در ارز دیجیتال بر این باورند که غیرمتمرکز و دولت گریز بودن آن ها می تواند این امکان را به کشورها تحت سلطه تحریم بدهد که تحریم ها را دور بزنند. همچنین مخفی بودن بلاک چین و مشخص نبودن مبدأ و مقصد افراد را ازجمله مزایای ارز دیجیتال برای دورزدن تحریم های می دانند. ازاین رو خواهان اصلاح رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال می باشند.

به دلیل وجود صرافی های بیت در نقاط مختلف جهان و استقبال شرکت های بزرگ از ارز رمزنگار این امکان فراهم شده که خریدوفروش با ارز دیجیتال راحت تر شکل گیرد.

ادامه مطلب
انواع وام
انواع وام در ایران کدامند و...

وام یکی از ترفندهای دنیای اقتصاد برای ایجاد آسایش در زندگی مردم است. شاید اصل این واژه از مفهوم قرض دادن اتخاذ شده باشد، اما در هر صورت در دنیای امروز یکی از راهکارهایی که مردم از آن برای تأمین نقدینگی لازم برای کارهای مختلف خود استفاده می نمایند، وام است. انواع مختلفی از آن نیز وجود داشته که برحسب نیاز بانک ها آماده پرداخت آنها به وام گیرنده ها می باشند.

از آنجایی که وام می تواند برای هر دو طرف وام دهنده و وام گیرنده سوددهی به دنبال داشته باشد، رعایت نکات مهم اصول دریافت وام کاملاً ضروری می باشد. در این مقاله قصد داریم شما را هر چه بیشتر با مفهوم وام و انواع آن آشنا نماییم. به انواع وام های بانک های ایران خواهیم پرداخت و درنهایت شرایط عمومی دریافت وام را با هم مرور خواهیم کرد.

وام چیست؟

وام در واقع نوعی قرض است که در آن فرد یا موسسه وام دهنده مقداری پول نقد را در ازای سودی ثابت و مشخص به وام گیرنده پرداخت می کند. انواع وام های مختلفی وجود دارد که نحوه محاسبه سود و زمان بازپرداخت آنها نیز با یکدیگر متفاوت است. البته یک اسلوب و تعریف کلی برای سیستم وام در ایران وجود دارد که اکثریت وام ها از آن تبعیت می نمایند.

در این سیستم فرد یا موسسه وام دهنده که معمولاً بانک ها می باشند، در ازای دریافت تضامنی مانند چک، فیش حقوقی، سند خانه یا زمین و خودرو و یا موارد دیگر مبلغی را به عنوان قرض به فرد وام گیرنده پرداخت می نماید. بازپرداخت اصل وام و سود آن به صورت اقساطی در قسط های معمولاً ماهانه تنظیم و فرد وام گیرنده نیز متعهد می شود که در زمان های مشخص تعیین شده نسبت به پرداخت آن ها اقدام کند.

در این سیستم ضمانت های اجرایی که فرد وام گیرنده آنها را ارائه داده است به عنوان تضمینی برای بازپرداخت وام محسوب می شوند تا در صورت عدم پرداخت قسط ها، وام دهنده از این اعتبارات برای برداشت اصل و سود پول خود استفاده کند. قوانین وام بانکی در ایران کاملاً مشخص و سفت وسخت بوده و بانک ها معمولاً تا زمانی که از ضمانت های ارائه شده اطمینان کامل نداشته باشند، از پرداخت وام خودداری می نمایند.

در مواردی هم که از سند خودرو یا خانه برای ضمانت وام استفاده شده است، طبق قانون بانک می تواند به نفع خود این املاک را ضبط و به مزایده بگذارد. بعد از مزایده بانک اصل وام و سود خود را برداشت و بقیه مبلغ را به وام گیرنده بازمی گرداند. این سیستم، به صورت کلی در اکثریت وام های بانکی کشور مورداستفاده قرارگرفته و حتی اشخاص شخصی نیز برای اعطای وام ازاین روند بهره می برند.

بودجه وام از کجا تأمین می شود؟

انواع وام

بودجه وام های مختلف از بخش های مختلفی تأمین می گردد. اما در حالت کلی و در اکثریت مواقع این پول های نقد مردم هستند که اشخاص برنامه مشخصی برای آنها ندارند و بانک ها با جمع کردن این نقدینگی بخش از آنها را برای اعطای وام به افراد نیازمند استفاده می کنند. علاوه بر این بودجه دولتی، سودهای بانک ها و مؤسسات از تجارت ها و سرمایه گذاری هایی که دارند، سودهای وام های دیگر، سپرده گذاری های بلندمدت افراد برای دریافت سود از بانک و هر روشی که منجر به کسب درآمد برای بانک ها شود، از جمله منابع تأمین بودجه وام می باشند.

بانک ها علاوه بر کارهای روتینی که ما شاهد آنها هستیم، در پروژه های عمرانی و سایر روش های دیگر سرمایه گذاری در ایران سرمایه گذاری کرده و سود حاصل از این سرمایه گذاری ها را به چرخه کاری خود انتقال می دهند. در برخی موارد هم خود دولت برای تأمین برخی نیازهای واحدهای بزرگ و کسب وکارهای مختلف بودجه ای برای اعطای وام به آنها در نظر می گیرد که از صندوق ذخایر ارزی دولت برداشت و بعد از بازپرداخت آنها، دوباره به محل خود بازگردانده می شوند.

در کل روش های مختلفی برای تأمین بودجه وام در دسترس بانک ها قرار دارد. وام ها خود یکی از روش های کسب درآمد  و سود و تأمین بودجه سایر وام ها می باشند.

انواع وام در ایران

انواع مختلفی از وام ها وجود دارند که برخی از آنا مختص به بانک هایی خاص بوده و برخی نیز به صورت عمومی در اکثر بانک ها قابل دریافت می باشد. بسته به نوع وام مدارک و ضمانت های مختلفی هم برای هر یک لازم است که در این بخش به صورت مفصل به توضیح آن ها خواهیم پرداخت.

۱- وام ازدواج

انواع وام

وام ازدواج یکی از رایج ترین انواع وام در ایران است. دولت برای تسهیل ازدواج جوانان و بالا بردن روحیه آنها در بدو شروع زندگی، اقدام به پرداخت وامی با عنوان وام ازدواج به آنها می نماید. این وام از طرف هیئت دولت و مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده و پرداخت آن برحسب میزان بودجه و دارایی های هر بانک دولتی به میزان مشخص در سال برای آنها اجباری است. به این معنی که هر بانکی در هر شعبه خود اجباراً باید تعدادی وام ازدواج در صورت داشتن متقاضی پرداخت کند.

از همان ابتدای تصویب این طرح، میزان سود آن ۴% اعلام شده و هنوز هم با همین مقدار سود به افراد تازه ازدواج کرده تعلق می گیرد. البته مقدار آن در سال های اخیر با رشد قابل توجهی روبرو بوده و در ابتدای سال ۹۹ به ۱۰۰ میلیون تومان برای هر زوج رسیده است. افراد ایثارگر و جانباز هم دو برابر افراد عادی از این وام برخوردار می باشند. سود ۴ درصد و البته زمان پرداخت بسیار اندک آن باعث شده تا یکی از جذاب ترین وام ها در ایران لقب بگیرد.

ضمانت های لازم برای این وام در بانک ها کمی با هم متفاوت است. اما به صورت کلی دو ضامن کارمند رسمی با فیش کسر از حقوق برای هر کدام از وام ها، اصلی ترین مدرک لازم برای دریافت آنها می باشد.

