صندوق سرمایه گذاری قابل معامله یا ETF چیست؟

تصور کنید راهی وجود دارد که می‌توانید در عین کاهش ریسک‌های معمول سرمایه‌گذاری، به بازدهی معقولی دست پیدا کنید. راهی که به شما امکان می‌دهد، حتی با سرمایه اندک، در سبدی متنوع از دارایی‌ها شریک شوید و از تخصص مدیران حرفه‌ای بهره‌مند شوید، بدون اینکه نیاز به دانش عمیق یا زمان زیادی برای تحلیل بازار داشته باشید. این راه حل، دیگر یک رؤیا نیست؛ صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) دقیقاً همین فرصت را برای شما فراهم می‌کنند.

آن‌ها با جمع‌آوری سرمایه‌های افراد، در طیف وسیعی از اوراق بهادار و دارایی‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند و به شما کمک می‌کنند تا با ریسک معقول، در مسیر رشد ثروت بلندمدت گام بردارید. در ادامه با ما همراه باشید تا دریابید چگونه ETFها می‌توانند تجربه سرمایه‌گذاری شما را متحول کنند.

ETF چیست و چگونه کار می‌کند؟

صندوق‌های قابل معامله (ETF) نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که واحدهای آن‌ها دقیقاً مانند یک دارایی مالی در بازار خریدوفروش می‌شوند. قیمت آن‌ها بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین می‌گردد و بسیار نزدیک به ارزش خالص دارایی (NAV) صندوق است. NAV یک ETF برابر است با مجموع دارایی‌های آن منهای بدهی‌ها، تقسیم بر تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری. برخلاف بسیاری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری سنتی که NAV آن‌ها فقط یک بار در روز محاسبه می‌شود، NAV صندوق‌های ETF هر دو دقیقه یک بار به‌روزرسانی می‌شود که شفافیت قیمتی بالایی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند.

تاریخچه و تکامل صندوق‌های قابل معامله (ETF)

ایده اولیه تشکیل صندوق‌های قابل معامله به بحران مالی سال ۱۹۸۷ بازمی‌گردد. در آن زمان، سرمایه‌گذارانی که در صندوق‌های سنتی سرمایه‌گذاری کرده بودند، به دلیل تأخیر در کشف قیمت و فروش واحدهای خود، متحمل ضررهای سنگینی شدند. همین تجربه ناخوشایند، ضرورت ایجاد ابزاری با نقدشوندگی بالاتر را آشکار ساخت. در سال ۱۹۹۳، SPDR (اسپایدر)، بزرگ‌ترین ETF جهان که عمدتاً روی طلا سرمایه‌گذاری می‌کند، کار خود را آغاز کرد. در ایران نیز، قدیمی‌ترین صندوق ETF فعال، فعالیت خود را از سال ۱۳۹۲ شروع کرده است.

ویژگی‌های برجسته صندوق‌های ETF

ETFها به دلیل ساختار و نحوه عملکردشان، دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی هستند که آن‌ها را از سایر ابزارهای سرمایه‌گذاری متمایز می‌کند:

• معامله آسان در پلتفرم‌های آنلاین: واحدهای ETF را می‌توانید به صورت آنلاین، دقیقاً مانند خریدوفروش سایر دارایی‌های مالی، معامله کنید.
• پوشش‌دهنده انواع صندوق‌ها: ETFها می‌توانند شامل طیف گسترده‌ای از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مانند صندوق‌های درآمد ثابت، سهامی، مختلط، طلا و شاخصی باشند.
• به‌روزرسانی لحظه‌ای NAV: NAV واحدهای ETF هر ۲ دقیقه یک بار به‌روز می‌شود، که امکان تصمیم‌گیری سریع‌تر و شفافیت بیشتر در معاملات را فراهم می‌کند.
• معافیت مالیاتی: طبق قوانین موجود، خریدوفروش واحدهای ETF معاف از مالیات است، که این موضوع به جذابیت آن‌ها می‌افزاید.
• کارمزدهای مشخص و پایین‌تر: کارمزد خریدوفروش ETFها بسته به نوع صندوق (درآمد ثابت، سهامی، مختلط) متفاوت است، اما به طور کلی به دلیل انتقال برخی هزینه‌های خدمات مشتری به کارگزاری‌ها، هزینه‌های عملیاتی پایین‌تری نسبت به صندوق‌های سنتی غیرقابل معامله دارند.
• ضامن نقدشوندگی (بازارگردان): برخلاف بسیاری از صندوق‌های سنتی که ضامن نقدشوندگی ندارند، ETFها دارای رکن بازارگردان هستند. بازارگردان وظیفه تأمین نقدشوندگی واحدهای صندوق را بر عهده دارد و در مواقعی که خریدار یا فروشنده وجود ندارد، اقدام به معامله واحدهای صندوق می‌کند.
• شفافیت اطلاعاتی: ETFها تحت نظارت نهادهای قانونی تأسیس و فعالیت می‌کنند و اطلاعات آن‌ها به صورت شفاف در دسترس عموم قرار دارد.
• نقدشوندگی بالا: مهم‌ترین تفاوت ETFها با صندوق‌های سنتی، نقدشوندگی بسیار بالای آن‌ها به دلیل معامله مداوم است. شما می‌توانید در هر زمان که بازار باز است، واحدهای خود را بفروشید و وجه آن را ظرف حداکثر یک روز کاری دریافت کنید.
  

