طرح پانزی و هرمی دارای ویژگی‌های مشابه بسیاری هستند که براساس همان مفهوم ساخته شده‌اند. افرادی که آگاهی و دانش کافی در زمینه سایبری و سرقت‌هایی که در این حوزه اتفاق می‌افتد ندارند فریب افرادی را می‌خورند که به عنوان سرمایه گذار در ازای دریافت پول به آنها قول بازده فوق العاده می‌دهند. با این وجود، بر خلاف سرمایه گذاری منظم، این نوع طرح‌ها فقط تا زمانی که تعداد سرمایه گذاران افزایش یابد، می‌توانند “سود” ثابت داشته باشند.
طرح‌های پانزی و هرمی تا زمانی که جریان‌های نقدی را می‌توان با ورودی‌های پولی مطابقت داد، پایدار هستند. تفاوت اساسی این دو طرح در نوع محصولاتی است که برنامه ریزان به مشتریان خود با توجه به ساختار این دو ترفند ارائه می‌دهند، اما در صورت تجزیه هر دو می‌توانند ویرانگر باشند. در این مقاله از سری مقالات آموزش ارز دیجیتال به معرفی دو طرح پانزی و هرمی، تفاوت و مشکلات این دو طرح و نحوه استفاده از این دو طرح در ارزهای دیجیتال خواهیم پرداخت.
چارلز پانزی کیست؟
چارلز پانزی (3 مارس 1882- 15 ژانویه 1949) یک کلاهبردار و هنرمند ایتالیایی در ایالات متحده و کانادا ببود. او که در ایتالیا متولد و بزرگ شد، بیش تر بخاطر جرایم مالی مرتکب شده وقتی که سرمایه گذاران را واردار کرد میلیون ها دلار به او بدهند و بازپرداخت آنها را با پول سایر سرمایه گذاران پرداخت می‌کرد به بدنامی به شهرت رسید.
چارلز پانزی بیش از هزار سرمایه گذار را در دهه 20 میلادی فریب داد. روش کار او به صورت بود که به افرادی که آگاهی کمی داشتند وعده سود 50 درصدی در کمتر از 90 روز به ازای سرمایه گذاری در کوپن بین المللی را می‌داد.
در آن زمان ارزش این کوپن‌ها در سایر کشورهای خارجی کمتر از میزانی بود که پانزی در کشور خود مبادله می‌کرد. مردم زود باور و ساده لوح که میزان سود 50 درصدی که چارلز به آنها وعده داده بود را باور کرده بودند، در این طرح او سرمایه گذاری می‌کردند.
پانزی نیز برای آن که افراد بیشتری را جذب کند و مردم قول او را باور کنند از وجوهی که به دست آورده بود در عرض 45 روز سود کلانی را به چند نفر از سرمایه گذاران پرداخت کرد و همین کار او باعث قابل اعتمادتر و باورپذیرتر شدن طرح او شد به طوریکه در عرض چند ماه موفق شد 20 میلیون دلار جمع آوری کند؛ او حتی یک بار توانست در عرض 3 ساعت 1 میلیون دلار وجه دریافت کند.
نام گذاری طرح پانزی
“طرح پانزی” به نام وی نامگذاری شده است. پس از اجرای یک طرح سرمایه گذاری بسیار سودآور و گسترده، طرح پانزی به دلیل آن که پس از مدتی نتوانست وجوه سرمایه گذاران را پرداخت کند، متلاشی شد و او در آن زمان مقدار تقریبی 7 تا 15 میلیون ضرر کرد و باعث ورشکستگی 6 بانک شد.
در آن زمان دولت او را در 12 آگوست 1920 دستگیر کرد و به اتهام 86 فقره کلاهبرداری از طریق پست (ارسال نامه الکترونیکی) متهم شد. وی با داشتن تقریبی 7 میلیون دلار، به جرم کلاهبرداری از طریق پست (ارسال نامه الکترونیکی) اعتراف کرد و پس از آن 14 سال را در زندان گذراند.
پانزی پس از مدتی توانست با وثیقه آزاد شود. او پس از آزادی اقدام به راه اندازی اتحادیه چارپون لند در فلوریدا کرد و در آن املاک و مستغلات زیر آب را می‌فروخت. وی در همان زمان مجدد توسط مقامات دستگیر شد و در نهایت در سال 1934 آزاد شد.
طرح پانزی چیست؟
برنامه‌های طرح پانزی مبتنی بر خدمات مدیریت سرمایه گذاری متقلبانه است؛ در این طرح اساساً فرد یا شرکت کلاهبردار به افراد ناآگاه وعده می‌دهند که در ازای سرمایه گذاری، سود با بازده بالایی به آنها تعلق خواهد گرفت.
در این طرح سود افراد قبلی با وجوه ورودی که سرمایه گذاران بعدی در طرح آنها سرمایه گذاری می‌کنند، پرداخت می‌شود. شخصی که این نوع تقلب را سازماندهی می‌کند، کنترل کل عملیات را بر عهده دارد.