۲- وام مسکن

انواع وام

وام مسکن نیز یکی از وام های معمولی است که در ایران به ازای سند ملکی پرداخت می شود. هرچند بانک های مختلف در حال حاضر برای پرداخت وام مسکن اقدام می نمایند، اما اصلی ترین مرجع پرداخت این وام بانک مسکن است. طرح های بسیار متنوعی هم در این بانک برای دریافت تسهیلات مسکن وجود دارد که هر کس بسته به شرایطی که دارا می باشد می تواند از یکی از این طرح ها استفاده کند.

در حال حاضر بانک مسکن، از طرح هایی مانند طرح مسکن جوانان، طرح مسکن زوجین یا خانه اولی ها، طرح وام مسکن با اوراق بانک مسکن و چند طرح دیگر که تنها با ارائه سند خانه قابل دریافت است. البته شرایط و مبلغ هر کدام از این طرح ها نیز با یکدیگر متفاوت است. در اکثر موارد خانه ای که سند آن برای دریافت وام مسکن در رهن بانک قرار می گیرد، باید زیر ۲۵ سال سن داشته باشد.

میزان مبلغ وام نیز برحسب قیمت کارشناسی ملک در شهرهای مختلف متفاوت است. شهرهای بزرگ مانند تهران به دلیل بالا بودن قیمت مسکن، بیشترین مبلغ وام مسکن را دارا می باشند. وام مسکن خانه اولی ها هم از دو طریق خرید اوراق یا داشتن حساب بانکی در بانک مسکن قابل دریافت است. البته میزان سود این دو روش با هم متفاوت است.

در روش خرید اوراق سود بانکی کمی بیشتر حساب شده اما بانک معمولاً سریع تر اقدام به پرداخت آن می نماید. البته زمان دریافت وام در بانک مسکن به بودجه شعبات مختلف آن نیز بستگی دارد. سند ملکی اصلی ترین مدرک لازم برای دریافت این نوع وام می باشد.

۳- وام کالا

انواع وام

وام کالا نیز یکی از وام های عمومی برای بانک های ایران است که هر کدام از آنها با مدارک و ویژگی های خاص خود اقدام به پرداخت این وام می نمایند. در این نوع وام بانک برای خرید برخی کالاها اعم از وسایل خانه مانند فرش، یخچال و ماشین لباسشویی و … به افراد وام می دهند. نرخ سود فعلی اکثر بانک ها برای این نوع وام ۱۸ درصد است که معمولاً هم نیاز به ضامن کارمند با فیش کسر از حقوق خواهد داشت.

البته نوع کالا هم در بانک ها با هم کمی تفاوت دارد. هر بانک این وام را برای فروشگاه های خاص طرف قرارداد با خود اعطا می نماید. برخی معیارها مانند خرید اجناس تولید داخل هم در بسیاری از بانک ها از جمله شرایط دریافت این وام محسوب می شود.

۴- وام خودرو

انواع وام

وام خودرو هم همان طور که از اسمش پیداست، نوعی وام برای خرید خودرو می باشد که افراد می توانند در زمان خرید خودرو از آن استفاده کنند. البته این وام تنها برای خودروهای داخلی توسط اکثریت بانک ها پرداخت می شود. اصلی ترین مدرک لازم برای دریافت این وام نیز خرید خودرو و ضمانت با فیش کسر از حقوق کارمندان رسمی دولت است. البته این نوع از وام دارای سقف مشخصی است که هرساله توسط بانک ها اعلام می شود.

برای مثال در آغاز سال ۹۹ مبلغ این وام در اکثر بانک ها تا سقف ۱۵ میلیون تومان پرداخت می گردد. سود آن نیز با نرخ ۱۸ درصد محاسبه می گردد. هرچند برای خودروهای گران قیمت امروزی این وام خیلی قابل توجه نیست، اما می توان از آن برای پر کردن کمبود نقدینگی و یا ارتقاء مدل موردنظر خودرو استفاده نمود.

۵- وام خودروی فرسوده

انواع وام

یکی از تمهیدات دولت برای کاهش آلاینده های آب وهوا و محیط زیست، اعطای تسهیلات تعویض خودرو فرسوده برای مالکان این خودروها می باشد. این طرح در برخی از بانک ها با مبالغ مختلف به افراد پرداخت می شود. تاکسی ها اصلی ترین هدف این طرح می باشند که مبلغ تسهیلات آنها معمولاً با سود ۴ درصد پرداخت می گردد. البته سقف قیمتی برای این نوع وام نیز مطرح بوده و هر بانک شرایط خاص خود را برای آن تعریف نموده است.

۶- وام جعاله تعمیر مسکن

انواع وام

وام جعاله تعمیر مسکن تسهیلاتی است که به دارندگان خانه های قدیمی برای تعمیر و نگهداری خانه های خود اعطا می شود. این نوع وام در بانک های مختلف پرداخت می گردد اما اصلی ترین مرجع آن بانک مسکن است. استفاده از وام جعاله تعمیرات مسکن کمتر برای این مفهوم به کار گرفته می شود. در اکثر موارد افرادی که برای دریافت وام خرید مسکن اقدام می کنند، در کنار آن این وام را نیز دریافت می کنند تا کمی قدرت خرید و نقدینگی خود را افزایش دهند.

البته روش های دریافت وام جعاله باز متغیر است. در بهترین روش افراد می توانند با تهیه اوراق بانک مسکن، از این بانک اقدام به دریافت تسهیلات جعاله نمایند که در حال حاضر برای یک زوج مبلغ ۴۰ میلیون تومان می باشد. البته مانند وام خود مسکن این وام نیز به مرور افزایش یافته است. با همان سندی که برای دریافت وام مسکن اقدام می شود، می توان وام جعاله تعمیر مسکن نیز دریافت کرد.

۷- وام مضاربه

وام مضاربه از جمله وام های تخصصی در بانک های ایران است که بااینکه در همه بانک ها اعطای آن رواج دارد، اما همه نمی توانند از این تسهیلات استفاده کنند. بانک ها برای تأمین نقدینگی افرادی که فعالیت های اقتصادی دارند، اقدام به پرداخت وام به آنها نموده و با درصدهای مشخصی در سود نهایی این فعالیت اقتصادی با آنها شریک می شود.

مضاربه قراردادی است که بین بانک به عنوان تأمین کننده پول و تاجر و یا فعال اقتصادی به عنوان شخص بسته می شود. داشتن مدارکی مانند پروانه کسب و مدارک مربوط به تأسیس کسب وکار و محل آن از اصلی ترین مدارک لازم برای دریافت این نوع وام می باشد. طبق قانون مضاربه بانک ها موظف هستند که یا به صورت یکجا و یا به صورت دوره ای در دوره های مشخص مبلغ لازم برای مضاربه را برای مراجعه کنندگان تأمین کنند.

۸- وام خرید ماشین آلات و تجهیزات یا مواد اولیه

یکی از وظایف بانک ها در بانکداری اسلامی کمک به رونق اقتصاد و تأمین نقدینگی لازم برای کسب وکارهای سازنده در صنایع مختلف مانند کشاورزی می باشد. وام خرید ماشین آلات و تجهیزات یا مواد اولیه هم در همین راستا تعیین شده و از طرف بانک ها به فعالین در این رسته اعطا می گردد. تقریباً همه وام ها این تسهیلات را در لیست تسهیلات خود دارا می باشند.