انواع ETFها و ترکیب دارایی‌های آن‌ها

صندوق‌های قابل معامله می‌توانند از لحاظ ترکیب دارایی‌ها و استراتژی سرمایه‌گذاری به دسته‌های مختلفی تقسیم شوند:

• ETF سهامی: دارایی‌های اصلی این صندوق‌ها شامل سهام شرکت‌های مختلف است.
• ETF درآمد ثابت: این صندوق‌ها عمدتاً در اوراق بدهی (مانند اوراق دولتی و شرکتی) سرمایه‌گذاری می‌کنند و بازدهی ثابت‌تری دارند.
• ETF مختلط: ترکیبی از سهام و اوراق بدهی را در سبد دارایی خود دارند.
• ETF طلا: عمدتاً در گواهی سپرده سکه طلا یا شمش طلا سرمایه‌گذاری می‌کنند.
• ETF شاخصی: عملکرد آن‌ها از یک شاخص خاص پیروی می‌کند.

انتخاب نوع ETF به ریسک‌پذیری و انتظار بازدهی شما بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر ریسک‌پذیری کمی دارید، ETFهای درآمد ثابت گزینه مناسبی هستند، در حالی که اگر به دنبال بازدهی بالاتر و ریسک بیشتر هستید، ETFهای سهامی می‌توانند جذاب باشند.

چه کسانی باید در ETF سرمایه‌گذاری کنند؟

سرمایه‌گذاری در ETFها می‌تواند برای طیف وسیعی از افراد مناسب باشد:

• سرمایه‌گذاران با سرمایه کم: ETFها امکان سرمایه‌گذاری با مبالغ کم را فراهم می‌کنند و نیاز به خرید مستقیم چندین دارایی برای تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری را از بین می‌برند.
• افراد ناآشنا با بازارهای مالی: اگر دانش کافی در مورد تحلیل دارایی‌ها یا زمان کافی برای پایش بازار ندارید، ETFها راهی عالی برای ورود غیرمستقیم به این بازارها هستند.
• سرمایه‌گذاران بلندمدت: گرچه ETFها نقدشوندگی بالایی دارند، اما برای کسب بازدهی مناسب، دیدگاه میان‌مدت تا بلندمدت (حداقل ۶ ماه) توصیه می‌شود.
• علاقه‌مندان به تنوع‌بخشی: ETFها به طور ذاتی سبد متنوعی از دارایی‌ها را شامل می‌شوند که به کاهش ریسک کمک می‌کند.

مزایای اصلی سرمایه‌گذاری در ETF

1. خریدوفروش آسان و نقدشوندگی خوب: واحدهای سرمایه‌گذاری آن‌ها به آسانی و به صورت آنلاین قابل معامله هستند. این قابلیت از بزرگ‌ترین مزیت این نوع از صندوق‌ها است. همچنین زمان بازپرداخت مبلغ فروش این واحدها حداکثر ظرف مدت ۳ روز به حساب مشتری انتقال می‌یابد؛ بنابراین آن‌ها نقدشوندگی بهتری نسبت به نوع غیرقابل معامله خود را دارند.
2. محاسبه NAV آنی: میزان NAV یا ارزش خالص دارایی‌های صندوق‌ها معمولاً برای روز کاری بعد محاسبه می‌شود؛ ولی در ETF میزان NAV هر دو دقیقه محاسبه می‌شود و برای خرید آنلاین و محاسبه قیمت هر واحد مشکلی وجود ندارد.
3. معافیت مالیاتی: طبق قانون، خریدوفروش واحدهای سرمایه‌گذاری ETF معاف از مالیات است و هیچ گونه مبلغی جز کارمزد خریدوفروش دریافت نمی‌شود.
4. بدون نیاز به صف خریدوفروش: ساز و کار سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها مشابه معاملات دارایی‌های مالی است، اما سرمایه‌گذاران برای معامله واحدهای آن‌ها نیازی به منتظر بودن در صف خرید و یا فروش ندارند و به صورت آنی قابل معامله هستند.
5. شفافیت: صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در طول روز و هنگامی که بازارها باز هستند، خریدوفروش می‌شوند. قیمت‌گذاری سهام آن‌ها در طول ساعات کاری به صورت پیوسته است؛ بنابراین سرمایه‌گذاران آن‌ها در لحظه می‌دانند چه مبلغی برای خرید سهام پرداخت کرده یا چه مبلغی برای فروش سهام دریافت می‌کنند. شفافیت احتمال تقلب یا سوءاستفاده از طرف مدیران صندوق را کاهش می‌دهد.
6. هزینه‌های پایین‌تر: هزینه‌های عملیاتی صندوق‌های قابل معامله نسبت به صندوق سرمایه‌گذاری سنتی کمتر است. دلیل آن انتقال هزینه‌های ارائه خدمات مشتری از صندوق به کارگزاری است.