آنها صرفاً وجوه را از مشتری به مشتری دیگر منتقل می‌کنند و از هرگونه فعالیت واقعی سرمایه گذاری چشم پوشی می‌کنند. در نهایت این طرح به دلیل اشباع شدن و نبود سرمایه گذار جدید نابود می‌شود و فرد کلاهبردار با مقدار زیادی پول متواری یا دستگیر می‌شود.
مثالی از یک طرح Ponzi
به عنوان مثال توجه کنید که فرد X یک شرکت را به منظور سرمایه گذاری به شما معرفی می‌کند که در آن شرکت به افراد مشتاق به سرمایه گذاری در ازای مبلغ n تومان، 30 درصد سود در یک بازه زمانی معین (مثلاً هر 45 روز یکبار) به همراه پول اولیه پرداخت می‌شود.
هنگامی که شما در این شرکت سرمایه گذاری می‌کنید، این شرکت 45 روز زمان دارد تا قبل از کامل شدن دوره 45 روزه 2 فرد دیگر را ترغیب به سرمایه گذاری کند و حال آن شرکت با استفاده از پولی که از آن دو فرد گرفته، اصل پول شما به همراه سودش را به شما پرداخت می‌کند.
بدون شک این خوش قولی شرکت شما را تشویق و ترغیب به سرمایه گذاری مجدد پولتان می‌کند، زیرا علاوه بر پول اصلیتان بدون هیچ زحمتی 30 درصد سود نیز در زمانی کوتاه به دست آورده‌اید؛ بنابراین شما غافل از اینکه درگیر یک طرح پانزی شده‌اید، مجدد تن به سرمایه گذاری مقدار پول اولیه تان خواهید داد و حتی آن را به افراد دیگر نیز معرفی می‌کنید.
حال مجری طرح پانزی با جذب افراد جدید و دریافت پول از آنها، وعده‌اش به سرمایه گذاران قدیمی‌تر را عملی کرده و اصل پول به همراه سود را به آنها پرداخت می‌کند و آنها همچنان تشویق به سرمایه گذاری مجدد، این بار با مبالغ بیشتر می‌شوند.
با گذشت زمان و صحبت کردن سرمایه گذاران قدیمی در مورد موفقیتشان با سایر افراد، افراد بیشتری به سمت الگوی کلاهبرداری پانزی کشیده می‌شوند و مجری طرح دیگر بدون هیچ زحمت و تبلیغی، قربانیان بیشتری را به دست خواهد آورد تا آنجا که پس از رسیدن به حد اشباع و جمع آوری مبلغ قابل توجهی پول متواری می‌شود.
معروف‌ترین طرح پانزی در تاریخ اخیر
معروف‌ترین طرح پانزی در تاریخ اخیر و بزرگترین کلاهبرداری سرمایه گذاران در ایالات متحده مربوط به بیش از یک دهه گذشته است که توسط Bernard Madoff صورت گرفت. او وجوه سرمایه گذاران در
Bernard L. Madoff Investments Securities LLC را کلاهبرداری کرد. مدوف شبکه بزرگی از سرمایه گذاران را ایجاد کرد که از آن پول جمع می‌کرد و تقریباً سرمایه 5000 مشتری خود را در یک حساب جمع آوری می‌کرد.
او در واقع هیچ وقت سرمایه گذاری نکرد و وقتی بحران مالی سال 2008 رو به رو شد، دیگر نتوانست تقلب را حفظ کند. SEC ارزش کل خسارت وارد شده به سرمایه گذاران در آن زمان را در حدود 65 میلیارد دلار ارزیابی می‌کند. این جنجال باعث ایجاد دوره‌ای در اواخر سال 2008 شد که به عنوان دوره شیدای پانزی (Mania Ponzi) شناخته می‌شود، که در آن نهادهای نظارتی و متخصصان سرمایه گذاری در جستجوی سایر طرح‌های Ponzi بودند.
روش کار طرح پانزی
چرخه کار تمامی طرح‌های پانزی مشابه یکدیگر است و همگی یک روند مشخص را دنبال می‌کنند و فقط می‌توانند در نحوه عملکرد کمی متفاوت باشند. به بیان دیگر هسته اصلی تمامی این طرح‌ها یکی است و تفاوت آنها در ظاهر و نوع ادعاهای برنامه‌ریزان طرح است.
چرخه اصلی تمامی طرح‌های پانزی به صورت زیر است:
-
فریب دادن افراد از راه تبلیغات وسوسه انگیز
تبلیغات کاذب در شبکه‌های اجتماعی، سایت‌ها و… شروع راه جذب در طرح پانزی است. این افراد ابتدا از راه تبلیغات چند نفر را جذب سیستم می‌کنند و همین شروع راه برای جذب سرمایه‌های بیشتر است. همچنین برخی افراد در اجرای این طرح از روش‌های بازاریابی نیز استفاده می‌کنند، به این صورت که به سرمایه گذاران قدیمی خود وعده می‌دهند که با معرفی هر عضو جدید به سیستم سود بیشتری به آنها داده خواهد شد.