میزان مبلغ این وام نیز بسته به قیمت مواد اولیه یا ماشین آلات لازم دارد. البته بانک ها بسته به شرایط همه یا قسمتی از قیمت تمام شده چنین کالاهایی را می پردازند. این نوع وام معمولاً دارای یک دوره تنفس هم می باشد که در موارد خاص می تواند تا ۵ سال هم به طول بیانجامد.

انواع وام بانک ها در ایران

۱- انواع وام بانک ملی

  • وام قرض الحسنه در ازای سپرده گذاری
  • وام تسهیلات مسکن
  • وام خودرو
  • وام کالا
  • وام خودرو فرسوده
  • وام مضاربه ای
  • وام ماشین آلات و تجهیزات یا فروش اقساطی بانک ملی
  • وام ازدواج
  • وام جعاله

۲- انواع وام بانک ملت

  • وام ازدواج
  • وام جعاله
  • وام فروش اقساطی
  • وام خودرو
  • وام کالا
  • وام خودرو فرسوده
  • وام مضاربه ای
  • وام قرض الحسنه در ازای سپرده گذاری
  • وام خرید تجهیزات و مواد اولیه

۳- انواع وام بانک صادرات

  • وام ازدواج
  • وام جعاله
  • وام مضاربه ای
  • وام قرض الحسنه در ازای سپرده گذاری
  • وام خرید تجهیزات و مواد اولیه
  • وام کالا
  • وام خودرو
  • وام فروش اقساطی مسکن و تجهیزات

۴- انواع وام بانک سپه

  • وام ازدواج
  • وام جعاله
  • وام مضاربه ای
  • وام قرض الحسنه در ازای سپرده گذاری
  • وام فروش اقساطی
  • وام کالا
  • وام خودرو

۵- انواع وام بانک تجارت

  • وام تأمین مسکن
  • وام ازدواج
  • وام جعاله
  • وام مضاربه ای
  • وام قرض الحسنه در ازای سپرده گذاری
  • وام فروش اقساطی
  • وام کالا
  • وام خودرو

۶- انواع وام بانک پست بانک

  • وام جعاله
  • وام مضاربه ای
  • وام قرض الحسنه در ازای سپرده گذاری
  • وام فروش اقساطی
  • وام کالا
  • وام خودرو
  • وام خرید تجهیزات و مواد اولیه
  • وام اشتغال

۷- انواع وام بانک مسکن

  • وام تأمین مسکن پس انداز صندوق یکم
  • وام مسکن جوانان
  • وام مسکن خانه اولی ها
  • وام مسکن پس انداز بانک مسکن
  • وام مسکن اوراق ممتاز
  • وام مسکن اوراق ممتاز خانه اولی ها
  • وام مسکن مهر
  • وام مسکن روستایی
  • وام مسکن انبوه سازان
  • وام جعاله تعمیر مسکن
  • وام فروش اقساطی مواد اولیه، ماشین آلات و تجهیزات

۸- انواع وام بانک صنعت و معدن

  • وام های بلندمدت بانک صنعت و معدن برای صنایع مختلف
  • وام های کوتاه مدت
  • وام های ارزی

۹- انواع وام بانک رفاه

  • وام ازدواج
  • وام کالا
  • وام خودرو
  • وام تحصیلی
  • وام جعاله تعمیر مسکن
  • وام جهیزیه
  • وام درمان
  • وام قرض الحسنه ودیعه مسکن
  • وام مسکن روستایی
  • وام فروش اقساطی
  • وام خرید تجهیزات و مواد اولیه
  • وام مضاربه
  • وام قرض الحسنه در ازای سپرده گذاری

۱۰- انواع وام بانک توسعه صادرات ایران

  • وام توسعه طرح های سرمایه گذاری توجیه پذیر
  • وام صادرات کالاهای غیرنفتی
  • وام خرید ماشین آلات و تجهیزات و مواد اولیه

۱۱- انواع وام بانک توسعه تعاون

  • وام اشتغال
  • وام بانوان
  • وام فروش اقساطی
  • وام خرید تجهیزات و مواد اولیه
  • وام مضاربه
  • وام کالا
  • وام جعاله
  • وام قرض الحسنه در ازای سپرده گذاری

۱۲- انواع وام بانک سرمایه

  • وام قرض الحسنه در ازای سپرده گذاری
  • وام جعاله
  • وام مضاربه
  • وام کالا
  • وام فروش اقساطی

۱۳- انواع وام بانک پارسیان

  • وام فروش اقساطی
  • وام قرض الحسنه در ازای سپرده گذاری
  • وام جعاله
  • وام مضاربه
  • وام خودرو
  • وام خرید تجهیزات و مواد اولیه
  • وام مسکن

۱۴- انواع وام بانک پاسارگاد

  • وام فروش اقساطی
  • وام قرض الحسنه در ازای سپرده گذاری
  • وام جعاله
  • وام مضاربه
  • وام خرید آنلاین کالا

۱۵- انواع وام بانک سینا

  • وام قرض الحسنه در ازای سپرده گذاری
  • وام جعاله تعمیر مسکن
  • وام ساخت مسکن
  • وام مضاربه
  • وام کسب وکار

۱۶- انواع وام بانک ایران زمین

  • وام قرض الحسنه در ازای سپرده گذاری
  • وام جعاله
  • وام طرح سلامت
  • وام مضاربه
  • وام فروش اقساطی

۱۷- انواع وام بانک اقتصاد نوین

  • وام قرض الحسنه در ازای سپرده گذاری
  • وام جعاله
  • وام مضاربه
  • وام فروش اقساطی
  • وام خودرو
  • وام ازدواج

۱۸- انواع وام بانک سامان

  • وام جعاله
  • وام مضاربه
  • وام فروش اقساطی
  • وام خودرو
  • وام ازدواج
  • وام قرض الحسنه در ازای سپرده گذاری
  • وام خرید خودرو
  • وام خرید مسکن
  • وام ساخت مسکن
  • وام خرید تجهیزات و مواد اولیه

شرایط عمومی دریافت وام ها

احتمالاً تاکنون متوجه شده اید که هر کدام از انواع وام ها، شرایط خاص خود را دارند و برای دریافت هر کدام از آنها باید مدارک و اسناد مرتبط با هر یک را تهیه و ارائه نمایید. در یک حالت کلی شرایط دریافت وام به سه بخش تقسیم می شود:

  • مدارک شناسایی، شغل و درآمد فردی
  • مدارک شناسایی و گواهی های لازم ضامن یا سند
  • مدارک لازم برای موضوع اصل وام

تأمین این سه نوع مدارک برای وام ها لازم است. مدارک شناسایی فردی و اثبات درآمد و شغل مربوط به خود وام گیرنده بوده و معمولاً در دسترس وی می باشد. در درجه دوم شما باید مدارک شناسایی و مشخصات ضامنین را نیز ارائه نمایید. حال در برخی موارد ضامن یک کارمند رسمی بوده و یا در برخی وام ها نیاز به ارائه سند ملک برای ضمانت می باشد.

در قسمت آخر نیز شما بایستی مدارک لازم برای خود موضوع وام را ارائه نمایید. این مدارک مثلاً برای وام ازدواج ثبت نام در سیستم وام ازدواج و کد رهگیری آن است و برای وام هایی مانند خرید تجهیزات و یا کسب وکار مشخصات و مدارک آن ها خواهد بود.

