چگونه در فارکس کال مارجین Margin Call نشویم؟

این مقاله به صورت مستقیم و فنی، استراتژی‌های لازم برای جلوگیری از وقوع کال مارجین (Margin Call) در حساب‌های معاملاتی را تشریح می‌کند. هدف، ارائه یک راهنمای عملی بر پایه اصول مدیریت ریسک و محاسبات ریاضی است.

مفاهیم بنیادی

قبل از پرداختن به استراتژی‌های جلوگیری، درک صحیح از مفاهیم اساسی ضروری است. این مفاهیم پایه‌ای برای تمام محاسبات و تصمیمات مدیریت ریسک هستند.

موجودی حساب (Account Balance)

موجودی حساب (Balance) نشان‌دهندهٔ کل پولی است که در حساب معاملاتی شما وجود دارد. این عدد تنها زمانی تغییر می‌کند که پول واریز یا برداشت شود یا یک معامله به صورت کامل بسته شود. موجودی حساب، معاملات باز و سود یا زیان شناور آن‌ها را در نظر نمی‌گیرد. به عنوان مثال، اگر شما ۱۰۰۰ دلار به حساب واریز کردید و سپس یک معامله را با ۵۰۰ دلار سود بسته‌اید، موجودی شما ۱۵۰۰ دلار است. اما اگر هنوز یک معامله دیگر باز دارید که ۲۰۰ دلار در ضرر است، این ضرر در موجودی منعکس نشده است.

ارزش ویژه حساب (Equity)

ارزش ویژه حساب (Equity) نشان‌دهندهٔ ارزش واقعی لحظه‌ای حساب شماست. این عدد شامل موجودی اصلی به اضافه یا منهای سود یا زیان شناور (Floating P/L) معاملات باز است. فرمول محاسبهٔ آن به صورت زیر است:

Equity = Balance + سود/زیان شناور معاملات باز

اگر در مثال قبلی، موجودی شما ۱۵۰۰ دلار است و یک معامله باز دارید که ۲۰۰ دلار در ضرر است، ارزش ویژه شما برابر است با:

Equity = 1500 – 200 = 1300 دلار

ارزش ویژه، شاخصی است که بروکر برای تعیین کال مارجین استفاده می‌کند.

مارجین استفاده شده (Used Margin)

مارجین استفاده شده (Used Margin) بخشی از سرمایه شماست که کارگزار برای پشتیبانی از معاملات باز شما مسدود کرده است. این مبلغ بر اساس حجم معامله، جفت‌ارز یا دارایی معاملاتی، و اهرم حساب محاسبه می‌شود. برای مثال، اگر شما یک معامله ۱ لاتی EUR/USD باز کردید و اهرم حساب ۱:۱۰۰ است، مارجین استفاده شده برابر با ۱۰۰۰ دلار تقسیم بر ۱۰۰، یعنی ۱۰ دلار است. اگر شما ۵ معامله مشابه باز کنید، مارجین استفاده شده ۵۰ دلار خواهد بود.

مارجین آزاد (Free Margin)

مارجین آزاد (Free Margin) بخشی از سرمایه شماست که برای باز کردن معاملات جدید در دسترس دارید. محاسبهٔ آن از طریق فرمول زیر انجام می‌شود:

Free Margin = Equity – Used Margin

اگر ارزش ویژه حساب شما ۱۳۰۰ دلار و مارجین استفاده شده ۵۰ دلار است، مارجین آزاد شما برابر است با:

Free Margin = 1300 – 50 = 1250 دلار

مارجین آزاد نشان می‌دهد که شما چقدر توانایی دارید برای باز کردن معاملات جدید. اگر مارجین آزاد صفر شود، نمی‌توانید معاملات جدیدی باز کنید.

شاخص کلیدی: سطح مارجین (Margin Level)

مهم‌ترین معیار برای ارزیابی ریسک یک حساب، سطح مارجین است. این شاخص که به صورت درصد بیان می‌شود، توانایی حساب در پوشش دادن ریسک معاملات باز را نشان می‌دهد. محاسبه آن از طریق فرمول زیر انجام می‌شود:

فرمول سطح مارجین:
سطح مارجین (%) = (ارزش ویژه حساب / مارجین استفاده شده) * 100

این فرمول نشان می‌دهد که ارزش ویژه حساب شما چند برابر مارجین استفاده شده است. هرچه این عدد بزرگ‌تر باشد، حساب شما ایمن‌تر است.