-
واریز منظم سودهای اولیه به منظور جلب اعتماد اولیه
در طرح پانزی سود افراد سرمایه گذار به طور منظم به همراه سرمایه اولیه به منظور جلب اعتماد سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری‌های بعدی و جذب افراد جدید، واریز می‌شود. سودهای واریزی برای سرمایه گذاران قدیمی تر همگی از پول افراد جدیدی که اقدام به سرمایه گذاری می‌کنند، واریز می‌شوند و تا به اشباع رسیدن این چرخه به همین روال ادامه دارد.
-
بالا رفتن روز افزون حجم سرمایه
حال در این مرحله که سیستم توانست اعتماد افراد زیادی را جلب کند؛ موج عظیمی از سرمایه وارد سیستم می‌شود سرمایه گذاران قدیمی تر نیز روز به روز پول بیشتری را سرمایه گذاری می‌کنند تا جایی که برخی از این افراد اقدام به گرفتن وام، قرض، فروش خانه و اتومبیل و… می کنند. همچنین افراد زیادی از این سرمایه گذاران قدیمی از دوستان و آشنایان خود نیز برای سرمایه گذاری در این طرح دعوت می‌کنند.
-
به اشباع رسیدن و فروپاشی طرح
مرحله 1 تا 3 به طور متوالی تا زمانی که دیگر هیچ سرمایه گذار جدیدی وجود نداشته باشد و یا مقدار قابل توجهی پول جمع شده باشد، ادامه پیدا می‌کند و در آن زمان برنامه ریز طرح پانزی، پول ها را برداشته و ناپدید می‌شود.
روش تشخیص طرح پانزی
همان‌طور که در بالا نیز اشاره کردیم، طرح‌های پانزی انواع و شکل‌های مختلفی دارند، اما به دلیل خصوصیات و نشانه‌هایی وجود دارد که بتوان این طرح را تشخیص داد، که در زیر به آن اشاره شده است:
-
وعده سودهای تضمینی با درصدهای نجومی
اولین نشانه برای تشخیص طرح پانزی وعده سودهای تضمینی با مبالغ نجومی است؛ بنابراین هرجا که با وعده سوددهی با درصدهای بسیار بالا روبرو شدید، باید اولین جرقه برای پانزی بودن طرح در ذهنتان زده شود و به آن طرح شک کنید. منظور از سود نجومی حتماً درصدهای 50 درصد به بالا نیست، بلکه هر مقداری حتی 10 درصد سود تضمینی نیز بسیار مشکوک است؛ به طور کلی هر سودی که بیش تر از مقدار سودی باشد که اگر با پول خود کار می کردید، کسب درآمد داشتید، مشکوک به طرح Ponzi است؛ بنابراین هرگاه با پیشنهاد سودهای بالا روبرو شدید از خود این سوال را بپرسید که چطور می‌شود بدون هیچ ریسکی، چنین سودی را تضمین داد؟
-
ناشناس بودن برنامه ریز طرح
در این نوع طرح، شما نمی‌توانید اطلاعات دقیق و چندان زیادی درباره تیم یا فرد گرداننده مجموعه به دست آورید؛ هیچ شرکت ثبتی و معتبری وجود ندارد و اگر چیزی هم وجود داشته باشد با اسم یا اسامی مستعار و تقلبی است؛ زیرا اساس کار این طرح ناشناس ماندن است.
-
شفاف نبودن نوع فعالیت‌ها
شفاف نبودن نوع فعالیت یکی دیگر از نشانه‌های پانزی بودن است؛ شرکت و اشخاصی که این طرح را برنامه‌ریزی می‌کنند و وعده سودهای نجومی و تضمینی را می‌دهند، هیچ گاه به کاربران خود نمی‌گویند که چگونه بدون هیچ ریسکی و کاملاً تضمینی به آنها سود پرداخت می‌کنند. برخی از آن ها ادعا می‌کنند که پول کاربران را در بازارهای سرمایه نظیر بورس و استخراج ارزهای دیجیتال سرمایه گذاری می کنند، اما هیچ گاه نمی‌گویند که چطور و از چه راهی این کار را انجام می‌دهند که از ریسک نوسانات قیمت، سختی استخراج و سایر عوامل تاثیرگذار در بازارهای مالی در امان هستند.
-
نداشتن اطلاعات تماس معتبر
این طرح ها معمولاً آدرس و شماره تلفن‌های معتبری از خود در دسترس افراد قرار نمی‌دهند و یا یک دفتر کار ساختگی را برای مدتی کوتاه ایجاد می‌کنند و بعد از جلب اعتماد افراد آنجا را رها می‌کنند.
-
عدم دریافت پول به روش‌های قانونی و معتبر
راه دیگر تشخیص این طرح آن است که برنامه ریز طرح سعی می‌کند تا پول را از طریق درگاه‌های غیرقانونی یا به وسیله ارزهای دیجیتال دریافت کند، تا امکان رهگیری آن برای پلیس وجود نداشته باشد یا مشکل باشد.
-
عدم داشتن مجوزهای قانونی
این طرح‌ها هیچ گاه امکان اخذ مجوزهای قانونی را ندارند؛ اما این نکته را نیز نباید فراموش کنید که گاهی اوقات افراد برنامه ریز این طرح‌ها به قدری حرفه ای عمل می‌کنند که مقامات قانون گذار را نیز فریب می‌دهند یا با باندسازی و روش‌های دیگر اقدام به جعل یا اخذ مجوز می‌کنند.