تفاوت وام و تسهیلات

در قسمت آخر این مقاله قصد داریم تا شما را با مفهوم دو واژه که گاها به صورت اشتباه به جای هم به کار می روند، آشنا نماییم. در یک بیان ساده و کلی وام نوعی خاص از تسهیلات می باشد. ازاین رو همه وام ها به نوعی تسهیلات محسوب می شوند، اما هر تسهیلاتی وام نیست و بانک ها تسهیلات متفاوتی نیز نسبت به وام ارائه می نمایند.

تفاوت اصلی وام و تسهیلات در این است که در وام بانک هیچ شراکتی در سود نهایی به دست آمده توسط فرد وام گیرنده نخواهد داشت و تنها سود معین و مشخص خود را که از قبل در قرارداد لحاظ شده را دریافت می نماید. اما در برخی از انواع تسهیلات بانک به صورت مستقیم در سود کسب وکارها شریک شده و اکتفا به دریافت سودهای از پیش مقرر نمی کند.

ادامه مطلب
نحوه محاسبه سود وام بانکی
نحوه محاسبه سود وام بانکی در...

با اینکه این روزها استفاده از اعتبار و کارت اعتباری در سرتاسر جهان گسترش چشم گیری داشته است، اما این ها نمی توانند جایگزین مناسبی برای پول نقد باشند. ما همیشه برای کارهای روزمره، خرید خانه ، خودرو، لوازم خانگی و سایر اقلام مورد نیاز خود، همچنین برای دانشگاه و ازدواج و خیلی موارد دیگر به پول نقد نیاز داریم و یکی از مراجعی که برای دریافت پول به آن مراجعه می کنیم بانک ها هستند.

بانک ها در واقع سازمان هایی هستند که گردش پول را در هر کشوری تنظیم و کنترل می کنند، به همین دلیل برای دریافت وام از بانک اول باید برنامه مشخصی برای استفاده از پول نقدی که گرفته ایم داشته باشیم و بعد برنامه منظمی برای بازپرداخت آن بریزیم. البته بانک های مختلف شرایط متفاوتی برای پرداخت وام و بازپس گیری آن دارند ولی قاعده کلی این است که شما نهایتا باید در مدت زمان مشخصی اصل وام و سود آن را به بانک بازگردانید. در ادامه این مقاله با انواع وام ها، سود هر کدام از آن ها و نحوه محاسبه سود وام بانکی آشنا می شویم.

انواع وام ها

نحوه محاسبه سود وام بانکی

  1. یکی از مهم ترین وام هایی که در حال حاضر به زوجین جوان پرداخت می شود وام ازدواج است. مبلغ این وام در سال های مختلف ممکن است بسته به شرایط اقتصادی کشور و نرخ تورم تغییر کند. وام ازدواج یکی از انواع وام های قرض الحسنه است و مبلغ سود آن ۴٪ می باشد. موعد پرداخت این وام معمولا ۶۰ ماه یا ۵ سال است و مبلغ کارمزد هر سال در ابتدای آن سال دریافت می شود. بنابراین شما در ماه های ۱، ۱۳، ۲۵، ۳۷ و ۴۹ در واقع کارمزد وام را پرداخت می کنید.
  2. بعد از وام ازدواج، وام مسکن یکی از مهم ترین وام های پرداختی توسط بانک هاست. مبلغ این وام هم به وضعیت بازار و نرخ تورم بستگی دارد. به علاوه وام مسکن انواعی هم دارد که هر کدام قوانین و نرخ سود مخصوص به خود را دارند. یکی از انواع وام مسکن وام مربوط به خرید اوراق ممتاز در بازار سرمایه یا وام اوراق مسکن است. سود این نوع وام بسته به میزان وام و تعداد اقساط آن ممکن است ۱۶ یا ۱۷.۵ درصد باشد. نوع دیگر وام مسکن وام خانه اولی هاست، برای دریافت این وام باید مبلغی را به مدت یک سال سپرده گذاری کنید، سود این وام ۹٪ و بازپرداخت آن ۱۲ ساله می باشد.
  3. وام خرید لوازم خانگی از دیگر وام هایی است که می توانید برای تامین مایحتاج خود روی آن حساب کنید. سقف این وام ۵۰ میلیون تومان است و به ازای هر ۱۰ میلیون تومان باید یک ضامن معرفی کنید. بانک ها شرایط متفاوتی را برای مشتریان خود تعیین کرده اند، ولی قانون کلی سود این نوع وام ها ۱۲٪ و بازپرداخت آن ۳۰ ماهه می باشد. تسهیلات خرید خودرو یکی دیگر از وام هایی است که می توانید از بانک دریافت کنید. سقف این وام ۱۵ میلیون تومان است و بازپرداخت آن حداکثر ۵ سال طول می کشد. نرخ سود تسهیلات خرید خودرو طبق تعرفه بانک در عقود مبادله ای است.
  4. وام تعمیر یا تکمیل مسکن یا وام جعاله برای تعمیر کردن بخش های مختلف ساختمان های قدیمی پرداخت می شود. برای گرفتن این وام باید سند منزل مسکونی خود را به رهن بانک درآورید و بازپرداخت آن حداکثر ۶۰ ماهه است. نرخ سود وام جعاله معمولا ۱۷.۵٪ است.
  5. نهایتا وام مضاربه که مخصوص تاجران و بازرگانان است. این افراد می توانند جهت تامین سرمایه خود از وام مضاربه استفاده کنند. در بانک های دولتی نرخ سود این وام بین ۱۵تا ۲۰ درصد است در حالی که بانک های خصوصی مبلغ بیشتری را به عنوان کارمزد وام از مشتریان خود دریافت می کنند.

روش محاسبه سود وام بانکی

نحوه محاسبه سود وام بانکی

به طور کلی محاسبه اقساط وام بانکی با توجه به مدت زمان بازپرداخت آن و تعداد قسط ها به دو روش قدیمی و جدید انجام می شود. این روش ها برای آن هستند که شما این حقیقت را هم در نظر بگیرید که هر سال که مبلغی از کل وامی که دریافت کرده اید کاسته می شود، به همان نسبت سودی که باید به بانک پرداخت کنید هم باید کاهش یابد.

نحوه محاسبه سود وام بانکی به روش قدیمی

برای محاسبه سود وام بانکی به روش قدیمی به این صورت عمل می کنیم:

مبلغ کلی وام × نرخ سود × (تعداد اقساط + ۱) تقسیم بر ۲۴۰۰.

به عنوان مثال شما ده میلیون تومان وام با سود ۱۸٪ دریافت کرده اید، و مدت زمان بازپرداخت آن سه سال است.

۱۰،۰۰۰،۰۰۰×۱۸× (۳۶+۱)÷ ۲۴۰۰= ۲،۷۷۵،۰۰۰

بدین ترتیب شما باید سودی معادل دو میلیون و هفتصد و هفتاد و پنج هزار تومان سود به بانک پرداخت کنید.

نحوه محاسبه اقساط ماهیانه وام بانکی

برای محاسبه اقساطی که هر ماه باید به بانک پرداخت کنید به روش زیر عمل می کنیم: اصل مبلغ وام بانکی + سود آن که در فرمول قبلی محاسبه کردیم تقسیم بر تعداد اقساط. برای مثال بالا اقساط ماهانه بدین ترتیب حساب می شوند:

۱۰،۰۰۰،۰۰۰ +۲،۷۷۵،۰۰۰ ÷ ۳۶= ۳۵۴،۸۶۱

یعنی شما برای اینکه مبلغ وام به علاوه سود آن را طی ۳۶ ماه به بانک بازگردانید باید ماهیانه ۳۵۴،۸۶۱ تومان پرداخت کنید که در مجموع  برای سه سال مبلغ ۱۲،۷۷۵،۰۰۰ تومان می شود.

