در حال حاضر، نرخ دلار در بازار آزاد حدود ۱۰۶,۰۶۰ تومان گزارش شده است. این رقم که نسبت به ماه‌های گذشته جهش قابل توجهی داشته، بازتاب مستقیم فشارهای چندگانه‌ای است که بر اقتصاد ایران وارد شده. بازار ارز در مهر ماه ۱۴۰۴ وارد فازی شده که می‌توان آن را نقطه عطفی در مسیر قیمت‌گذاری دلار نامید.

از تجربه سال‌های گذشته می‌دانیم که مهر ماه معمولاً با افزایش تقاضای ارز همراه است دلیل آن بازگشایی مدارس، افزایش واردات و آماده‌سازی برای فصل زمستان است. اما امسال، این الگوی فصلی با عوامل ساختاری و سیاسی(مکانیسم ماشه) ترکیب شده که وضعیت را پیچیده‌تر کرده است.

عوامل مؤثر بر قیمت دلار

نرخ دلار در حال حاضر تحت تأثیر چندین عامل مختلف قرار دارد که هرکدام به نوعی می‌تواند روند قیمتی آن را تحت فشار قرار دهد. در این بخش، به بررسی این عوامل می‌پردازیم.

عوامل سیاسی: شطرنج پیچیده تحریم‌ها

پس از ۶ سال کار در این بازار، به ندرت شاهد چنین تعدد عوامل منفی بوده‌ام. بازگشت مکانیسم اسنپ‌ بک که از ۲۹ سپتامبر (۸ مهر) عملیاتی می‌شود، نه تنها یک رویداد سیاسی، بلکه یک شوک روانی برای بازار محسوب می‌شود.

تجربه نشان داده که بازار ارز ایران معمولاً ۲-۳ ماه پیش از اجرایی شدن تحریم‌های جدید، واکنش نشان می‌دهد. این بار نیز همین الگو تکرار شده و از اواخر تیر ماه شاهد افزایش تدریجی قیمت‌ها بودیم که در شهریور به اوج خود رسید.

نکته مهم این است که برخلاف تحریم‌های یکجانبه آمریکا، تحریم‌های چندجانبه سازمان ملل تأثیرعمیق‌تری بر روان بازار دارند. دلیل آن ساده است: این تحریم‌ها کانال‌های غیررسمی تجارت را نیز محدود می‌کنند.

عوامل اقتصادی: معادله پیچیده تورم و نقدینگی

آمار رسمی تورم ۳۶.۳ درصد را نشان می‌دهد، اما تجربه میدانی چیز دیگری می‌گوید. در بازار واقعی، تورم کالاهای اساسی بیش از ۴۵ درصد است. این شکاف بین آمار رسمی و واقعیت، خود عاملی برای افزایش تقاضای دلار محسوب می‌شود.

رشد ۳۲ درصدی نقدینگی که به ۱۱,۰۵۸ هزار میلیارد تومان رسیده، در شرایط عادی باید نگران‌کننده باشد. اما در شرایط فعلی که کانال‌های سرمایه‌گذاری محدود شده، این نقدینگی مانند آبی است که به سمت دلار سرازیر می‌شود.

نکته تجربی مهم: هر بار که نسبت نقدینگی به تولید ناخالص داخلی از ۱.۲ عبور کرده، بازار ارز وارد فاز جدیدی از رشد شده است. این نسبت اکنون به ۱.۴ رسیده.

عوامل روانی: هیجان جمعی و ترس از از دست دادن

یکی از مشاهدات جالب این روزها، تغییر ترکیب خریداران دلار است. پیش از این، عمدتاً تجار و واردکنندگان خریدار اصلی بودند. اما حالا شاهد ورود گسترده خانوارها به بازار هستیم. این پدیده که در ادبیات اقتصادی “دلاریزاسیون خرد” نامیده می‌شود، معمولاً نشانه ورود بازار به فاز جدیدی است.

تحلیل عمیق وضعیت فعلی

در این بخش، به تحلیل وضعیت فعلی بازار ارز در ایران خواهیم پرداخت. این تحلیل با مقایسه وضعیت کنونی با دوره‌های مشابه و بررسی عواملی چون فشارهای تحریمی، تورم و نقدینگی انجام خواهد شد.