طرح هرمی چیست؟
طرح هرمی یک مدل تجاری بی نقص و ناپایدار است، که در آن چند نفر از اعضای سطح بالا اعضای جدیدتری را به منظور افزایش سرمایه خود و به دست آوردن سودهای نجومی جذب سیستم می‌کنند؛ این چرخه همچنان ادامه دارد و هر فرد جدید برای افزایش سرمایه خود و به دست آوردن سودهای بالاتر لازم است تا افراد جدیدتری را به سیستم معرفی کند تا با عضویت آنها سود دریافت کند. همچنین طرح‌های هرمی می‌تواند مانند بازاریابی باشد، به این صورت که مجموعه یکسری کالا یا خدمات ارائه دهد که باید توسط عضو جدید خریداری شود تا به نفر بالایی (زیرشاخه نفر بالایی) سود تعلق گیرد. این عملیات که اغلب “کلاهبرداری هرمی” نامیده می‌شود، در برخی کشورها قانونی و در برخی دیگر غیرقانونی است.
نحوه عملکرد هرم‌ها
طرح‌های هرمی به این دلیل نامگذاری شده‌اند که شبیه ساختار هرمی هستند و از یک نقطه در بالا شروع می‌شوند، که به تدریج به سمت پایین گسترده‌تر می‌شوند.
بیایید موارد زیر را فرض کنیم: بنیانگذار مایک به تنهایی در بالای پشته نشسته است، که با شماره “یک” نشان داده می‌شود. فرض کنید مایک 10 نفر از افراد ردیف دوم را به سطح مستقیم زیر خود جذب می‌کند، جایی که هر تازه وارد باید حق امتیاز پیوستن را به وی پرداخت کند. نه تنها آن دسته از هزینه‌های خرید مستقیماً به جیب مایک وارد می‌شوند، بلکه هر یک از 10 عضو جدید باید 10 عضو گروه سه نفره خود را جمع کند (در مجموع 100 عضو)، که باید هزینه‌هایی را به استخدام کنندگان سطح دوم بپردازند، که در اینجا نیز درصدی از این سرمایه به مایک پرداخت می‌شود.
در این طرح افرادی که جسارت کافی برای معرفی این طرح و جذب افراد مختلف را دارند، از نظر تئوری وجه قابل توجهی از افراد زیر مجموعه خود دریافت می‌کنند. اما با گذشت زمان و با اشباع شدن سیستم و نبود عضو جدید، افرادی که در سطح بالا و سر دسته هرم قرار دارند با حجم انبوهی از پول‌ها متواری می‌شوند و اکثریت اعضای سطح پایین این هرم دست خالی باقی می‌مانند. همچنین لازم به ذکر است به دلیل آن که هدف طرح‌های هرمی به دست آوردن پول‌های بیشتر است، بنابراین آن دسته از طرح‌ها که شامل فروش محصولات یا خدمات هستند، اکثریت قریب به اتفاق فروش محصولات یا خدمات را با میزان ارزش ذاتی واقعی آنها به فروش نمی‌رسانند.
انواع برنامه‌های هرمی
اشکال مختلفی از برنامه‌های هرمی وجود دارد که می‌توان آنها را به طور کلی به شرح زیر طبقه بندی کرد:
-طرح هرم بازاریابی چند سطح
بازاریابی چند سطحی (MLM) یک عمل قانونی است، اما برخلاف برنامه‌های سنتی هرمی، این مدل شامل فروش کالاها یا خدمات واقعی است. اما شرکت کنندگان موظف به انجام هیچ فروشی نیستند. برای ایجاد درآمد، آنها باید اعضای زیر خود را جذب کنند.
برخی از MLM ها تقریباً از طرح‌های هرمی قابل تشخیص نیستند؛ زیرا شامل فروش مواردی می‌شود که ارزش واقعی ندارند، مانند دوره‌های آموزشی. این طرح‌های MLM با اجبار استخدام کنندگان به خرید چنین کالاهای بی‌ارزشی با هزینه‌های بالا به منظور آموزش کسب درآمد یا موارد مشابه و همچنین فروش محصولات مشابه به اعضای نسل بعدی، پیشرفت می‌کنند.
-ایمیل‌های زنجیره‌ای
ایمیل‌های زنجیره‌ای گیرندگان ساده لوح را ترغیب به کمک‌های مالی و یا اهدا کردن پول به یک موسسه و یا شخص خاص می‌کنند و از آنها می‌خواهند که قطع کننده این زنجیره نباشند و با اضافه کردن نام خود به لیستی که در ایمیل برایشان ارسال شده است، آن ایمیل را به سایر مخاطبان خود ارسال کنند.
در طرح‌های هرمی دو سناریو وجود دارد:
- این طرح تا زمانی که اعضای جدید وارد سیستم می‌شوند و کلاهبردار می‌تواند محصول بی‌ارزشش را با قیمت بسیار بالا بفروشد، ادامه پیدا می‌کند؛ زیرا دلیلی ندارد که تا زمانی که کلاهبردار یک محصول را به چندین برابر ارزش واقعی آن می‌فروشد، سود سرمایه گذاران را پرداخت نکند.
