امروزه به دلیل گستردگی بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال، حداقل نام بلاک چین به گوش اکثر مردم خورده است، حتی اگر از مفهوم آن چیزی ندانند. اما آیا کاربرد بلاک چین فقط در زمینه‌ی ارزهای دیجیتال است؟
در این مطلب قصد داریم به بررسی بلاک چین و کاربردهای آن در زندگی افراد بپردازیم.
بلاک چین چیست؟
بلاک چین مفهوم جدیدی نیست، اما ساتوشی ناکاموتو برای اولین بار در سال 2009 شبکه‌ی بیت کوین را بر بستر بلاک چین پیاده‌سازی کرد.
اگر بخواهیم خیلی ساده بلاک چین را تعریف کنیم می‌توان این فناوری را یک سیستم‌عامل دانست، یک سیستم عامل همانند ویندوز، اندروید و یا IOS. کار بلاک چین تبادل اطلاعات مختلف به صورت رمزنگاری شده است.
در شبکه بلاک چین یک سری اطلاعات در بلاک‌ها ذخیره می‌شوند و این بلاک‌ها توسط ذنجیره‌ای به هم متصل می‌شوند.
هدف فناوری بلاک چین ایجاد اعتماد، امنیت در انتقال اطلاعات مبادله شده و توافق دو طرف ارسال‌کننده و گیرنده‌ی اطلاعات است.
به زبان ساده هر جایی که ذخیره‌سازی اطلاعات (اطلاعاتی که امکان نشر داشته باشند) نیاز باشد، شفافیت در آن زمینه مهم باشد و اجماع در آن حوزه کاربرد داشته باشد، بلاک چین یکی از فناوری‌هایی خواهد بود که می‌تواند کمک شایانی در آن زمینه ارائه دهد.
نحوه عملکرد بلاک چین
بلاک چین یک سیستم همتا به همتای غیرمتمرکز است که شخص، سازمان و یا نهاد خاصی بر آن نظارت ندارد. درواقع در شبکه‌ی بلاک چین همه‌ی نودها که سرورهای متصل به شبکه هستند، کار نظارت و تایید تبادلات را به عهده دارند.
همان‌طور که پیش از این نیز بیان شد، شبکه بلاک چین کاربردهای متفاوتی دارد که با توجه به هدف به کار گرفته شده، هر بلاک در شبکه می‌تواند اطلاعات متفاوتی داشته باشد.
به عنوان مثال در شبکه بلاک چین بیت کوین کد فرستنده، کد گیرنده، مبلغ ارسالی، هش بلاک و هش بلاک قبلی ذخیره می‌شود. این اطلاعات می‌تواند در شبکه بلاک چینی که در زمینه‌ی دیگری استفاده می‌شود متفاوت باشد. مثلا اگر برای رای‌گیری از شبکه بلاک چین استفاده شود احتمالا بلاک‌ها حاوی اطلاعاتی نظیر مشخصات فرد رای‌دهنده، کد شعبه، کد صندوق و اطلاعات این چنینی باشد.
هر بلاک در شبکه بلاک چین یک هش دارد که آن بلاک را منحصر به فرد میکند و کل شبکه بلاک را با آن هش شناسایی می‌کنند. ایجاد کوچک‌ترین تغییرات در اطلاعات درون بلاک، هش آن بلاک را تغییر می‌دهد.
شبکه بلاک چین یک شبکه‌ی توزیع شده (غیرمتمرکز) است و اطلاعات کل شبکه در دسترس تمام افراد حاضر در شبکه قرار خواهد گرفت، در نتیجه ایجاد تغییر در شبکه بلاک چین (ایجاد تغییر در اطلاعات ثبت شده در بلاک‌ها) کار راحتی نیست و نودها که درواقع سرورهای متصل به شبکه هستند از این تغییرات مطلع شده و اجازه آن را نمی‌دهند.