مقایسه با دوره‌های مشابه

اگر وضعیت فعلی را با سال ۱۳۹۷ (زمان خروج آمریکا از برجام) مقایسه کنیم، شباهت‌های زیادی وجود دارد اما تفاوت‌های مهمی نیز هست:

شباهت‌ها:

  • فشار تحریم‌های بین‌المللی
  • افزایش نرخ تورم
  • کاهش درآمدهای نفتی

تفاوت‌ها:

  • این بار ذخایر ارزی کشور کمتر است
  • نقدینگی بیش از ۳ برابر آن زمان شده
  • کانال‌های دور زدن تحریم محدودتر شده

تحلیل تکنیکال پیشرفته

از منظر تکنیکال، دلار در حال حاضر در موقعیت جالبی قرار دارد:

سطوح کلیدی:

  • حمایت قوی: ۹۸,۰۰۰ تومان (تست شده و تأیید شده)
  • حمایت ضعیف: ۹۵,۰۰۰ تومان
  • مقاومت نزدیک: ۱۰۸,۰۰۰ تومان
  • مقاومت قوی: ۱۱۵,۰۰۰ تومان

الگوهای قیمتی: قیمت دلار در حال تشکیل یک الگوی “پرچم صعودی” است که معمولاً نشانه ادامه روند صعودی محسوب می‌شود. هدف قیمتی این الگو حدود ۱۲۰,۰۰۰ تومان است.

اندیکاتورهای مومنتوم:

  • RSI در محدوده ۶۸ (نزدیک به اشباع خرید اما هنوز فضا دارد)
  • MACD در حال واگرایی مثبت
  • حجم معاملات ۴۰% بالاتر از میانگین ۳ ماهه

پیش‌بینی کوتاه‌مدت قیمت دلار (مهر ماه ۱۴۰۴)

بر اساس تجربه و تحلیل فعلی، سه سناریو برای مهر ماه متصور است:

سناریوی محتمل (احتمال ۶۰%)

محدوده قیمتی: ۱۰۳,۰۰۰ تا ۱۱۲,۰۰۰ تومان

این سناریو بر فرض تداوم وضع موجود و عدم رخداد شوک‌های جدید استوار است. در این حالت، دلار در نیمه اول مهر کمی اصلاح خواهد کرد و سپس مجدداً صعود خود را از سر خواهد گرفت.

نقاط کلیدی این سناریو:

  • اصلاح تا ۹۹,۰۰۰ تومان در هفته اول
  • بازگشت به کانال ۱۰۵,۰۰۰ تا ۱۰۸,۰۰۰ در نیمه دوم ماه
  • احتمال تست سطح ۱۱۲,۰۰۰ تومان در پایان ماه

همه ی این نقاط با توجه به تحلیل داده های اقتصادی نوشته شده ولی اجرا شدن مکانیسم ماشه یا هر سناریو غیر قابل پیش بینی مثل جنگ یا تهدید آمریکا می تواند همه ی معادلات را به هم زند.

سناریوی خوش‌بینانه (احتمال ۲۵%)

محدوده قیمتی: ۹۲,۰۰۰ تا ۱۰۵,۰۰۰ تومان

این سناریو منوط به رخداد یکی از موارد زیر است:

  • تعویق اجرای تحریم‌های اسنپ‌بک
  • اعلام مذاکرات جدید
  • کاهش تنش‌های منطقه‌ای

در این صورت، شاهد یک اصلاح شدید (۱۰-۱۵ درصدی) در قیمت دلار خواهیم بود که البته موقتی خواهد بود.

سناریوی بدبینانه (احتمال ۱۵%)

محدوده قیمتی: ۱۱۵,۰۰۰ تا ۱۳۰,۰۰۰ تومان

این سناریو در صورت رخداد یکی از موارد زیر محقق می‌شود:

  • تشدید تنش‌های منطقه‌ای
  • اعمال تحریم‌های جدید
  • بحران در بازار بانکی

در این حالت، بازار وارد فاز “هیجان جمعی” می‌شود و قیمت‌ها به سرعت بالا می‌رود.

تحلیل فاندامنتال عمیق

در این بخش، به بررسی عمیق‌تر عوامل فاندامنتالی که بر قیمت دلار تأثیر می‌گذارند خواهیم پرداخت. این عوامل شامل بررسی عرضه و تقاضا، درآمدهای نفتی، صادرات غیرنفتی و تغییرات اقتصادی داخلی است.