مثال عملی برای محاسبهٔ سطح مارجین

فرض کنید شما یک حساب ۵۰۰۰ دلاری دارید و سه معامله باز کرده‌اید:

• معامله اول: ۱ لات EUR/USD، مارجین مورد نیاز ۱۰ دلار
• معامله دوم: ۲ لات GBP/USD، مارجین مورد نیاز ۲۰ دلار
• معامله سوم: ۰.۵ لات XAU/USD، مارجین مورد نیاز ۱۵ دلار

مارجین کل استفاده شده: ۱۰ + ۲۰ + ۱۵ = ۴۵ دلار

حالا فرض کنید معاملات شما به صورت شناور به ترتیب ۲۰۰ دلار سود، ۱۵۰ دلار ضرر، و ۱۰۰ دلار سود دارند:

سود/زیان شناور کل: ۲۰۰ – ۱۵۰ + ۱۰۰ = ۱۵۰ دلار

ارزش ویژه حساب: ۵۰۰۰ + ۱۵۰ = ۵۱۵۰ دلار

سطح مارجین: (۵۱۵۰ / ۴۵) * ۱۰۰ = ۱۱۴۴۴٪

در این حالت، حساب شما در وضعیت بسیار ایمن قرار دارد.

تفسیر سطح مارجین

وضعیت حساب بر اساس این شاخص در جدول زیر طبقه‌بندی می‌شود:

دلایل فنی وقوع کال مارجین

کال مارجین نتیجه مستقیم نادیده گرفتن اصول مدیریت ریسک است. دلایل اصلی وقوع آن عبارتند از:

حجم نامتناسب معامله (Incorrect Position Sizing)

باز کردن معامله با حجمی که با اندازه حساب و میزان ریسک‌پذیری تعریف‌شده همخوانی ندارد، اصلی‌ترین عامل کاهش سریع سطح مارجین است. برای مثال، اگر شما یک حساب ۱۰۰۰ دلاری دارید و یک معامله ۵ لاتی باز کنید، مارجین استفاده شده می‌تواند ۲۰۰ تا ۵۰۰ دلار باشد (بسته به اهرم و جفت‌ارز). یک حرکت ۲۰ پیپی در خلاف جهت معامله شما می‌تواند تمام حساب را نابود کند.

استفاده بیش از حد از اهرم (Excessive Leverage)

اهرم بالا به خودی خود عامل کال مارجین نیست، اما امکان باز کردن معاملات با حجم نامتناسب را فراهم می‌کند. برای مثال، اگر کارگزار اهرم ۱:۵۰۰ ارائه دهد، شما می‌توانید با ۲ دلار مارجین، یک معامله ۱ لاتی باز کنید. این امکان، معامله‌گران را تشویق می‌کند تا معاملات بزرگ‌تری باز کنند و در نتیجه ریسک را افزایش دهند.

عدم استفاده از حد ضرر (No Stop-Loss)

حد ضرر ابزار اصلی برای کنترل حداکثر زیان یک معامله است. عدم استفاده از آن، حساب را در معرض ریسک نامحدود قرار می‌دهد. اگر شما یک معامله بدون حد ضرر باز کنید و بازار به شدت در خلاف جهت معامله حرکت کند، ضرر می‌تواند به سرعت تمام سرمایه شما را مصرف کند.

انباشت معاملات همبسته (Stacking Correlated Positions)

باز کردن چندین معامله در یک جهت روی دارایی‌های همبسته (مانند خرید همزمان EUR/USD و GBP/USD) ریسک را به صورت متمرکز افزایش می‌دهد. در این حالت، اگر دلار قوی شود، تمام معاملات شما به یک‌باره ضرر می‌کنند و سطح مارجین به سرعت کاهش می‌یابد.

نگهداری طولانی‌مدت معاملات ضررده (Holding Losing Positions)

نگهداری طولانی‌مدت معاملات ضررده، ارزش ویژه حساب را کاهش می‌دهد. هرچه مدت زمان نگهداری بیشتر باشد، احتمال کاهش بیشتر ارزش ویژه بالاتر است.

استراتژی‌های پیشگیرانه برای مدیریت ریسک

برای جلوگیری از کال مارجین، باید یک چارچوب مدیریت ریسک دقیق اجرا شود.