معرفی انواع کاربرد بلاک چین
بلاک چین یک تکنولوژی نسبتا نویی است که اولین کسی که از آن استفاده کرد، برای اهداف مالی خود از این تکنولوژی کمک گرفت اما این تنها کاربرد بلاک چین نیست.
در سال‌های اخیر با رواج ارزهای دیجیتال مردم تا حدی با مفاهیم مربوط به ارزهای دیجیتال آشنا شدند. شبکه بلاک چین یکی از مفاهیمی بود که افراد برای فهم نوع کارکرد بیت کوین و دیگر رمزارزها مجبور شدند که یاد بگیرند.
هرچند هنوز هم درک مفاهیمی همچون شبکه بلاک چین، هش و… برای عده‌ای خیلی ساده نیست، افراد و موسسات و گروه‌هایی در سراسر جهان هستند که با درک همین مفاهیم و به کار بردن آنها در حوزه‌ی فعالیت خود، پیشرفت فزاینده‌ای را برای خود به ارمغان آورده‌اند.
1. رهگیری اطلاعات
مطرح ترین کاربرد بلاک چین را می‌توان رصد و پیگیری عنوان کرد. بلاک چین سرویسی است که در حال ثابت کردن خود در صنایع مختلف است. البته هستند صنایعی که علی‌رغم ضررهای هنگفتی که تجربه کرده‌اند هنوز هم به بلاک چین روی نیاورده‌اند.
شاید صنعت خرده فروشی خیلی دور از فناوری به نظر برسد، ولی این صنعت برای راضی نگه داشتن مشتریان خود مجبور است فناوری را با کار خود در هم آمیزد.
فناوری بلاک چین می‌تواند مشکلات مربوط به اجناس جعلی و تقلبی را رفع کند. موضوع تقلبی بودن اجناس نه تنها از نظر مالی به این صنعت آسیب می‌رساند، بلکه باعث کمرنگ شدن اعتماد مشتریان در طولانی مدت خواهد شد.
با روی آوردن مشتریان به سمت خرید های آنلاین صنعت کالاهای لوکس یا باید همراه موج به حرکت درآید و با فناوری همراه شود و یا اینکه ریسک از دست دادن درصد بالایی از مشتریان خود را بپذیرند.
2. سیستم بانکداری
در سال 2020 بانک صنعت و تجارت چین، white paper یا نقشه اولیه‌ای مبتنی بر فناوری بلاک چین منتشر کرد.
از آنجایی که این بانک چینی یک بانک بزرگ و فعال در حوزه تجارت است می‌توان گفت که بلاک چین نیروی بالقوه‌ای در زمینه مالی و بانکداری نیز دارد.
این موضوع توجه رسانه‌ها در سراسر جهان را به خود جلب کرد، چرا که انتشار یک white paper مربوط به فناوری بلاک چین توسط یک بانک بزرگ و فعال امری غافلگیر کننده بود.
بانک ICBC)) بانک صنعت و تجارت چین، بیان کرد که فناوری بلاک چین با داشتن پتانسیل بالا می‌تواند تغییرات رو به جلویی در عرصه‌های مختلف از جمله تامین مالی، تسویه حساب پرداخت‌ها، مدیریت دارایی و حتی دارایی‌های مجازی ایجاد کند.
این کاربرد بلاک چین ارتباط تنگاتنگی با ارزهای دیجیتال و استفاده از آنها در مبادلات دارد.
کشور لهستان نیز از سال 2020 تصمیم گرفت بانک‌های خود را با کمک سیستم بلاک چینی به نام BIK کاملا دیجیتالی کند. مرکز اعتبار سنجی لهستان با خلق پلت فرم بلاک چینی BIK اسناد را به طور کامل در دفترکل توزیع شده بلاکچین ذخیره میکند.
در واقع این پلت فرم نه تنها نقش موثری در حذف اسناد کاغذی دارد بلکه امنیت اسناد بانکی را نیز ارتقا می‌دهد.