بررسی عرضه و تقاضا

سمت عرضه:

  • درآمدهای نفتی: کاهش ۲۰% نسبت به سال گذشته
  • صادرات غیرنفتی: رشد ۱۲% (اما ناکافی برای جبران)
  • حواله‌های خارجی: کاهش ۳۵%

سمت تقاضا:

  • واردات کالاهای اساسی: افزایش ۱۸%
  • تقاضای سرمایه‌گذاری: افزایش ۴۵%
  • تقاضای احتیاطی خانوارها: افزایش ۶۰%

این آمارها نشان می‌دهند که شکاف عرضه و تقاضا در حال عمیق‌تر شدن است.

تأثیر عوامل بین‌المللی

در این بخش، تأثیرات عوامل جهانی مانند شاخص دلار و قیمت نفت بر بازار ارز ایران بررسی خواهد شد.

شاخص دلار (DXY):

در حال حاضر شاخص دلار در محدوده ۱۰۶ قرار دارد که بر فشار روی ارزهای کشورهای نوظهور اثر می‌گذارد.

قیمت نفت:

قیمت نفت در نوسان ۹۰-۹۵ دلار قرار دارد که برای اقتصاد ایران مطلوب است، اما به دلیل تحریم‌ها نمی‌توان از آن بهره‌برداری کامل کرد.

الان دلار بخریم یا نه؟

این سوال همیشگی که این روزها بیش از هر زمان دیگری مطرح است، نیازمند پاسخی متعادل و واقع‌بینانه است.

برای خریداران تجاری و واردکنندگان

اگر نیاز واقعی به ارز دارید، منتظر نمانید. تجربه نشان داده که در شرایط عدم اطمینان، تأخیر در خرید معمولاً به ضرر خریدار تمام می‌شود. البته سعی کنید خرید خود را در چند مرحله انجام دهید تا از نوسانات کوتاه‌مدت بهره ببرید.

برای سرمایه‌گذاران

سرمایه‌گذاران محافظه‌کار: در حال حاضر ورود به بازار دلار توصیه نمی‌شود. قیمت‌ها در سطوح بالایی قرار دارند و ریسک اصلاح وجود دارد. بهتر است منتظر اصلاح تا سطح ۹۵,۰۰۰-۹۸,۰۰۰ تومان باشید.

سرمایه‌گذاران تهاجمی: می‌توانید بخشی از پرتفوی خود (حداکثر ۲۰%) را به دلار اختصاص دهید، اما حتماً از استراتژی خرید پله‌ای استفاده کنید.

برای خانوارها

اگر دارایی‌های قابل توجهی به ریال دارید و نگران تورم هستید، تبدیل بخشی از آن (۱۰-۱۵%) به دلار منطقی است. اما عجله نکنید و از قیمت‌های فعلی خرید نکنید. منتظر اصلاح باشید.

استراتژی‌های عملی برای مهر ماه

استراتژی‌های خرید و فروش پله‌ای به منظور کاهش ریسک و بهره‌برداری از نوسانات بازار پیشنهاد می‌شود.

استراتژی خرید پله‌ای

  • ۲۵% در قیمت فعلی (۱۰۳,۰۰۰)
  • ۳۵% در صورت اصلاح به ۹۸,۰۰۰
  • ۴۰% در صورت اصلاح بیشتر به ۹۵,۰۰۰

استراتژی فروش تدریجی (برای دارندگان فعلی)

  • ۳۰% در صورت رسیدن به ۱۱۰,۰۰۰
  • ۴۰% در صورت رسیدن به ۱۱۵,۰۰۰
  • ۳۰% باقی‌مانده را نگه دارید

پیش‌بینی بلندمدت (تا پایان ۱۴۰۴)

بر اساس تحلیل‌های انجام شده و با در نظر گیری تمام متغیرها، پیش‌بینی من برای پایان سال ۱۴۰۴ به شرح زیر است:

سناریوی محتمل: دلار در محدوده ۱۲۰,۰۰۰ تا ۱۳۵,۰۰۰ تومان

دلایل این پیش‌بینی:

  • تداوم فشارهای تحریمی
  • رشد مستمر نقدینگی
  • کاهش تدریجی ذخایر ارزی
  • افزایش تقاضای ساختاری برای دلار