قانون ریسک ۱ درصد

این قانون بیان می‌کند که در هیچ معامله‌ای نباید بیش از ۱٪ از کل سرمایه حساب را به خطر انداخت. این استراتژی تضمین می‌کند که مجموعه‌ای از ضررهای متوالی نیز تأثیر قابل توجهی بر کل حساب نخواهد داشت.

برای مثال، اگر شما یک حساب ۱۰۰۰ دلاری دارید، حداکثر ریسک در هر معامله باید ۱۰ دلار باشد. اگر شما ۱۰ معامله پشت سر هم ضرر کنید (که احتمال آن بسیار کم است)، تنها ۱۰۰ دلار (۱۰٪) از حساب خود را از دست داده‌اید. این به شما امکان می‌دهد تا حتی بعد از یک سری ضررهای متوالی، همچنان در بازار باقی بمانید و فرصت بازیابی را داشته باشید.

محاسبه دقیق حجم پوزیشن

حجم معامله باید همیشه بر اساس میزان ریسک مشخص‌شده محاسبه شود. برای این کار از فرمول زیر استفاده کنید:

فرمول محاسبه حجم پوزیشن (لات):
حجم (لات) = (سرمایه کل * درصد ریسک) / (فاصله حد ضرر به پیپ * ارزش هر پیپ)

مثال عملی:

• سرمایه کل: ۵۰۰۰ دلار
• درصد ریسک: ۱٪ (معادل ۵۰ دلار)
• جفت‌ارز: EUR/USD
• قیمت ورود: ۱.۰۸۰۰
• حد ضرر: ۱.۰۷۷۵
• فاصله حد ضرر: ۲۵ پیپ
• ارزش هر پیپ برای هر لات استاندارد: ۱۰ دلار

حجم (لات) = (5000 * 0.01) / (25 * 10) = 50 / 250 = 0.2

بنابراین، حجم معامله مناسب برای این شرایط، ۰.۲ لات است. اگر شما بیش از این حجم باز کنید، ریسک بیش از ۱٪ خواهد بود.

استفاده صحیح از حد ضرر (Stop-Loss)

حد ضرر یک سفارش است که به صورت خودکار معامله را می‌بندد اگر قیمت به یک سطح مشخص برسد. استفاده صحیح از حد ضرر شامل موارد زیر است:

• الزامی بودن: هیچ معامله‌ای نباید بدون حد ضرر باز شود. حد ضرر باید قبل یا بلافاصله بعد از ورود به معامله تعیین شود.
• محل قرارگیری منطقی: حد ضرر باید در نقطه‌ای قرار گیرد که ساختار تحلیل تکنیکال یا فاندامنتال شما را نقض کند. برای مثال، اگر شما یک معامله خرید باز کردید زیر یک سطح مقاومت، حد ضرر باید زیر یک سطح حمایت قرار گیرد.
• عدم جابجایی در جهت افزایش ریسک: پس از تعیین، حد ضرر را در جهت افزایش ریسک (دورتر کردن از نقطه ورود) جابجا نکنید. این کار ریسک را افزایش می‌دهد و با اصول مدیریت ریسک مغایر است.
• جابجایی به نقطه ورود (Breakeven): اگر معامله شما سود کرده است، می‌توانید حد ضرر را به نقطه ورود یا بالاتر منتقل کنید. این کار ریسک را کاهش می‌دهد و معامله را «ریسک فری» می‌کند.

نظارت مستمر بر سطح مارجین

سطح مارجین باید به صورت مستمر نظارت شود. اگر سطح مارجین به زیر ۳۰۰٪ رسید، باید معاملات جدید با احتیاط بیشتری باز شوند یا معاملات موجود را بازبینی کرد. اگر سطح مارجین به زیر ۱۵۰٪ رسید، باید معاملات جدید را متوقف کرد.

مدیریت سفارش‌های معلق (Pending Orders)

سفارش‌های معلق (Pending Orders) مانند سفارش‌های خرید و فروش محدود (Buy Limit, Sell Limit) یا سفارش‌های توقف (Buy Stop, Sell Stop) یکی از ابزارهای مهم در معاملات هستند. با این حال، اگر به درستی مدیریت نشوند، می‌توانند منجر به کال مارجین شوند.

زمانی که شما یک سفارش معلق ثبت می‌کنید، مارجین برای آن سفارش فوراً مسدود نمی‌شود. اما اگر این سفارش اجرا شود، مارجین مورد نیاز برای آن معامله به صورت فوری مسدود خواهد شد. اگر شما چندین سفارش معلق دارید و همه آن‌ها به یک‌باره اجرا شوند، ممکن است مارجین آزاد شما ناگهان به صفر برسد یا حتی منفی شود.