- کلاهبردار پس از مدتی بدون آن که محصولی به سرمایه گذاران بدهد با پول‌های زیادی که در این مدت جمع آوری کرده فرار می‌کند.
تفاوت های طرح پانزی و هرمی
اغلب افراد طرح پانزی و هرمی را به دلیل شباهت زیادی که به یکدیگر دارند، یکی می دانند، اما در واقعیت این طور نیست و این دو طرح تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارند که کمی آن دو را از یکدیگر متمایز می سازد. در زیر به برخی از این تفاوت ها و شباهت ها اشاره خواهیم کرد.
مقایسه طرح پانزی و هرمی
شباهت ها
- هر دو طرح روشی متقلبانه برای فریب دادن افراد با وعده بازگشت اصل سرمایه به همراه سودهای بسیار نجومی و بالا هستند.
- هر دو طرح پانزی و هرمی برای بقا و ادامه مسیر خود نیازمند ورود منظم و مستمر سرمایه گذاران جدید هستند؛ زیرا در غیر این صورت امکان پرداخت پول اولیه به همراه سود به سرمایه گذاران قدیمی‌تر را نخواند داشت و عملاً طرح آنها فرو می‌پاشید.
- در هیچ یک از این دو طرح، برنامه‌ریزان طرح محصولات یا خدمات واقعی ارائه نمی‌کنند و مطرح کردن اسم کالا یا خدمات خاص در قالب اسم شرکت تنها بهانه‌ای برای دور کردن ذهن اعضا از باطن هرمی بودن پروژه است.
تفاوت ها
- مهم‌ترین و در عین حال اصلی‌ترین تفاوت این دو طرح در معرفی کردن نوع فعالیتشان است؛ به این صورت که طرح پانزی در لباس سرمایه گذاری ظاهر می‌شود و افراد تصور می‌کنند که سودی که به آنها داده می‌شود، نتیجه یک سرمایه گذاری مشروع است؛ در صورتیکه با پول هیچ یک از اعضا سرمایه گذاری صورت نمی‌گیرد، بلکه تنها با سرقت از کاربران جدید، پول کاربران قدیمی پرداخت می‌شود و همین چرخه به منظور سرپا نگه داشتن سیستم ادامه پیدا خواهد کرد. اما در کلاهبرداری به روش هرمی افراد یا شرکت‌های صوری در قالب بازاریابی شبکه‌ای ظاهر می‌شوند که اعضا برای رسیدن به سود و کسب پول باید افراد جدیدی را در سیستم عضو کنند؛ به بیان دیگر افراد پس از عضو شدن برای رسیدن به درآمد و دریافت کمیسیون باید شرکت کنندگان دیگری را به عنوان زیر شاخه خود، عضو سیستم کنند.
- طرح هرمی، طرحی شبکه‌ای است و همیشه مبنای کار آن به این صورت است که اعضای قدیمی باید برای رسیدن به سود و کسب درآمد حتماً از افراد جدیدتر برای ورد به سیستم دعوت کنند؛ اما در طرح پانزی چنین اجباری وجود ندارد و می‌تواند به صورت شبکه‌ای نباشد.
- تمامی طرح‌های الگو گرفته از طرح پانزی کاملاً کلاهبرداری است و قانون با آن برخورد می‌کند، درحالیکه طرح هرمی با اینکه از اساس مشکل دارد می‌تواند گاهی اوقات نیز قانونی باشد.
طرح های پانزی و هرمی در ارزهای دیجیتال
ارزهای دیجیتال به دلیل داشتن یکسری ویژگی‌های نسبت به روش‌های سنتی، کار را برای کلاهبرداران طرح پانزی و هرمی راحت کرده‌اند. برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از:
- مشکل بودن رهگیری تراکنش‌های آنها نسبت به روش‌های سنتی مانند بانک
- عدم نیاز به ساختن حساب بانکی برای ارسال یا دریافت سرمایه‌ها
- عدم محدود بودن تراکنش‌های رمز ارزها به یک کشور و امکان جذب سرمایه از سراسر دنیا
به دلیل ویژگی‌های ذکر شده در بالا ارزهای دیجیتال گزینه خوب و مناسبی برای طرح پانزی و هرمی به شمار می‌آیند و افراد کلاهبردار با خیال راحت و بدون نگرانی از به جای گذاشتن ردی از خود به جذب سرمایه و پرداخت سودها و… از طریق طرح هرمی و طرح پانزی ارز دیجیتال می‌پردازند.