چالش‌ها و معایب احتمالی ETF

تنها نقطه ضعف قابل توجه ETFها، که البته برای برخی مزیت نیز محسوب می‌شود، امکان خریدوفروش لحظه‌ای است. این ویژگی می‌تواند برای سرمایه‌گذاران تازه‌کار که توانایی کنترل هیجانات خود را ندارند، زیان‌آور باشد. ممکن است با مشاهده نوسانات کوتاه‌مدت، واحدهای خود را با ضرر بفروشند، در حالی که ذات سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها بر اساس دیدگاه میان‌مدت و بلندمدت برای دستیابی به بازدهی مطلوب است.

به نقل از وبسایت Investopedia

“ETFs allow investors to gain exposure to a diversified portfolio of assets, including stocks, bonds, commodities, and even foreign currencies, from across the globe, all with a single investment. This geographical and asset diversification greatly contributes to risk reduction and enhanced long-term return potential.”
ترجمه فارسی:

ETFها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که با یک سرمایه‌گذاری واحد، در سبد متنوعی از دارایی‌ها، از جمله سهام، اوراق قرضه، کالاها، و حتی ارزهای خارجی، در سراسر جهان سرمایه‌گذاری کنند. این تنوع جغرافیایی و دارایی، به کاهش ریسک و افزایش پتانسیل بازدهی بلندمدت کمک شایانی می‌کند.

نحوه شناسایی بهترین ETF و خرید آن

برای انتخاب بهترین ETF، لازم است به نکات زیر توجه کنید:

• بررسی کارنامه عملکرد: عملکرد ETF را در بازه‌های زمانی مختلف، به ویژه حداقل ۶ ماهه، بررسی کنید.
• توجه به نوع صندوق و ریسک‌پذیری خود: اطمینان حاصل کنید که نوع ETF با روحیه و اهداف سرمایه‌گذاری شما (مثلاً ریسک‌پذیری بالا یا پایین) همخوانی دارد.
• مراجعه به سایت نهادهای ناظر: برای مشاهده لیست کامل صندوق‌های قابل معامله فعال و جزئیات آن‌ها، می‌توانید به سایت نهادهای ناظر مراجعه کنید.

برای خرید واحدهای ETF، کافی است:

1. کد معاملاتی فعال داشته باشید.
2. از طریق سامانه معاملات آنلاین کارگزاری‌های معتبر اقدام به خرید کنید.
3. واحدهای خریداری شده به نام شما صادر شده و گواهی خرید توسط شرکت سپرده‌گذاری صادر می‌شود.

ETFها معمولاً سود تقسیمی ندارند و تمام سود سرمایه‌گذاری در افزایش NAV آن‌ها خلاصه می‌شود. همچنین، از دیگر مزیت‌های آن‌ها ارزان بودن نسبت به سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری سنتی است؛ زیرا خریداران ETF از طریق کارگزاران، معاملات خود را انجام می‌دهند و بنابراین هزینه‌های بازاریابی وجود ندارد و به دلیل اینکه بیش‌تر آن‌ها به شکل منفعل مدیریت می‌شوند، معمولاً هزینه‌های کمتری نسبت به سرمایه‌گذاری در صندوق‌های دیگر دارند.

خلاصه و نتیجه‌گیری

در نهایت، صندوق‌های قابل معامله (ETF) ابزاری قدرتمند و انعطاف‌پذیر برای هر کسی هستند که به دنبال ورود به دنیای سرمایه‌گذاری با ریسک کنترل‌شده و مدیریت حرفه‌ای است. این صندوق‌ها با ارائه تنوع بی‌نظیر، نقدشوندگی بالا، شفافیت لحظه‌ای و هزینه‌های عملیاتی پایین، به شما امکان می‌دهند تا بدون نیاز به دانش تخصصی عمیق یا صرف زمان زیاد برای تحلیل، در سبد متنوعی از دارایی‌ها سرمایه‌گذاری کنید.

چه یک سرمایه‌گذار تازه‌کار باشید که به دنبال شروعی مطمئن است، چه فردی باتجربه که قصد تنوع‌بخشی به پرتفوی خود را دارد، و چه کسی که می‌خواهد از مزایای سرمایه‌گذاری بلندمدت بهره‌مند شود، ETFها می‌توانند گزینه‌ای ایده‌آل باشند. با انتخاب هوشمندانه و دیدگاه بلندمدت، ETFها نه تنها فرایند سرمایه‌گذاری را ساده‌تر می‌کنند، بلکه می‌توانند به شما در مسیر دستیابی به اهداف مالی و رشد ثروت پایدار کمک کنند. به یاد داشته باشید که موفقیت در سرمایه‌گذاری نیازمند صبر و انتخاب آگاهانه است.