برای مثال، فرض کنید شما یک حساب ۱۰۰۰ دلاری دارید و Free Margin شما ۸۰۰ دلار است. شما سه سفارش معلق ثبت می‌کنید که هر کدام ۳۰۰ دلار مارجین نیاز دارد. تا زمانی که این سفارش‌ها اجرا نشوند، مارجین مسدود نمی‌شود. اما اگر ناگهان همه این سفارش‌ها اجرا شوند (مثلاً در زمان انتشار یک خبر مهم)، کل مارجین مورد نیاز ۹۰۰ دلار خواهد بود، که بیش از Free Margin شما است. این وضعیت می‌تواند منجر به کال مارجین شود.

برای جلوگیری از این مشکل، باید:

• محاسبهٔ دقیق: قبل از ثبت سفارش‌های معلق، کل مارجین مورد نیاز برای تمام سفارش‌های معلق را محاسبه کنید.
• بافر کافی: مطمئن شوید که حتی اگر تمام سفارش‌های معلق اجرا شوند، هنوز Free Margin کافی دارید.
• نظارت مستمر: به طور منظم سفارش‌های معلق خود را بررسی کنید و آن‌هایی را که دیگر معتبر نیستند، حذف کنید.

استفاده از Trailing Stop برای محافظت پویا

حد ضرر ثابت (Fixed Stop Loss) یک ابزار مهم است، اما در برخی موارد، استفاده از Trailing Stop می‌تواند بسیار مفید باشد.

Trailing Stop یک سفارش است که به صورت خودکار با حرکت قیمت در جهت مطلوب معامله حرکت می‌کند. برای مثال، اگر شما یک معامله خرید باز کردید و Trailing Stop را ۵۰ پیپ تنظیم کردید، حد ضرر شما همیشه ۵۰ پیپ زیر بالاترین قیمتی است که قیمت به آن رسیده است.

اگر قیمت از ۱.۰۸۰۰ به ۱.۰۸۵۰ برود، Trailing Stop نیز به ۱.۰۸۰۰ منتقل می‌شود. اگر قیمت سپس به ۱.۰۸۲۰ برگردد، معامله بسته می‌شود و شما ۲۰ پیپ سود کسب می‌کنید.

Trailing Stop دو مزیت دارد:

• محافظت از سود: هنگامی که معامله سود می‌کند، Trailing Stop سود را محافظت می‌کند.
• کاهش ریسک: با استفاده از Trailing Stop، احتمال کال مارجین کاهش می‌یابد زیرا معاملات ضررده به سرعت بسته می‌شوند.

با این حال، Trailing Stop برای تمام شرایط مناسب نیست. در بازارهای بسیار نوسان‌دار، Trailing Stop می‌تواند معاملات را خیلی زود بسته کند و سود بالقوه را از دست بدهد.

استراتژی Scaling In: باز کردن معاملات در سطوح مختلف

یکی از دلایل اصلی کال مارجین، باز کردن معاملات بزرگ در یک سطح قیمتی است. اگر قیمت در خلاف جهت معامله حرکت کند، ضرر به سرعت افزایش می‌یابد.

استراتژی Scaling In راهی است برای کاهش این ریسک. به جای باز کردن یک معامله بزرگ، معامله را در چند سطح قیمتی مختلف باز کنید.

برای مثال، فرض کنید شما معتقد هستید که EUR/USD قرار است افزایش یابد. به جای باز کردن یک معامله ۱ لاتی در قیمت ۱.۰۸۰۰، می‌توانید:

• معامله اول: ۰.۲۵ لات در قیمت ۱.۰۸۰۰
• معامله دوم: ۰.۲۵ لات در قیمت ۱.۰۷۹۰ (اگر قیمت کاهش یابد)
• معامله سوم: ۰.۲۵ لات در قیمت ۱.۰۷۸۰ (اگر قیمت بیشتر کاهش یابد)
• معامله چهارم: ۰.۲۵ لات در قیمت ۱.۰۷۷۰ (اگر قیمت بیشتر کاهش یابد)

این روش چندین مزیت دارد:

• کاهش ریسک: ریسک بر چندین معامله پخش می‌شود.
• بهتر شدن قیمت متوسط: اگر قیمت کاهش یابد، قیمت متوسط معاملات شما بهتر می‌شود.
• کاهش احتمال کال مارجین: چون معاملات کوچک‌تر هستند، احتمال کال مارجین کاهش می‌یابد.