محاسبه اقساط وام بانکی به روش جدید

روش جدید محاسبه سود وام بانکی کمی پیچیده تر است.

نحوه محاسبه سود وام بانکی

به عنوان مثال بیایید برگردیم به وام ده میلیونی که در روش قدیم به آن پرداختیم. با توجه به روش جدید ابتدا باید ۱۸ را تقسیم بر ۱۲۰۰ کنید که می شود ۰.۰۱۵ بعد این عدد را در ۱۰ میلیون ضرب می کنیم که مساوی می شود با ۱۵۰ هزار. حالا در مرحله بعدی ۱را به علاوه ۰.۰۱۵ می کنیم که عدد ۱.۰۱۵ را به ما می دهد، این عدد به توان ۳۶ می شود تقریبا ۱.۷۰۹ عدد به دست آمده را در عددی که در بخش اول فرمول به دست آورده بودیم ضرب می کنیم. حاصل این ضرب می شود ۲۵۶،۳۷۰. حالا بیایید مخرج کسر را محاسبه کنیم. ۱-۱.۷۰۹ = ۰.۷۰۹ نهایتا ۲۵۶،۳۷۰ تقسیم بر ۰.۷۰۹ که یعنی مبلغ هر قسط برای وام ده میلیون تومانی ۳۶۱ هزار و ۵۹۳ تومان می شود. این رقم یعنی به طور کلی برای سه سال باید مبلغ ۱۳ میلیون و ۱۷ هزار تومان به بانک پرداخت کنید.

محاسبه سود وام بانکی به روش جدید

طبق فرمولی که در قسمت قبل دیدید حالا برای محاسبه میزان سود وام ده میلیون تومانی خود، ۳۶۱،۵۹۳ را در ۳۶ ضرب می کنیم که می شود ۱۳ میلیون و ۱۷ هزار و ۳۴۸ و نهایتا وقتی این مبلغ را از ۱۰ میلیون کم کنیم می بینیم میزان سودی که به بانک پرداخت می کنیم ۳،۰۱۷،۳۴۸ تومان است. البته خوشبختانه نیازی نیست همیشه این فرمول پیچیده را دنبال کنید تا به پاسخ برسید. امروزه برنامه ها و وبسایت هایی هستند که این کار را برای شما به صورت اتوماتیک انجام می دهند. در ادامه با برخی از این وبسایت ها و برنامه ها آشنا می شویم.

نرم افزارها و سایت های آنلاین برای محاسبه اقساط و سود وام بانکی

این روزها خدمات تمام بانک های کشور شامل خدمات اینترنتی هم می شود و وبسایت این بانک ها معمولا اطلاعات کامل و جامعی را در مورد انواع وام های ارائه شده توسط آن بانک و نرخ سود و مبلغ اقساط آن در اختیار مشتریان قرار می دهد. برای همین یکی از آسان ترین راه های انجام این محاسبات پیچیده این است که به وبسایت هر کدام از بانک های کشور مراجعه کرده و عبارت «محاسبه سود و اقساط وام بانکی» را جستجو کنید. البته سایت های مستقلی هم هستند که این کار را برای شما انجام می دهند.

از جمله آن ها می توان به https://irwebnet.com اشاره کرد که به راحتی و با پر کردن یک فرم کوتاه می توانید مقدار سود و اقساط ماهیانه خود را بفهمید. ای چرتکه http://echortke.ir یکی دیگر از وبسایت های مستقلی است که این محاسبات را برای شما انجام می دهد. به علاوه اگر به برنامه اکسل مسلط هستید و می توانید به راحتی از آن استفاده کنید، خیلی ساده فرمول مورد نظر را وارد این برنامه کرده و طبق آن خودتان محاسبات لازم را انجام دهید.

کارمزد و تاثیر آن روی وام ها و عملکرد بانک

کارمزد وام بانکی در واقع پولی است که بانک برای تامین منابع مالی لازم، تنظیم و نگهداری حساب های جاری، پرداخت هزینه های روزمره مانند حقوق کارکنان، قبوض خدماتی، هزینه نگهداری ساختمان ها  و غیره لازم دارد. این کارمزد طبق دستور بانک مرکزی و قانون اساسی ایران حداقل ۴ درصد می باشد. حالا اصلا چرا وام باید کارمزد داشته باشد؟ پاسخ این سوال فقط یک کلمه است:

ریسک. بانک باید بتواند از نظام مالی و سرمایه های سپرده گذاران و اعتباردهندگان در برابر ضررهای احتمالی جلوگیری کند. به علاوه بانک باید به اندازه کافی گردش مالی و اعتباری داشته باشد که بتواند به صورت دائمی خدمات خود را به مشتریان ارائه نماید. لازمه ایفای این نقش ها تعیین نرخ کارمزد به اندازه ای است که نه سرمایه گذار را دچار ضرر و زیان کرده، و نه وام گیرنده را دچار بی اعتمادی کند. معمولا نگه داشتن این تعادل ظریف میان منافع سرمایه گذاران و مشتریان به عهده بانک مرکزی است.

در واقع بانک مرکزی قوانین کلی حمایت از هر دو طرف معامله را وضع کرده و تصمیم گیری در مورد چند و چون این قوانین را به عهده بانک ها می گذارد. به همین دلیل است که سقف وام ها، نرخ کارمزد و مدت زمان بازپرداخت برای وام های مختلف میان بانک ها متفاوت است. نکته دیگری که در مورد میزان کارمزد، سقف وام های پرداختی و مدت زمان بازپرداخت باید مد نظر داشت این است که این اعداد با توجه به شرایط اقتصادی کشور متغیر هستند. درواقع بانک ها ابزارهایی هستند که می توانند تاثیر شوک های مالی، مانند سقوط بازار، و شوک های طبیعی، مانند سیل و زلزله، را در جامعه کمتر کنند. برای انجام این کار هم بانک به مقداری سرمایه ذخیره نیاز دارد که در مواقع اضطراری به داد مردم برسد.

حرف آخر

بانک ها از مهم ترین ارکان جامعه هستند و تنظیم بازار و اقتصاد کشور بدون آن ها عملا غیرممکن است. در عین حال، یکی از اصلی ترین رابطان مردم کشور و نظام اقتصادی هر کشور هم بانک ها هستند. وام های بانکی از بیشترین اولویت در میان خدمات بانکی برخوردار هستند و می توان گفت که اکثر افراد برای رفع مشکلات مالی خود به دریافت وام فکر می کنند. ولی کمی تحقیق در سیستم های وام دهی مختلف در میان بانک ها به شما اجازه می دهد بهترین گزینه را برای رفع مشکل خود انتخاب کنید و با محاسبه سود کلی که باید بپردازید و مبلغ اقساط ماهیانه می توانید مطمئن شوید پولی که دریافت می کنید در بلند مدت به نفع شماست نه به ضررتان.

ادامه مطلب
اهداف بانک مرکزی
اهداف و وظایف بانک مرکزی ایران...