اهداف کلی این کار بانک‌های لهستان حذف اسناد کاغذی و همچنین رعایت کامل استانداردهای اتحادیه اروپا همچون MiFID II ،GDPR و دستورالعمل های مربوط به آنها میباشد. این پلت فرم از سال ۲۰۱۸ در حال توسعه میباشد.
3. حق کپی رایت
کاربرد بلاک چین در زمینه کپی رایت نیز پررنگ است. صاحبان اثر به عنوان مثال نقاشان، عکاسان، نویسندگان و آهنگ‌سازان از جمله افرادی هستند که ممکن است برای این منظور از بلاک چین استفاده کنند. با کمک بلاک چین می‌توان مشخصات صاحب اصلی اثر هنری و یا هر چیز دیگری را ثبت کرد تا بعد از آن شخص یا سازمان خاصی ادعای مالکیت آن را نداشته باشد.
برای دریافتی‌ها در ازای استفاده از آن اثر هنری نیز می‌توان از قوانین هوشمند کمک گرفت، به عنوان مثال پرداخت ارز دیجیتال خاص برای دریافت آن اثر هنری استفاده کرد.
در ایتالیا انجمن نویسندگان با هدف ایجاد بستری برای مدیریت و حفظ حق نشر فعالیت خود را سال گذشته شروع کردند.
این انجمن برای رسیدن به این هدف با شرکت Algorand که در زمینه‌ی بلاک چین فعالیت میکند، همکاری می‌کنند.
4. مبارزه با اخبار جعلی
ویروس کرونا در سال 2019 در سراسر جهان منتشر شد و دنیا را با بحران رو به رو کرد. در این موقعیت دریافت اخبار کذب به خصوص در اوایل انتشار این ویروس که ترس بسیاری از ناشناختگی این ویروس در دنیا به چشم می‌خورد، توانست به سلامتی انسان ها ضربه های جبران ناپذیری را وارد کند.
بسیاری از کشورها کسانی که اخبار کذب راجع به این بیماری منتشر می‌کردند را به عنوان مجرم شناسایی کرده و آنها را جریمه و یا حتی بازداشت می‌کردند. در همین راستا یک آژانس خبری در ایتالیا به نام ANSA در تلاش برای استفاده از فناوری بلاک چین با هدف متوقف کردن انتشار اخبار جعلی بود.
این خبرگزاری در تاریخ ۶ آوریل 2020 اعلام کرد که ابزار ANSAcheck به کاربران اجازه می‌دهد که منبع و تاریخچه اخبار منتشر شده، انتشارات وابسته به آن و همچنین اشخاص ثالث مانند رسانه های اجتماعی را رصد کنند. گفتنی است که سیستم ANSAcheck مبتنی بر بلاک چین اتریوم میباشد. (البته این نوع کاربرد را تا حدودی می‌توان در دسته‌ی رهگیری اطلاعات نیز قرار داد.)
این کاربرد بلاک چین می‌تواند در طی بحران‌ها، سلامت روانی را نیز تا حدی کنترل کند. سلامت روحی و روانی افراد بسیاری (علاوه بر تاثیرات ویروس کرونا بر جسم افراد) به دلیل ترس از این ویروس به خطر افتاد.
5. دادگاه دیجیتال
محققان دانشگاه توکیو و کلمبیا با استفاده از فناوری بلاک چین موفق به ایجاد دادگاهی دیجیتالی شدند. این دادگاه مانند دادگاه‌های سنتی قادر به حل و فصل اختلافات و تصمیم‌گیری در مورد اجرای قوانین است.
دادگاه دیجیتال توسط پروفسورهای بنام این دو دانشگاه و با تکیه بر ایده قراردادهای هوشمند طراحی شده است. قراردادها متشکل از، کُدهای پیاده شده بر بستر بلاک چین هستند.
این دادگاه هیچ گونه وابستگی به نهادهای قضایی ندارد و می تواند اختلافات طرفین را بدون نیاز به رفت و آمدهای اضافی حل و فصل کند!