نکات کلیدی برای مهر ماه

  1. رصد اخبار سیاسی: تا ۸ مهر (زمان اجرای اسنپ‌بک) اخبار سیاسی تأثیر زیادی خواهد داشت
  2. توجه به حجم معاملات: اگر حجم معاملات کاهش یابد، نشانه آرامش موقت بازار است
  3. نظارت بر بازار طلا: معمولاً دلار و طلا در ایران همبستگی مثبت دارند
  4. پیگیری نرخ تتر: تتر معمولاً پیشرو تغییرات دلار است

انواع قیمت ها در بازار دلار

در بازار ارز ایران، همواره شاهد این بوده‌ایم که چندین قیمت برای دلار نام برده می‌شود. دلار آزاد نقدی، دلار سنایی، دلار فردایی و دلار هرات جزء این قیمت‌ها هستند که در بخش زیر، به توضیح بیشتر آن‌ها می‌پردازیم.

قیمت دلار آزاد نقدی

اصلی‌ترین قیمت دلار در بازار ارز، دلار آزاد نقدی است. قیمتی که عموم مردم، به عنوان قیمت دلار آن‌ را می‌شناسند. در حقیقت این قیمت نرخ خرید و فروش دلار در بازارهای آزاد (غیر رسمی و غیر دولتی) است که عرضه و تقاضا مردم نقش بسزایی در شکل گیری آن دارد. هرگونه اتفاق سیاسی، اقتصادی، اجتماعی که بر وضعیت کشور تاثیرگذار باشد، ابتدا در قیمت دلار بازار آزاد تاثیر می‌گذارد و بعدا در نرخ‌های بعدی، خود را نشان می‌دهد.

قیمت دلار فردایی

دلار فردایی، نرخ غیر رسمی است که توسط فعالان و دلالان بازار، روزانه معامله می‌شود، اما زمان تحویل و تسویه آن فردای آن روز در نظر گرفته می‌شود. قیمت دلار فردایی، بیشتر بر اساس پیش بینی های آینده دلال‌های بازار قیمت‌گذاری می‌شود و نمی‌توان قیمت مشخصی برای آن در نظر گرفت. در مواقعی ممکن است این تغییر قیمت، نشان دهنده هیجان بازار، نسبت به یک رویداد سیاسی که فعلا قطعیتی در آن وجود ندارد، باشد.

قیمت ارز سنایی

در سال های گذشته، سازمانی جهت مبادله ارز، توسط بانک مرکزی طراحی شد که در آن، در حال حاضر هر شخص حقیقی سهمیه‌ای 2000 دلاری دارد و سالانه یکبار، هر کد ملی این سهمیه را دریافت می‌کند. در سامانه نظارت ارز (سنا)، اطلاعات صرافی‌های مجاز و معتبر آورده شده است و افراد می‌توانند بر اساس قیمت و نیاز خود، اقدام به خرید و فروش ارز کنند. قیمت در این سامانه بر اساس میانگین وزنی قیمت دلار مبادله شده، محاسبه می‌شود و عموما رقمی پایین‌تر از نرخ بازار ارز آزاد است.

قیمت دلار هرات، سلیمانیه و دبی

افغانستان، امارات، عراق جز کشورهایی هستند که با ایران مبادلات وارداتی و صادراتی بیشتری نسبت به کشورهای همسایه دیگر دارند. به همین دلیل قیمت دلار در این مراکز، اهمیتی زیادی در شکل گیری قیمت دلار آزاد دارد. هرات در افغانستان، سلیمانیه در عراق و دبی در امارات، شهرهایی هستند که به دلیل معاملات بالای ارزی در این شهرها قیمت دلار بر اساس تقاضای تجارت‌گران شکل می‌گیرد و بررسی قیمت در این نقاط می‌تواند به پیش بینی قیمت دلار در داخل ایران کمک کند.

قیمت تتر

یکی از منابع قیمتی برای بررسی قیمت دلار در بازار ایران قیمت تتر است. از آنجایی که قیمت هر تتر دقیقا معادل یک دلار است بررسی قیمت تتر معیار خوبی برای بررسی قیمت دلار در ایران است و کاملا در پیش بینی قیمت دلار کاربردی است.