ارکان بانک مرکزی

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به موجب قانون بانکی و پولی مصوب ۱۳۳۹ در تاریخ ۱۸ مردادماه ۱۳۳۹ تأسیس گردید. مرکز اصلی بانک در شهر تهران واقع است. ارکان بانک مرکزی به شرح زیر است:

وظایف بانک مرکزی

مجمع عمومی بانک از وزیر امور اقتصادی و دارایی، وزیر بازرگانی و رئیس سازمان برنامه و بودجه تشکیل می شود. ریاست مجمع عمومی بانک با وزیر امور اقتصادی و دارایی است. وظایف مجمع عمومی به شرح زیر است:

  • رسیدگی و تصویب ترازنامه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
  • رسیدگی و اتخاذ تصمیم نهایی نسبت به گزارش های هیئت نظار
  • رسیدگی و اتخاذ تصمیم درباره پیشنهاد تقسیم سود ویژه
  • انتخاب اعضای هیئت نظار به پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی
  • سایر وظایفی که طبق مقررات این قانون به عهده مجمع عمومی گذارده شده است

شورای پول و اعتبار متشکل از وزیر اقتصاد و دارایی (یا معاون وی)، رئیس کل بانک مرکزی، رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور (یا معاون وی)، وزیر بازرگانی، دو نفر از وزرا به انتخاب هیئت وزیران، دادستان کل کشور (یا معاون وی)، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، رئیس اتاق تعاون، دو نفر کارشناس پولی و بانکی (به پیشنهاد رئیس کل بانک مرکزی) و نمایندگان کمیسیون های «امور اقتصادی» و «برنامه، بودجه و محاسبات» مجلس به عنوان ناظر است. ریاست شورا بر عهده ی رئیس کل بانک مرکزی خواهد بود. این شورا به منظور مطالعه و اتخاذ تصمیم درباره ی سیاست کلی و وظایف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و نظارت بر امور پولی و بانکی کشور، عهده دار وظایف زیر است:

  • رسیدگی و تصویب بودجه و مقررات استخدامی و آیین نامه های داخلی بانک مرکزی
  • رسیدگی و اظهارنظر نسبت به ترازنامه ی بانک مرکزی برای طرح در مجمع عمومی
  • رسیدگی و تصویب آیین نامه های مذکور قانون پولی و بانکی کشور
  • اظهارنظر در مسائل بانکی و پولی و اعتباری کشور، اظهارنظر نسبت به لوایح مربوط به وام یا تضمین اعتبار
  • ارائه ی نظر مشورتی و توصیه به دولت در مسائل بانکی و پولی و اعتباری کشور
  • اظهارنظر درباره ی هر موضوعی که از طرف رئیس کل بانک مرکزی در حدود این قانون به شورا عرضه می گردد.

هیئت عامل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، مرکب از رئیس کل، قائم مقام، دبیرکل و سه نفر معاون است. رئیس کل بانک مرکزی به عنوان بالاترین مقام اجرایی و اداری، عهده دار کلیه ی امور بانک به استثنای وظایفی است که به موجب قانون پولی و بانکی و اصلاحیه های بعدی، به عهده ارکان بانک گذارده شده است. همچنین وی مسئول حسن اداره ی امور بانک و موظف به اجرای قوانین و آیین نامه های مربوط به آن است. رئیس کل بانک، نماینده ی بانک در کلیه ی مراجع رسمی داخلی و خارجی است. دبیرکل بانک به پیشنهاد رئیس کل بانک مرکزی و تصویب مجمع عمومی منصوب می گردد و سرپرستی دبیرخانه ی شورای پول و اعتبار را نیز به عهده دارد و همچنین دادستان هیئت انتظامی بانک هاست. معاونان بانک از طرف رئیس کل بانک مرکزی منصوب و وظایف آنان به وسیله ی نامبرده تعیین می شود. هیئت نظارت اندوخته ی اسکناس از رئیس کل بانک، دو نماینده ی مجلس شورای اسلامی، دادستان کل کشور، خزانه دار کل کشور، رئیس کل دیوان محاسبات و رئیس هیئت نظار تشکیل می شود. هیئت نظارت اندوخته ی اسکناس، عهده دار نظارت بر حسن اجرای مفاد ماده ی پنج قانون پولی و بانکی کشور از طریق تحویل و نگهداری اسکناس های چاپ شده و همچنین نگهداری حساب دارایی های موضوع ماده ی پنج قانون فوق الذکر و صورت جواهرات ملی و تنظیم مقررات مربوط به نمایش و نظارت بر ورود و خروج آن ها از خزانه ی بانک و به علاوه نظارت بر معدوم کردن اسکناس هایی است که باید از جریان خارج شوند. هیئت نظار مرکب از یک نفر رئیس و چهار نفر عضو از میان حسابرسان خبره یا افراد مطلع در امور حسابداری یا بانکی با داشتن حداقل ده سال سابقه ی کار است که به پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و با تصویب مجمع عمومی، برای مدت دو سال انتخاب می شوند و انتخاب مجدد آنان بلامانع است. این هیئت دارای وظایف زیر است:

  • رسیدگی به حساب ها و تعهدات بانک مرکزی که نسبت به صحت این حساب ها و تعهدات اظهارنظر می کند.
  • رسیدگی به ترازنامه ی پایان سال بانک مرکزی و تهیه ی گزارش برای مجمع عمومی سالانه
  • رسیدگی به صورت ریز دارایی، بدهی ها و خلاصه ی حساب های بانک و گواهی آن ها برای انتشار
  • رسیدگی به عملیات بانک ازلحاظ انطباق آن ها با موازین قانونی

اهداف بانک مرکزی

بانک مرکزی را بانک بانک ها و یا بانک دولت نیز می گویند، زیرا همان اعمالی که بانک ها برای اشخاص انجام می دهند، بانک مرکزی برای سیستم بانکی و یا دولت انجام می دهد. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مسئول تنظیم و اجرای سیاست پولی و اعتباری براساس سیاست کلی اقتصادی کشور است (بند (الف) ماده ۱۰ قانون پولی و بانکی کشور). هدف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران حفظ ارزش پول و موازنه پرداخت ها، تسهیل مبادلات بازرگانی و کمک به رشد اقتصادی کشور است (بند (ب) ماده ۱۰ قانون پولی و بانکی کشور). بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دارای شخصیت حقوقی است و در مواردی که در قانون پولی و بانکی پیش بینی نشده است، تابع قوانین و مقررات مربوط به شرکت های سهامی خواهد بود (بند (ج) ماده ۱۰ قانون پولی و بانکی کشور).

وظایف بانک مرکزی

وظایف بانک مرکزی

بانک مرکزی به عنوان “تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری” کشور موظف به انجام وظایف زیر است (ماده ۱۱ قانون پولی و بانکی کشور)

  • انتشار اسکناس و سکه های فلزی رایج کشور
  • نظارت بر بانک ها و مؤسسات اعتباری
  • تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداخت های ارزی با تصویب نهاد سیاست گذاری پولی (شورای پول و اعتبار) و همچنین نظارت بر معاملات ارزی
  • نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این معاملات با تصویب هیات وزیران
  • نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج ایران و تنظیم مقررات مربوط به آن با تصویب نهاد سیاست گذاری پولی (شورای پول و اعتبار).

بانک مرکزی به عنوان “بانکدار دولت” موظف به انجام وظایفی چون موارد زیر است (ماده ۱۲ قانون پولی و بانکی کشور)

  • نگهداری حساب های وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت های دولتی و شهرداری ها و …. و انجام کلیه عملیات بانکی آن ها در داخل و خارج از کشور
  • نگهداری کلیه ذخایر ارزی و طلای کشور
  • نگهداری وجوه ریالی صندوق بین المللی پول، بانک بین المللی ترمیم و توسعه، شرکت مالی بین‎ المللی، موسسه بین المللی توسعه و مؤسسات مشابه یا وابسته به این مؤسسات
  • انعقاد موافقت نامه پرداخت در اجرای قراردادهای پولی، مالی، بازرگانی و ترانزیتی بین دولت و سایر کشورها.