تنها مشکل این است که طرفین اطلاعات اولیه را باید در نهایت صداقت وارد کنند تا دادگاه عملکردی قابل قبول داشته باشد. برای این مشکل نیز راهکارهایی چون جریمه فرد و یا درخواست نظرات شاهدهای ماجرا در نظر گرفته شده است. این دو پروفسور بر این باورند که در میان جمعی از افراد، اکثر آنان صادق هستند.
پروفسور Matsushima فناوری بلاک چین را شمشیری دو لبه می‌داند. وی عقیده دارد به جای هراس از آن، باید آن را پذیرفت و جنبه‌های مختلفش را بررسی کرد.
کاربرد بلاک چین در عرصه‌های مختلف می‌تواند تا حدود زیادی بر روی مشاغل و نحوه‌ی رفع نیاز افراد در آینده نیز تاثیر بگذارد.
6. دانشگاه ها
خیلی ها فکر می‌کنند بلاک چین فناوری است که تنها به خدمت رمزارزها آمده است اما بلاک چین تبدیل به مورد تقاضاترین تجارت در سال ۲۰۲۰ شد.
شغل های مبتنی بر بلاک چین روز به روز گسترده تر می‌شوند. در نتیجه برای نسل جوان کاملا ضروری است که با این فناوری آشنا شود. با توجه به اینکه داشتن مهارت در فناوری بلاک چین برای یافتن شغل ، روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می کند، دانشگاه‌ها شروع به تدریس این فناوری کردند. با مطالعه گزارشی که coinbase ارائه داده است می‌توان به این نتیجه رسید که ۵۶٪ از ۵۰ دانشگاه برتر جهان حداقل یک دوره بلاک چین را به دانشجویان خود آموزش می‌دهند، ناگفته نماند که از سال ۲۰۱۸ تا به امروز این مقدار ۴۲٪ افزایش داشته است.
طبق گفته کریستی یوتاس پروفسور حسابداری دانشگاه Portland در حال حاضر شرکت های سنتی تمایل زیادی به استفاده از تکنولوژی بلاک چین نشان می دهند به همین دلیل، نیاز به افراد مجرب، در حوزه بلاک چین روز به روز افزایش می‌یابد.
به طور کلی آموزش ارز دیجیتال، بلاک چین و هر فناوری و دانشی که پیش‌بینی می‌شود در آینده حضور پرنگ‌تری در جامعه داشته باشد باید به صورت اصولی در اختیار علاقه‌مندان قرار گیرد.
7. تجارت
در سال 2020 دو غول کشاورزی بین المللی، Agrocorp و Cargill معامله ای ۱۲ میلیون دلاری برای صادرات گندم به اندونزی را بر بستر بلاک چین انجام داده‌اند. این معامله از طریق پلتفرم Dltledger بر بستر بلاک چین، به صورت امن و متن باز انجام شد و پرداخت‌های این معامله نیز به کمک ارزهای دیجیتال صورت گرفته است.
این پلتفرم تاکنون امکان انجام بیش از ۲ میلیارد دلار معامله تجاری را برای ۴۰۰ شرکت، ۴۵ شریک بانکی و هزاران اکوسیستم دیگرفراهم کرده است.
مسئولین، از امینت و شفافیت بالاتری که این روش در اختیارشان گذاشته راضی بوده‌اند. همچنین بیان کردند که در این نوع از معامله، میزان کاغذبازی و زمان صرف شده برای انجام معامله، به نصف کاهش یافته است.
همچنین استفاده از بلاک چین و ارزهای دیجیتال در کشورهایی که با محدودیت‌های تحریمی و منع معاملات دلاری مواجهند مورد استقبال تجار قرار گرفته است.
اَبَر شرکت‌های اقتصادی دنیا نیز این روش نوین از مبادلات را ترجیح می‌دهند، زیرا می‌توانند پرداخت‌های خود را سریع‌تر، امن‌تر و با پرداخت کارمزد کمتر انجام دهند.