روش های پیش بینی قیمت دلار

پیش بینی قیمت دلار، روش‌های متعددی دارد که مهم‌ترین آنها را در بخش زیر توضیح می‌دهیم.

تورم ریالی

این روش، مرسوم‌ترین روش تعیین ارزش قیمت دلار در هر کشور است. ارزش دلار را از منظر نرخ تورم بررسی می‌کند و روش پیش‌بینی آن به این صورت است که نرخ تورم در کشور A  را از نرخ تورم در کشور آمریکا کم می‌کنند و انتظار دارند بر اساس قیمت پایه سال قبل، قیمت دلار برای انتهای سال محاسبه می‌کنند.

برای مثال در ایران داریم : 

  • تورم ایران در فروردین ماه 1403: 38.8 %
  • تورم آمریکا در آپریل: 3.5%
  • قیمت دلار انتهای سال 1402: 60,946 تومان
  • پیش بینی قیمت دلار تا انتهای سال 1403: 80-83 هزار تومان

برابری نرخ درهم امارات

با استفاده از نرخ برابری درهم امارات به دلار آمریکا و ریال ایران نیز می‌شود ارزش دلار را بدست آورد. در این روش قیمت روز درهم به ریال را در نرخ برابری درهم-دلار آمریکا ضرب می‌کنیم و قیمت دلار بر حسب ریال به دست می‌اید. بسیاری از فعالان و دلالان بازار ارز، از این روش برای پیش بینی قیمت دلار استفاده می‌کنند.

برای مثال داریم : 

  • قیمت امروز نرخ درهم: 17,095 تومان
  • برابری درهم-دلار: 3.67
  • پیش بینی قیمت دلار: 62,720 تومان

نرخ سکه امامی

با توجه به اینکه سکه دارای یک ارزش ذاتی است و نقدشوندگی مطلوبی در بازار دارد، همواره یکی از گزینه‌های سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذران در ایران بوده است. با استفاده از فرمول قیمت سکه امامی و محاسبه قیمت دلار در آن می‌توان یک قیمت نسبی از دلار پیش بینی کرد.

فرمول قیمت سکه امامی

(قیمت انس جهانی × قیمت دلار) / 31.1034 × 22/24 × وزن سکه

تتر بخریم یا دلار؟

تتر، ارز دیجیتالی است که به اصطلاح به عنوان یک Stable coin شناخته می‌شود. استیبل کوین‌ها،ارزهای دیجیتالی هستند که ارزش ثابتی دارند و قیمت آن‌ها نوسان بسیار اندکی دارند. ارز دیجیتال تتر، استیبل کوین دلار است و همیشه ارزشی به اندازه 1$ دارد. از این رو بسیاری از فعالان بازار ارز دیجیتال در ایران، برای سرمایه گذاری در دلار، تتر را خرید و نگهداری می‌کنند. در سمت مقابل افراد دیگری، به صورت سنتی بر روی دلار سرمایه گذاری می‌کنند و ترجیح آنها دلار کاغذی است. هر کدام از این روش‌ها دارای مزایا و معایبی هستند که در بخش زیر به توضیح می‌پردازیم:

مزایای خرید تتر:

  • خرید و فروش آنی
  • عدم جعل و تقلبی بودن
  • قابلیت انتقال آسان
  • خرید و فروش بدون محدودیت
  • ورود به حوزه‌های وام دهی

معایب خرید تتر:

  • عدم قانون گذاری مطمئن
  • نظارت توسط صرافی‌های داخلی (در صورت خرید از صرافی ایرانی)
  • احتمال لغزش قیمت از 1$ 
  • خطر هک شدن

مزایای خرید دلار کاغذی:

  • نقد شوندگی بالا
  • مطمئن بودن در زمان‌های بحرانی

معایب خرید دلار کاغذی:

  • ریسک خرید و نگهداری فیزیکی آن
  • امکان جعل و تقلب در آن
  • محدودیت‌ در خرید و فروش و وضع قوانین

با توجه به اطلاعات بخش بالا، پیشنهاد ما برای افراد ریسک پذیر، خرید تتر و برای افراد ریسک گریز، خرید دلار کاغذی است.

اگر به دنبال خرید تتر و راهنمایی بیشتر در این زمینه هستید، می‌توانید به مقاله آموزش گام به گام خرید ارز دیجیتال مراجعه کنید.