بانک مرکزی دارای “اختیارات” زیر است (ماده ۱۳ قانون پولی و بانکی کشور)

  • دادن وام و اعتبار به وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی
  • تضمین تعهدات دولت، وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی
  • دادن وام و اعتبار و تضمین وام و اعتبارات اعطایی به شرکت های دولتی، شهرداری ها و مؤسسات وابسته به دولت و شهرداری ها
  • خرید و فروش اوراق مشارکت دولتی و اوراق قرضه صادرشده از طرف دولت های خارجی یا مؤسسات مالی بین المللی معتبر
  • خرید و فروش طلا و نقره
  • افتتاح و نگهداری حساب جاری نزد بانک های خارج یا نگهداری حساب بانک های داخل و خارج نزد خود و انجام کلیه عملیات مجاز بانکی دیگر و تحصیل اعتبارات در داخل و خارج به حساب خود یا به حساب بانک های داخل

مطابق ماده ۱۴ قانون پولی و بانکی کشور، بانک مرکزی در حسن اجرای نظام پولی کشور می تواند در امور پولی و بانکی نیز (پس از تصویب شورای پول و اعتبار) دخالت و نظارت کند. اهم این موارد عبارتند از:

  • تعیین نرخ رسمی تسهیلات
  • نسبت دارایی های آنی بانک ها
  • نسبت و نرخ بهره سپرده قانونی بانک ها، نسبت مجموع سرمایه پرداخت شده و اندوخته بانک ها به انواع دارایی ها و مقررات افتتاح حساب جاری پس انداز و سایر حساب ها.

بدین ترتیب رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه های مختلف اعم از برنامه های تثبیت و توسعه اقتصادی  پشتیبان دولت باشد. در این راه حفظ ثبات ارزش پول و تعادل موازنه پرداخت ها به همراه رشد مدوام اقتصادی از طریق اجرای سیاست های پولی از اهداف مهم آن به شمار می رود.

ادامه مطلب
ترازنامه بانک مرکزی
ترازنامه بانک مرکزی و اقلام آن

ترازنامه بانک مرکزی ابزار مفیدی برای بررسی نقش بانک مرکزی در تعیین عرضه پول و کنترل آن است. در واقع ترازنامه، یک صورت مالی است که در زمانی مشخص، ارزش دارایی های تملک شده توسط یک واحد یا یک بخش نهادی و مطالبات مالی (بدهی ها) تقبل شده توسط این واحد یا بخش را نشان می دهد. اگر از کمی بالاتر به این موضوع نگاه کنیم در حقیقت، ترازنامه نمایش دهنده ثروت ملی است که مجموع دارایی های غیرمالی و خالص مطالبات با دنیای خارج را شامل می شود. به طور کلی ترازنامه بانک مرکزی دو بخش از دارایی ها را شامل می شود؛ بخش اول: «دارایی های خارجی، موجودی سکه و اسکناس، میزان وام اعطایی به بخش دولتی، بانک های تجاری و تخصصی و سایر دارایی ها» و بخش دوم: «حجم بدهی ها و سرمایه بانک مرکزی است.» در ادامه این مقاله، اجزای ترازنامه را مورد بررسی قرار می دهیم.

ترازنامه بانک مرکزی

اقلام دارایی ترازنامه بانک مرکزی

  • دارایی های خارجی (FA: Foreign Assets): اولین قلم از دارایی های ترازنامه، دارایی های خارجی است. اقلامی که در این نوع از دارایی ها گنجانده شد ه اند عبارتند از:

۱-۱ موجودی طلا: طلای نزد بانک مرکزی به دو صورت طلای با پشتوانه پول و طلای آزاد وجود دارد. به بانک مرکزی اجازه داده شده تا بخشی از طلای پشتوانه موجود در ایران را در مقابل دریافت تسهیلات بانکی نزد بانک های خارجی سپرده گذاری کرده و از کشور خارج کند.

۱-۲ طلا در صندوق بین المللی پول: قسمت دیگری از طلا به صورت دارایی ایران نزد صندوق بین المللی پول نگهداری می شود.

۱-۳ ذخیرهای ارزی: این ذخیره ها مهم ترین و عمده ترین قلم از دارایی های خارجی به شمار می روند که شامل سه بخش زیر هستند:

حساب ذخیره ارزی: تمام درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت که از ارقام پیش بینی شده در قانون برنامه تجاوز کند به این حساب واریز می شود. همچنین برای خنثی سازی اثر افزایش درآمدهای ارزی بر دارایی های خارجی و پایه پولی، دقیقا معادل حساب نام برده شده در قسمت دارایی، به حساب سپرده دولت نزد بانک مرکزی – در قسمت بدهی های ترازنامه بانک مرکزی – افزوده می شود.

ارز پشتوانه

سایر

دارایی های ارزی بانک مرکزی به شکل های مختلفی نگهداری می شوند که عبارتند از:

اسکناس و نقود خارجی

سپرده های دیداری: این سپرده ها بیشتر در بانک های خارجی مختلف نگهداری می شوند.

سپرده های مدت دار: این سپرده ها نیز همانند سپرده های دیداری در خارج و نزد بانک های مختلف نگهداری می شوند. بخش قابل توجه ارزها در این نوع از سپرده ها حفظ می شوند.

اوراق قرضه بین المللی: بخش قابل توجه دارایی های ارزی به خرید اوراق قرضه کشورهای دیگر اختصاص یافته است. البته این اوراق درآمدهایی نیز برای بانک مرکزی ایجاد می کنند.

بدهکاران موقت به ارز

سایر: شامل بدهی ارزی دولت، صندوق بین المللی پول، تسهیلات به کشورهای فقیر و غیره است.

۱-۴ حق برداشت مخصوص (SDR :Special Drawing Rights): این قلم از دارایی بانک مرکزی، مبلغ ریالی سهم «SDR» ایران را در صندوق بین المللی پول نشان می دهد.

۱-۵ سهام در موسسات بین المللی: این قلم، ارزش ریالی سهم بانک مرکزی را در سازمان های بین المللی نشان می دهد. (مثلا، صندوق بین المللی پول، بانک توسعه اسلامی، صندوق اوپک، شرکت های بین المللی و…)

۱-۶ ارزهای تهاتری: این مورد معمولا هنگام انجام معاملات پایاپای با سایر کشورها ایجاد می شود. قلم دارایی ارزهای تهاتری نزد بانک مرکزی، سپرده های ارزی ایران نزد بانک های مرکزی دیگر کشورهایی که با ایران مبادلات پایاپای دارند را نشان می دهد.