8. سئو و بازاریابی
احتمالا تا به امروز کلمه بلاک چین را بیشتر وقتی شنیده‌اید که حرف از ارزهای دیجیتال و مسائل مالی بوده است، ولی باید بدانید که کاربرد بلاک چین بیش از اینهاست. یکی از حوزه‌هایی که می‌تواند با کمک بلاکچین به کیفیت بالاتری برسد، سئو(بهینه سازی موتور جستجو با هدف بالا بردن رتبه بندی) میباشد. با کمک بلاک چین می‌توان با محتواهای بی‌ارزشی که با ایجاد لینک‌های جلب کننده ترافیک و رنک بالا می‌گیرند مقابله کرد.
بازاریابی وابسته از جمله مشاغلی است که امروزه به شدت رواج پیدا کرده است، برای این کار شما می‌توانید با ایجاد لینک در صفحات خود به فروش محصولات شرکت‌های بزرگ بپردازید، در اینجا نیز بلاک چین می‌تواند با ایجاد لینک‌های هوشمند به پیگیری فروش و پرداخت آنی پورسانت فروشندگان بپردازد.
همان طور که می‌دانید صنعت پرداخت به ازای کلیک بازده بسیار خوبی برای کسب و کارها دارد ولی گاهی رقبا و بات‌ها با کلیک های تقلبی هزینه ها را بالا می‌برند. بلاک چین می‌تواند با کم کردن کلیک‌های تقلبی و تضمین اینکه فقط افراد واقعی بر این لینک‌ها کلیک می‌کنند به این صنعت نیز کمک کند.
9. طرح آزمایشی کنسرسیوم بلاک چین نفت و گاز
کنسرسیوم OCC یک گروهی شامل ۱۰ شرکت نفت و گاز بوده که نام کمپانی‌های مطرحی چون Equinor، Shell و ConocoPhillips در میان نام دیگر شرکت‌ها در آن به چشم می‌خورد.
این کنسرسیوم با انجام آزمایشی، انتقال آب به میادین نفتی را مورد بررسی قرار داده و به نتایجی امیدوار کننده‌ای دست یافته است. روند انتقال آب به میدان‌‌های نفتی به مدیریت مقدار زیادی از آب استخراج و تزریق شده در طی مراحل استخراج نفت و گاز نیاز دارد.
به گزارش رویترز راهکار مبتنی بر بلاک چین که در این آزمایش به کار گرفته شد، مراحل انجام کار را تا ۹ مرحله کاهش داد. همچنین گفته می‌شود مدت زمان انجام این روند با راهکار ارائه شده از ۱۲۰ روز یعنی ۴ ماه به یک هفته کاهش یافته است.
این آزمایش توسط شرکت Data Gumbo توسعه یافته و تامین منابع مالی آن بر عهده شرکت آرامکو عربستان سعودی بوده است.
10. دانش و سلامت
داده‌های مرتبط با تحقیقات پزشکی که در طول زمان انجام شده است اگر به صورت غیرمتمرکز و بر بستر بلاک چین ذخیره شوند، پیشرفت بشر در این زمینه را تا حد زیادی سرعت خواهند بخشید.
همچنین امنیت این داده‌ها ارزش بسیار بالایی دارد، که در صورت استفاده از بلاک چین هیچ خطری این داده‌ها را تهدید نمی‌کند.
از طرف دیگر با استفاده از بلاک چین می‌توان در هزینه و زمان بر روی طرح‌ها و تحقیقات علمی و پزشکی صرفه‌جویی کرد.
بارها پیش آمده است که گروه‌های تحقیقاتی متفاوت در نقاط مختلف دنیا کار بر روی یک موضوع را شروع کرده بودند در حالی که گروهی دیگر مدتها بود که بر روی همان پروژه کار کرده بود.
این گروه‌ها و سازمان‌ها اگر اطلاع داشتند که گروه دیگری این پروژه را آغاز کرده، زمان و انرژی خود را صرف موضوعی دیگر می‌کردند و یا باهم همکاری می‌کردند تا نتایج بهتری را در مدت زمان کمتری به دست آورند.