عوامل تاثیرگذار بر قیمت دلار

علل و عوامل متعددی بر قیمت دلار در ایران تاثیر دارد که مهم‌ترین آن‌ها، اتفاقات سیاسی ایران، تورم و افزایش نقدینگی است. در بخش زیر به بررسی این عوامل می‌پردازیم.

علامت دلار با پس‌زمینه چارت‌های مالی و کندل‌های فارکسی

عوامل سیاسی تاثیرگذار بر روی پیش بینی قیمت دلار

از آنجایی کشور ایران دارای منابع طبیعی فراوانی است و در موقعیت ژئوپلیتیک خوبی قرار گرفته است، همواره مشکلات سیاسی و روابط با کشورهای خارجی، تاثیر مستقیمی بر روی اقتصاد کشور داشته است.

قیمت دلار همبستگی فراوانی با اتفاقات سیاسی ایران از جمله جنگ میان ایران و اسرائیل، تنش میان ایران و آمریکا، اخبار خاورمیانه و غیره دارد و هر گونه تغییر در این عوامل، باعث نوسان قیمت دلار در داخل کشور می‌شود. 

تاثیر تورم بر قیمت دلار

کشور ایران یک کشور با اقتصاد بانک محور است که تا عمده درآمدش مانند همه‌ی کشورهای نفتی، از محل صادرات مواد خام (نفت – گاز و میعانات گازی) است و ارز خارجی وارد کشور می‌شود که دولت برای تامین مصارف خودش از آن استفاده می‌کند. در شرایط نرمال یک کشور می‌تواند با کنترل رشد جمعیت، و نرخ بیکاری از نقدینگی ایجاد شده استفاده ببرد ولی در شرایط غیرنرمال مانند تحریم تقاضا و عرضه و زیرساخت‌های این‌گونه کشورها دچار شوک‌های اقتصادی خطرناکی می‌شود که کشور ایران هم دقیقا دچار این شوک شده است. وقتی محدودیت در تامین منابع به دلیل بحران‌های سیاسی، اقتصادی و یا طبیعی ایجاد می‌شود کاهش عرضه باعث متورم شدن قیمت ها می‌شود.

 یکی از نظریات درباره رابطه تورم و نقدینگی این است که افزایش نقدینگی (پول در گردش) ممکن است باعث افزایش تورم شود. وقتی که میزان پول در گردش در اقتصاد افزایش می‌یابد ولی تولید کالا و خدمات به همان نسبت افزایش نیابد، این افزایش نقدینگی می‌تواند به افزایش قیمت‌ها منجر شود.

تورم ممکن است نتیجه افزایش نقدینگی باشد، اما این امر همیشه رخ نمی‌دهد. تورم نه تنها به افزایش نقدینگی بستگی ندارد بلکه به عوامل دیگری نیز وابسته است، از جمله تقاضا و عرضه، هزینه کارگری، تولید کالاها و خدمات، وضعیت بازار کار، سیاست‌های پولی و مالی، و شرایط اقتصادی و اجتماعی داخلی و خارجی.

تاثیر بانک مرکزی بر قیمت دلار

برای کنترل تورم و نقدینگی، بانک مرکزی‌ها و دولت‌ها از سیاست‌های مختلفی مانند تغییر نرخ بهره، تغییر نرخ تبادل ارز، کنترل تولید پول، و سیاست‌های مالی و مالیاتی استفاده می‌کنند.

رابطه بین نقدینگی و قیمت دلار

درک رابطه بین نقدینگی و قیمت دلار یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که می‌تواند به فهم بهتر شرایط اقتصادی کشور کمک کند. این دو عامل به شدت به یکدیگر وابسته هستند و تغییرات در یکی از آن‌ها می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر دیگری و در نهایت بر زندگی روزمره مردم داشته باشد. در این مقاله، سعی داریم به زبان ساده و کاربردی توضیح دهیم که نقدینگی چیست، چگونه افزایش آن می‌تواند قیمت دلار را تحت تأثیر قرار دهد، و این تغییرات چه پیامدهایی برای مردم دارد.