  • موجودی سکه و اسکناس: این موجودی، دومین قلم از دارایی ترازنامه بانک مرکزی است. منظور از آن مقدار سکه و اسکناسی است که بانک مرکزی در صندوق خود برای فعالیت های جاری اش نگهداری می کند. چگونگی تغییر این قلم دارایی، بدین ترتیب است که اگر بانک مرکزی تصمیم به افزایش موجودی صندوق خود داشته باشد در آن صورت در ازای فروش انواع دارایی، پول نقد می گیرد؛ این کار موجب افزایش این قلم از دارایی می شود و برعکس اگر بانک مرکزی پرداخت های نقدی انجام دهد کاهش می یابد.
  • بدهی بخش دولتی یا نگهداری اوراق بهادار دولتی (GS: Government Securities): این بخش، سومین قلم دارایی از ترازنامه است. دولت مقداری اوراق قرضه را طی سالیان متمادی به بانک مرکزی فروخته است. این اوراق، اسناد بدهی دولت به بانک مرکزی هستند و بانک مرکزی صاحب آن ها است. چگونگی تغییر این قلم دارایی به این ترتیب است که اگر دولت وام بگیرد – از طریق فروش اوراق قرضه به بانک مرکزی – این رقم بالا خواهد رفت و برعکس.
  • بدهی بانک ها یا وام به سیستم بانکی (D & A: Discount and Advances): این بدهی، چهارمین قلم دارایی ترازنامه است که معادل ذخایر ناشی از وام سیستم بانکی یا BR(Barrowed Reserves) است. این قلم همان وام و اعتباراتی است که بانک مرکزی به سیستم بانکی می دهد. اعتبارهای اعطا شده یا به صورت وام و اعتبار مستقیم یا به صورت تنزیل مجدد اسناد بانک ها هستند. این قلم از طریق اعطای وام به سیستم بانکی از جانب بانک مرکزی افزایش می یابد و زمانی که سررسید وام به پایان می رسد و سیستم بانکی وام بانک مرکزی را بازپرداخت می کند، کاهش می یابد.
  • سایر دارایی ها (OA: Other Assets): پنجمین قلم دارایی ترازنامه است. سایر دارایی ها شامل سه بخش هستند:
  • اموال غیرمنقول شامل احداث کارخانه، اسناد بهادار، مجتمع اداری بانک و غیره
  • اموال منقول شامل رایانه، ترمینال و سایر تجهیزات اداری، اثاثیه و لوازم اداری و غیره
  • دیگر دارایی ها شامل موجودی نقره، تمبر، سکه های دوره اشکانیان و دارایی های متفرقه

ترازنامه بانک مرکزی

اقلام بدهی ترازنامه بانک مرکزی

  • اسکناس و مسکوک (N): نخستین قلم بدهی ترازنامه است. بانک مرکزی تنها سازمانی است که حق انحصاری انتشار اسکناس و سکه در هر کشور را در دست دارد. سکه و اسکناس منتشر شده با روش های گوناگون در اختیار بخش های مختلف اقتصادی قرار می گیرد. بانک مرکزی در قبال دریافت اوراق بهادار که بدهی دولت یا سیستم بانکی است یا در قبال دریافت ارزهای خارجی که بدهی بخش خارجی هستند، اسکناس یا سکه را منتشر می کند. هر زمان بانک مرکزی بخواهد میزان اسکناس و سکه در جریان را افزایش دهد به یکی از روش های زیر عمل می کند:
  • ذخایر ارزی از دولت دریافت می کند.
  • اوراق قرضه دولتی می خرد.
  • به سیستم بانکی وام می دهد.
  • انواع دیگر دارایی ها را خریداری می کند.

از مجموعه سکه و اسکناس انتشار یافته به غیر از بخش کوچکی که بانک برای مصرف های جاری خود نگه می دارد بقیه شامل بدهی های بانک مرکزی به سایر بخش ها می شوند. در نتیجه، مجموع سکه و اسکناس انتشار یافته یا در دست اشخاص یا در سیستم بانکی یا نزد خود بانک قرار دارد.

  • سپرده های بانک ها نزد بانک مرکزی: این سپرده ها دومین قلم از بدهی های ترازنامه بانک مرکزی هستند که همان ذخایر سیستم بانکی (Total Reserves)TR به شمار می روند. این قلم از ذخایر قانونی و سپرده های دیداری، ذخایر اضافی را تشکیل می دهند. در واقع به رقم مازاد بر ذخایر قانونی، ذخایر اضافی می گویند. تغییرات سپرده های اشخاص نزد سیستم بانکی به هر علتی که باشد می تواند این قلم بدهی را تغییر دهد. بانک مرکزی می تواند از طریق سپرده های مدت دار سیستم بانکی نزد بانک مرکزی کنترل بیشتری را بر ذخایر اضافی سیستم بانکی اعمال نماید.
  • سپرده های دولت نزد بانک مرکزی (GD: Government Deposits): سومین قلم بدهی در ترازنامه است. وقتی دولت از بانک مرکزی وام می گیرد یا به او اوراق قرضه می فروشد معمولا در قبال آن، مبلغ را به صورت نقد نمی گیرد و نزد بانک مرکزی سپرده ایجاد می کند. افزایش مالیات ها یا وام دولت از سیستم بانکی یا بانک مرکزی معمولا این قلم را افزایش و هزینه های دولت، آن را کاهش می دهد. عمده ترین نقش نگهداری سپرده های دولت نزد بانک مرکزی، تسهیل دریافت ها و پرداخت های دولت است.
  • بدهی های ارزی (FL: Foreign Liabilities): چهارمین قلم از بدهی های بانک مرکزی خود از چند قلم تشکیل شده است:

وام های دریافتی از خارج

تخصیص حق برداشت مخصوص

ارزهای تهاتری

  • حساب سرمایه (CAP: Capital Account): پنجمین قلم از بدهی ترازنامه بانک مرکزی است. این حساب ارزش کل سهام بانک مرکزی را نشان می دهد. در کشورهایی مانند ایران که بانک مرکزی دولتی است، دولت، مالک سهام یا سرمایه بانک مرکزی به شمار می رود. در کشورهایی که بانک مرکزی سازمان دولتی نیست مالک سهام بانک مرکزی سیستم بانکی است.
  • ودیعه ثبت سفارش کالاهای بخش غیردولتی و پیش پرداخت اعتبارات اسنادی بخش دولتی: زمانی که بخش خصوصی اقدام به واردات کالا از خارج می کند، در این شرایط درصدی از کل معامله را به صورت ودیعه ثبت سفارش خصوصی در بانک مرکزی، سپرده گذاری کرده و در مقابل آن قلم سایر دارایی ها در ترازنامه بانک مرکزی افزایش پیدا می کنند. مثلا اگر بخش خصوصی اقدام به وارد کردن کالا یا خدمت از خارج کرده باشد در قبال ریال پرداختی به بانک مرکزی از بانک مرکزی ارز گرفته و قیمت کالاهای خریداری شده خود را پرداخت خواهد کرد. در آن صورت از این حساب معادل مبلغ ودیعه کم می گردد و در قسمت دارایی ها نیز حساب سایر دارایی های بانک مرکزی معادل همین مبلغ کم می شود. بخش دیگری که در قلم سایر بدهی ها وجود دارد، پیش پرداخت اعتبارات اسنادی بخش خصوصی است. در این مورد هنگامی که دولت کالایی را وارد می کند و مبلغی به صورت ودیعه نزد بانک مرکزی می گذارد در قسمت بدهی، حساب پیش پرداخت اعتبارات اسنادی بخش دولتی، افزایش می یابد و در قسمت دارایی، وام به بخش دولتی افزایش خواهد یافت.
  • سایر بدهی ها: این بخش از بدهی ها اقلام مختلفی را شامل می شود. برخی از مهم ترین بخش های آن، اوراق مشارکت، درآمدهای حاصل از سرمایه گذاری در خارج و غیره هستند. بد نیست بدانید که همه وجوه اوراق مشارکت منتشر شده توسط بانک مرکزی در قسمت سایر بدهی ها محاسبه می شوند.

ترازنامه بانک مرکزی

در جدول زیر ترازنامه بانک مرکزی در سال ۹۵ و ۹۶ قابل مشاهده است:

ترازنامه بانک مرکزی

ترازنامه بانک مرکزی

*اعداد به میلیارد ریال می باشد.

ادامه مطلب