در همین راستا سازمان بهداشت جهانی در ۲۸ مارس 2020 پلتفرم MiPasa را راه‌اندازی کرد. این پلتفرم با همکاری شرکت های بزرگ فعال در حوزه بلاکچین و تعدادی از نهادهای ملی سلامت، با هدف تشخیص زودهنگام مبتلایان به ویروس کرونا، ناقلان و کانون های عفونی و آلوده به این ویروس، ایجاد شد. به کمک این پلتفرم می توان در فضایی امن، اطلاعات خصوصی مربوط به کرونا را میان افراد، مقامات دولتی و موسسات بهداشتی_درمانی به اشتراک گذاشت.
MiSapa به نظارت و پیش‌بینی روندهای محلی و جهانی شیوع این ویروس می‌پردازد و اطلاعات بدست آمده در مورد مسیرهای عفونی را در اختیار موتورهای قدرتمند هوش مصنوعی قرار می‌دهد تا بتوان ناقلان فاقد علائم را در سراسر جهان شناسایی کرد. همچنین به این ترتیب می توان کنترل بیشتری بر عبور و مرور افراد میان مناطق آلوده و مناطق سالم داشت.
11. انتخابات
عامه‌ی مردم در بسیاری از کشورهای جهان در مورد رای خود نگرانی دارند، و از آنجایی که به سلامت انتخابات مشکوک هستند ترجیح می‌دهند در انتخابات شرکت نکنند و به هیچ کاندیدی حتی اگر مورد تایید آنها باشد رای ندهند.
کاربرد بلاک چین در انتخابات می‌تواند بسیار پررنگ باشد و یک انتخابات به دور از تقلب و فریب را برای همه به ارمغان بیاورد. البته استفاده از بلاک چین در انتخابات در سطح بزرگ تا به حال صورت نگرفته است.
ناگفته نماند در برخی از کشورهای توسعه یافته‌ی دنیا با فراهم کردن زیرساخت‌های لازم، انتخابات در سطوح کوچک برای شهروندان با کمک بلاک چین طراحی و پیاده‌سازی شد و در طی این انتخابات افراد توانستند با ماندن در منزل و تنها با استفاده از یک گوشی هوشمند متصل به اینترنت در رای‌گیری امن شرکت کنند.
سرویس رای گیری THEPOL در کره جنوبی مطالعاتی در خصوص مشارکت و نظر مردم در انتخابات داشته که نشان می دهد فقط ۳۰ درصد از مردم از وعده‌های کاندیدها خبر دارند، ۱۳ درصد هیچ علاقه‌ای به انتخابات نداشتند و بیش از ۵۵ درصد نیز نظر خاصی نداشتند، زیرا معتقد بودند که اینها وعده‌هایی پوچ و بی‌اساس هستند.
شرکت CoinPlug که مالک سرویس رای‌گیری THEPOL است، در نظر دارد با کمک بلاک چین روند تحقق وعده‌های انتخاباتی را دنبال کند. این شرکت تمام وعده‌ها را روی بلاک چین ثبت میکند و از آنجایی که کسی قادر به ایجاد تغییر در آنها نیست، مردم می‌توانند در هر زمانی میزان تحقق وعده‌ها را بررسی کنند. این شرکت معتقد است با این روش مردم ترغیب می‌شوند در انتخابات مشارکت داشته باشند.
کمک گرفتن از بلاک چین در خصوص برگزاری انتخابات هم یکی دیگر از کاربردهای بلاک چین است. ایتالیا در سال ۲۰۱۹ از این فناوری استفاده کرد که البته همچنان در حال توسعه است.
سخن آخر
کاربرد بلاک چین در صنایع مختلف روز به روز گسترده‌تر می‌شود، امروزه حتی صنایعی که ارتباطی با تکنولوژی و فناوری ندارند سعی در استفاده از بلاک چین در صنعت خود دارند زیرا می‌دانند برای بقا در آینده به این تکنولوژی نیاز خواهند داشت.