انواع روش های کلاهبرداری به روش طرح پانزی و هرمی در ارزهای دیجیتال
1. طرح پانزی و هرمی به روش استخراج یا ماینینگ ابری (Cloud mining)
استخراج یا ماینینگ ابری، بخش بزرگی از کلاهبرداری به روش پانزی را به خود اختصاص داده است. روش کار کلاهبرداران به این صورت است که مجری آن طرح ادعا می‌کند که با پول سرمایه گذاران اقدام به استخراج ارزهای دیجیتال می‌کند؛ در صورتیکه این گونه نیست بلکه آنها از این روش تنها به عنوان یک پوشش یا نام جعلی برای قانع کردن افرادی که به دنبال روش کار آنها می‌گردند، استفاده می‌کند. افراد کلاهبردار طبق روش پانزی پول را از افراد جدید گرفته و به افراد قدیمی سودهایشان را پرداخت می‌کنند؛ اما افرادی که با آموزش ارز دیجیتال آشنایی دارند می‌دانند که یک سایت ماینینگ ابری، فقط قدرت هش می‌فروشد و هیچ گاه مدعی سود نجومی تضمینی با نرخ ثابت و منظم نمی‌شود.
2. طرح پانزی و هرمی در فروش توکن های بی‌ارزش
فروش توکن‌های بی ارزش به طور مستقیم به عنوان طرح پانزی محسوب نمی‌شوند بلکه مکملی برای اجرای طرح کلاهبرداری پانزی و هرمی است. روش کار کلاهبرداران در این طرح‌ها به این صورت است که ابتدا از سرمایه گذاران پول زیادی را در قالب ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین دریافت می‌کنند و به آنها وعده سودهای تضمینی می‌دهند. اما در نهایت آنها این سود را با ارز دیجیتالی که سکه‌های تقلبی یا هر محصولی که ساخته خودشان است و هیچ ارزشی ندارد، پرداخت می‌کنند و به سرمایه گذاران وعده می‌دهند که قیمت آن کالاهای بی ارزش در آینده افزایش خواهد یافت.
3. طرح پانزی و هرمی در ربات‌های تلگرامی
یکی دیگر از طرح‌های کلاهبرداری به شیوه طرح پانزی و هرمی که از هیچ برای سازندگان خود پول می‌سازند، کلاهبرداری به روش ربات‌های تلگرامی است و به طور کلی نحوه کار این ربات‌ها به شرح زیر است:
- ابتدا کاربر با عضو شدن در این ربات‌ها مقداری الماس برای شروع به کار هدیه می‌گیرند. (کاربرد این الماس‌ها این است که با استفاده از آنها، کاربر می‌تواند دستگاه‌های استخراج مجازی در ربات خریداری کند تا اقدام به ماینینگ ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین کنند.
- پس از اتمام الماس‌ها برای به دست آوردن الماس‌های بیش تر دو راه پیش روی کاربر قرار دارد؛ یکی با استفاده از عضوگیری و دعوت دوستان با استفاده از لینک دعوت و دیگری خرید الماس با استفاده از بیت کوین است.
در نهایت در هیچ یک از این ربات‌های تلگرامی استخراجی صورت نمی‌گیرد و تنها کاربران را برای داشتن الماس بیشتر مجاب به پرداخت بیت کوین می‌کنند؛ همچنین در خصوص دریافت الماس از طریق عضوگیری نیز به شما این پیغام را می‌دهد که حتماً اعضایی که شما برای آنها لینک فرستاده‌اید الماس خریداری کنند تا به شما نیز سود تعلق گیرد و سود شما بستگی به خرید زیرمجموعه‌های شما دارد. این روش خود یک طرح پانزی پیشرفته است.
4. طرح پانزی و هرمی و وعده‌های سرمایه‌گذاری
نوع دیگر کلاهبرداری به روش پانزی که بسیار متداول است، وب سایت‌هایی هستند که با ادعای سرمایه گذاری در املاک، خودرو، بورس خارجی، انرژی و… افراد را ترغیب به سرمایه گذاری می‌کنند. این سایت‌ها آنقدر حرفه‌ای عمل می‌کنند که حتی در برخی موارد سندهای مالکیت جعلی هم برای کاربران خود صادر می‌کنند که مثلا یک فرد n متر زمین را در یک کشور خریداری کرده است.
مشهورترین طرح‌های پانزی و هرمی در دنیای ارز دیجیتال!
ارز دیجیتال OneCoin
OneCoin یک طرح Ponzi مبتنی بر ارز رمزنگاری شده بود. شرکت‌هایی که پشت این طرح بودند
OneCoin Ltd. و OneLife Network Ltd. بود که توسط روژا ایگناتووا، تبعه بلغارستان تاسیس شد، که در سال 2017 قبل از این که این طرح 4 میلیارد دلار جمع آوری کند، ناپدید شد.
Ruja Ignatova وان کوین را در سال 2014 شروع کرد و ادعا کرد که این کار درست مثل ارزهای رمزپایه دیگر کار می‌کند. او مدعی بود که OneCoins می‌تواند استخراج شود (با 120 میلیارد سکه در دسترس) و برای پرداخت حتی با داشتن کیف پول الکترونیکی مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، هیچ مدل بلاک چین یا سیستم پرداخت OneCoin وجود نداشت.