با این حال، Scaling In نیاز به نظارت دقیق و انضباط دارد. معامله‌گر باید دقیقاً بداند در کدام سطوح قیمتی معاملات اضافی را باز کند و کل ریسک را کنترل کند.

نوسانات بازار و اخبار اقتصادی

یکی از عوامل مهمی که می‌تواند کال مارجین را تریگر کند، نوسانات شدید قیمت است. این نوسانات اغلب ناشی از اخبار اقتصادی مهم هستند.

اخبار اقتصادی مانند تصمیمات بانک‌های مرکزی، گزارش‌های اشتغال، یا رویدادهای ژئوپلیتیکی می‌توانند قیمت‌ها را به سرعت تغییر دهند. در این شرایط، حد ضرر ممکن است نادیده گرفته شود و معامله بدون توقف بسته نشود.

برای محافظت از حساب خود:

• تقویم اقتصادی: قبل از معاملات، تقویم اقتصادی را بررسی کنید و اخبار مهم را شناسایی کنید.
• کاهش حجم: در روزهایی که اخبار مهم انتشار می‌یابد، حجم معاملات خود را کاهش دهید.
• حد ضرر محافظه‌کار: حد ضرر را دورتر قرار دهید تا از Slippage جلوگیری شود.
• اجتناب از معاملات: در برخی موارد، بهتر است که در زمان اخبار مهم معاملات را انجام ندهید.

اقدامات فوری در زمان دریافت هشدار کال مارجین

اگر هشدار کال مارجین را دریافت کردید، باید به سرعت و بدون تصمیم‌گیری احساسی اقدام کنید:

بستن بخشی از معامله (Partial Close)

زیان‌ده‌ترین معامله خود را شناسایی کرده و بخشی از حجم آن (مثلاً ۲۵٪ تا ۵۰٪) را ببندید. این کار به سرعت مارجین استفاده شده را کاهش داده و سطح مارجین را افزایش می‌دهد. برای مثال، اگر شما یک معامله ۱ لاتی در ضرر دارید، ۰.۲۵ لات از آن را ببندید. این کار فوراً ۲۵٪ از مارجین استفاده شده را آزاد می‌کند.

بستن کامل معاملات پرریسک

معاملاتی را که تحلیل اولیه‌شان دیگر معتبر نیست، به طور کامل ببندید. برای مثال، اگر شما یک معامله خرید باز کردید زیر یک سطح مقاومت و قیمت اکنون بالای آن سطح است، تحلیل شما نقض شده است و معامله را باید بست.

واریز وجه (اختیاری و با احتیاط)

واریز وجه تنها در صورتی منطقی است که تحلیل شما همچنان معتبر باشد و کاهش ارزش حساب صرفاً ناشی از یک نوسان موقتی بازار باشد. در غیر این صورت، این کار تنها سرمایه بیشتری را در معرض ریسک قرار می‌دهد. قبل از واریز وجه، باید مطمئن شوید که استراتژی معاملاتی شما صحیح است و فقط یک نوسان موقتی باعث کاهش ارزش حساب شده است.

تفاوت بین کال مارجین و استاپ اوت

درک تفاوت بین این دو مفهوم حیاتی است:

• کال مارجین: یک هشدار است. زمانی رخ می‌دهد که سطح مارجین به یک آستانه مشخص (معمولاً ۱۰۰٪) برسد. در این مرحله، شما هنوز کنترل حساب خود را در دست دارید و می‌توانید اقدام کنید.
• استاپ اوت: یک عملیات اجرایی است. زمانی رخ می‌دهد که سطح مارجین به یک آستانه پایین‌تر (معمولاً ۵۰٪) برسد. در این مرحله، کارگزار به صورت خودکار معاملات شما را می‌بندد.

نتیجه‌گیری

جلوگیری از کال مارجین نیاز به اجرای سختگیرانه اصول مدیریت ریسک دارد. استفاده از قانون ریسک ۱ درصد، محاسبهٔ دقیق حجم معامله، استفاده از حد ضرر، و نظارت مستمر بر سطح مارجین، می‌تواند به طور قابل توجهی ریسک کال مارجین را کاهش دهد. این استراتژی‌ها نه تنها از کال مارجین جلوگیری می‌کنند، بلکه به معامله‌گر کمک می‌کنند تا به صورت سیستماتیک و منطقی معاملات کند.