نقدینگی چیست؟

نقدینگی در واقع به کل پولی گفته می‌شود که در دسترس مردم و در گردش اقتصادی کشور قرار دارد. این شامل پول نقدی است که مردم در دست دارند، سپرده‌های بانکی، و دارایی‌هایی که به سرعت قابل تبدیل به پول نقد هستند. به طور خلاصه، نقدینگی همان “مقدار پول موجود” در اقتصاد است.برای مثال، وقتی دولت یا بانک مرکزی اقدام به چاپ پول جدید می‌کند یا تسهیلات بانکی بیشتری ارائه می‌دهد، حجم نقدینگی افزایش پیدا می‌کند. افزایش نقدینگی معمولاً به معنای افزایش قدرت خرید مردم است، اما اگر این افزایش بدون رشد متناسب تولید کالاها و خدمات باشد، به تورم منجر خواهد شد.

رابطه افزایش نقدینگی و قیمت دلار در ایران

حالا بیایید ببینیم چگونه افزایش نقدینگی می‌تواند روی قیمت دلار تأثیر بگذارد.

1. افزایش تقاضا برای ارز

وقتی حجم نقدینگی در کشور افزایش پیدا می‌کند، افراد بیشتری پول در اختیار دارند. برخی از مردم ممکن است ترجیح دهند برای حفظ ارزش دارایی‌های خود به خرید ارزهای خارجی مانند دلار روی بیاورند. این اتفاق زمانی بیشتر رخ می‌دهد که مردم نگران کاهش ارزش پول ملی (ریال) باشند. با افزایش تقاضا برای دلار، قیمت آن نیز بالا می‌رود.

2. کاهش ارزش ریال

یکی از اثرات مستقیم افزایش نقدینگی بدون پشتوانه تولیدی، کاهش ارزش ریال است. وقتی دولت یا بانک مرکزی برای جبران کسری بودجه یا مشکلات اقتصادی اقدام به چاپ پول بیشتر می‌کند، ارزش ریال نسبت به ارزهای خارجی کاهش پیدا می‌کند. این کاهش ارزش باعث می‌شود که برای خرید همان مقدار دلار قبلی، نیاز به پرداخت ریال بیشتری باشد؛ یعنی قیمت دلار بالا می‌رود.

3. تأثیر بر واردات و صادرات

افزایش قیمت دلار باعث گران‌تر شدن کالاهای وارداتی می‌شود. بسیاری از کالاهایی که ما مصرف می‌کنیم، از جمله مواد اولیه تولیدی یا کالاهای مصرفی مانند خودرو یا لوازم الکترونیکی، وارداتی هستند. با افزایش قیمت دلار، هزینه واردات این کالاها نیز بالا می‌رود و در نتیجه قیمت نهایی آن‌ها برای مصرف‌کننده ایرانی بیشتر خواهد شد.از طرف دیگر، صادرات ممکن است سودآورتر شود زیرا تولیدکنندگان داخلی که کالاهای خود را صادر می‌کنند، درآمد دلاری کسب کرده و وقتی آن را به ریال تبدیل کنند، سود بیشتری خواهند داشت. اما باید توجه داشت که اگر تورم داخلی کنترل نشود، حتی صادرکنندگان هم با مشکلاتی مواجه خواهند شد.

چرخه معیوب: تورم و افزایش قیمت دلار

رابطه بین نقدینگی و قیمت دلار یک چرخه معیوب ایجاد کرده است که اگر کنترل نشود، مشکلات اقتصادی را تشدید خواهد کرد:

  1. افزایش نقدینگی: دولت برای جبران کسری بودجه یا حمایت از بخش‌های مختلف اقتصادی اقدام به چاپ پول بیشتر یا ارائه تسهیلات بانکی بیشتر می‌کند.
  2. افزایش تقاضا برای ارز: مردم برای حفظ ارزش دارایی‌های خود به خرید ارزهای خارجی روی می‌آورند.
  3. افزایش قیمت دلار: با افزایش تقاضا برای ارز خارجی (مثل دلار)، قیمت آن بالا می‌رود.
  4. تورم: با گران شدن کالاهای وارداتی (به دلیل افزایش قیمت دلار)، هزینه زندگی بالا رفته و تورم ایجاد می‌شود.
  5. کاهش ارزش ریال: با ادامه تورم و کاهش قدرت خرید ریال، دوباره تقاضا برای ارز خارجی بیشتر شده و چرخه ادامه پیدا می‌کند.