این شرکت مواد آموزشی مانند دوره‌های مربوط به ارزهای رمزپایه را به فروش رساند. این کار اصلی آن محسوب می‌شد. این دوره‌ها شامل زمینه‌های دیگری مانند تجارت و سرمایه گذاری نیز بود. همچنین این دوره‌ها بخشی از یک طرح بازاریابی چند سطحی (MLM) بود، که در آن خریداران را با پیشنهاد ویژه و دریافت پاداش تشویق به خرید بیشتر می‌کردند.
خریداران بسته‌های دوره‌ای باید نشانه‌هایی را دریافت می‌کردند که می‌تواند برای استخراج DOgeCoins استفاده شود. گفته می‌شود که بیشتر مطالب درسی ارائه شده در این طرح پانزی و هرمی دزدی ادبی است.
دابل وی اتریوم (Double Way Ethereum)
دابل وی اتریوم، طرحی کاملاً هرمی است که برای ورود و عضویت در آن می‌بایست حتماً از کد معرف استفاده کنید. در این طرح ابتدا برای شروع فعالیت لازم است تا مقدار 0.08 اتریوم را به آدرس هوشمند آن ارسال کنید. سپس برای رسیدن به درآمد در این طرح باید حداقل یک عضو را وارد مجموعه کنید و آن فرد باید شما را به عنوان معرف اعلام کند.
حال اگر بخواهید که به سوددهی برسید لازم است تا حداقل دو عضو جدید به عنوان زیر مجموعه، وارد مجموعه کنید تا از طریق هر یک از آن ها 0.08 اتریوم به قرارداد هوشمند طرح ارسال شود و سپس کل مبلغ به ارزش 0.16 اتریوم به کیف پول شما فرستاده می‌شود. اما این پایان ماجرا نیست؛ شما بعد از گذراندن این مرحله لازم است که به منظور فعالیت در سطوح بالاتر با پرداخت 0.16 اتریوم، سطح خود را از یک به دو انتقال دهید وگرنه جلوی فعالیت شما گرفته می‌شود.
تا به اینجا شما بابد با توجه به آنچه که در بالا گفته شد به طرح پانزی و هرمی بودن آن پی برده باشید؛ اما هنوز هو عده ای از افراد ساده لوح وجود دارند که فریب خورده و فعالیت خود را ادامه می‌دهند.
حال اگر هر یک از زیرمجموعه‌هایتان در جذب 4 نفر عضو جدید (هر کدام دو نفر) موفق عمل کنند، مجموعاً 0.32 اتریوم دیگر به شبکه تزریق خواهد شد و هر زیرمجموعه شما 0.16 اتریوم خواهند داشت و مراحلی که برای شما اتفاق افتاد برای زیرمجموعه های شما نیز به صورت گام به گام اتفاق خواهد افتاد.
حال اگر نگاهی به نحوه کار این سیستم بیندازید بدون شک متوجه خواهید شد که این طرح هیچ ارزش افزوده ای ایجاد نکرده است و فعالیت آن طرفاً “جیب به جیب” بوده است و پولی که از کاربران جدید به درست آمده بین کاربران قدیمی تر تقسیم شده است و سرشاخه این طرح به پول خوبی دست پیدا کرده است.
مستر دیجی کوین (Mr DigiCoin)
در پی حمایت ایلان ماسک، دومین فرد ثروتمند دنیا، قیمت دوج کوین افزایش انفجاری در پی داشت و سبب شد تا عده زیادی به استخراج این ارز دیجیتال روی آورند.
در حال حاضر نیز وب سایت مستر دیجی کوین راهکاری برای استخراج ابری این ارز دیجیتال به شمار می‌رود، اما نحوه کار این سایت را می توان تا حد زیادی مشابه یک طرح پانزی دانست.
نحوه کار این سایت به این صورت است که طراح آن مدعی است که اگر به عنوان مثال مبلغ 60 هزار دوج کوین سرمایه گذاری کنید، یک دستگاه ماینر با قدرت استخراج 2000 واحد از این ارز دیجیتال در هر روز را به دست آورید و در انتهای ماه 71 هزار کوین داشته باشید.
همین نحوه کار کافیست تا بتوان آن را یک طرح پانزی و هرمی دانست که تا زمانی که جریان ورودی سرمایه باز باشد، بتواند به حیاتش ادامه دهد.
پانزی ارز دیجیتال PlusToken
پروژه Digital Currency Plus Token، جوانترین و در عین حال بزرگترین پروژه هرمی در زمینه ارزهای رمزنگاری شده در سال‌های اخیر است. این طرح در سال 2018 با وعده سودهای 10 الی 30 درصدی با تبلیغ در Chinese WeChat، فعالیت خود را آغاز کرد.
این طرح که بیش از 4 میلیون نفر را به طرح خود جذب کرد، با استفاده از ادبیات مالی نحوه استفاده از ارزهای دیجیتال را به افراد آموزش می‌داد اما در نهایت هدف آنها تبدیل آنها به پلاس توکن بود.
در نهایت این طرح، به درخواست مقامات چینی، بیش از 6 نفر از آنها دستگیر شدند. اما میزان تقریبی 3 میلیارد دلار سرمایه از دست رفته سرمایه گذاران قابل بازگشت نبوده و در اختیار تیم پلاس توکن است.
درست است که فعالیت این طرح پانزی و هرمی متوقف شده است، اما همچنان مدل‌های مشابه آن به طور مداوم ظاهر شده و سرمایه گذاران بی‌تجربه نیز جذب آنها می‌شوند.
چگونه از طرح پانزی و هرمی در امان باشیم؟
شکاک باشید. فرصت‌های سرمایه‌گذار با سرمایه کم و سود بالا یا فوری، معمولا نامشروع و غیرقانونی هستند. این موضوع، خصوصا در سرمایه‌گذاری‌های ناآشنا و مشکوک صدق می‌کند.
-
شکاک باشید
قبل از اقدام به سرمایه گذاری در هر طرحی که با سرمایه کم سود بالا یا فوری به شما می‌دهند به طرح پانزی و هرمی بودن آن شک کنید.
-
به هر فرصت ناخواسته و غیر منتظره بله نگویید!
هر دعوت به سرمایه گذاری طولانی مدت با تضمین سود بالا که ممکن است توسط هر فرد آشنا یا غریبه به شما پیشنهاد شود، یک چراغ هشدار دیگر برای این طرح‌ها می‌تواند باشد.
-
تحقیق کنید!
با دریافت هرگونه دعوت یا پیشنهادی حتی اگر یک شرکت با نام و مشخصات بود، باز هم نیازمند تحقیق است؛ بنابراین به طور دقیق در مورد شرکت کارگزاری، نهادی که آن شرکت زیر نظر آن اداره می‌شود و سایر موارد دیگر تحقیق و پرس‌وجو کنید.
سرمایه گذاری‌های معتبر باید ثبت قانونی شده باشند و قدم اول تحقیقات خود را با تحقیق در مورد اطلاعات ثبت نامی آنها آغاز کنید.
اعتماد نکنید. سرمایه‌گذاری‌های معتبر باید ثبت قانونی شده باشند. اولین کار برای انجام این است که در مورد اطلاعات ثبت‌نامی آنها پرس‌وجو کنید. در صورت عدم ثبت قانونی پروژه مورد نظر، توضیح خوب و منطقی باید ارائه شود.
بیت کوین یک طرح پانزی و هرمی
برخی افراد ادعا می‌کنند که ارز دیجیتال بیت کوین نیز یک طررح هرمی بزرگ است؛ اما این ادعا کاملاً غلط و باطل است، زیرا بیت کوین تنها یک پول و ارز دیجیتال غیرمتمرکز است که از طریق الگوریتم‌های ریاضی و رمزنگاری ایمن شده و می‌توان از آن برای خرید محصولات و خدمات استفاده کرد.
این ادعا در مورد فعالیت‌های طرح پانزی و هرمی در زمینه ارزهای دیجیتال وجود دارد، اما این بدان معنا نیست که ارزهای مجازی یا فیات، طرح‌های پانزی یا پرایمد هستند؛ زیرا به عنوان مثال خرید ارز دیجیتال بیت کوین راحتی می‌توان به صورت قانونی انجام داد.
جمع بندی
و در نهایت همان‌طور که در طول این مقاله گفتیم، طرح پانزی و هرمی روشی در کلاهبرداری است که روش کار آنها به این صورت است که با وعده دادن سودهای تضمینی و در عین حال نجومی، افراد کم آگاه را ترغیب به سرمایه گذاری می‌کنند.
در این طرح‌ها برای اعتماد بیشتر سرمایه گذاران، مجریان طرح در ماه‌های اول سودهای تضمینی را به سرمایه گذاران پرداخت می‌کنند.
سرمایه گذاران نیز با تصور اینکه این افراد خوش قول هستند به آنها اعتماد کرده و به مرور زمان سرمایه بیشتری را وارد این سیستم می‌کنند و حتی آن را به دوستان و آشنایان خود معرفی می‌کنند.
غافل از اینکه این افراد با ورود عضوهای جدید، اقدام به پرداخت سرمایه اولیه آنها با سودهای وعده داده شده می‌کنند و پس از آن که فرد جدیدی برای ورود به سیستم وجود نداشته باشد، کلاهبرداران دیگر به آنها پولی پرداخت نکرده و متواری می‌شوند.
با نکات گفته شده در این مقاله تشخیص طرح پانزی و هرمی اصلاً سخت و دشوار نیس و تنها کافیست که به شاخص‌های مهم آنها که وعده سودهای نجومی و تضمینی است، توجه کنید تا هنگامی که قصد سرمایه گذاری در یک طرح را دارید گرفتار آنها نشوید.
همچنین به دلیل برخی از شاخص‌ها و ویژگی‌های ارزهای دیجیتال، مانند قابل پیگیری نبودن لیست تراکنش‌های آنها مانند روش‌های سنتی بانکی و عدم تحریم پذیری و قابلیت استفاده جهانی از آنها، امروزه شاهد افزایش روز افزون فعالیت طرح پانزی و هرمی در حوزه ارزهای رمزنگاری شده هستیم، زیرا تا زمان قانون گذاری برای آنها، تنها سرمایه گذاران هستند که مسئولیت اصلی داراییشان را بر عهده دارند.
