پول شویی تکنیکی است که مختص به مجرمان است و آن ها با کمک این تکنیک، پولی که از راه های غیرقانونی (قاچاق مواد مخدر، فعالیت های تروریستی، قاچاق کالا، کلاهبرداری، قاچاق دارو و…) به دست می آورند را به شیوه ای قانونی به بدنه اقتصادی تزریق می کنند و به این ترتیب حجم عظیم پول های نقد را در جریان روند قانونی بانکی وارد می نمایند تا از پول نامشروع خود استفاده کنند. این عمل مجرمانه، تقریبأ در تمام کشورهای دنیا اتفاق می افتد و معمولأ پول، بین چند کشور جا به جا خواهد شد. با توجه به این نکته که در این فرآیند پول کثیفی که از راه های غیرقانونی به دست آمده به پول تمیز تبدیل می شود، در اصطلاح به آن پول شویی می گویند.
مراحل پول شویی
مراحل تبدیل پول کثیف به تمیز به شرح زیر است:
- تزریق پول
- لایه بندی
- ادغام و یکپارچه سازی
۱- تزریق پول:
با توجه به این نکته که بانک ها موظفند تا تراکنش های با مبلغ بالا را گزارش دهند، مرحله تزریق پول، معمولأ پرریسک ترین مرحله پول شویی به حساب می آید. در این مرحله، پول کثیف به شکل سپرده های نقدی بانکی، وارد یک مؤسسه مالی قانونی می شود. البته خلافکاران برای وارد کردن اولیه پول به حساب های بانکی، از روش های مختلفی استفاده می کنند تا به این ترتیب، نیاز به ارایه گزارش برای پول ها را نداشته باشند. از جمله این روش ها می توان به کوچک و خرد کردن تراکنش های واریزی یا به اصطلاح اسمورف (Smurf) اشاره کرد.
۲- لایه بندی:
لایه بندی، پیچیده ترین مرحله است و در صورتی که موفقیت آمیز باشد، گرفتن رد پول کثیف، تقریبأ غیرممکن خواهد بود. در این مرحله، برای تغییر ماهیت پول های کثیف، آن ها را از طریق تراکنش های مختلف مالی به حساب های مختلف ارسال می کنند و به این ترتیب، پیگیری آن ها دشوار می شود. لایه بندی از طریق چندین تراکنش بانک به بانک در کشورهای مختلف، امکان پذیر است و به واسطه آن، ماهیت وجه پولی که در حساب های مختلف است تغییر می کند.
۳- ادغام و یکپارچه سازی:
در مرحله ادغام، پول کثیف وارد چرخه عادی اقتصاد می شود و به نظر می رسد که از یک منبع قانونی به دست آمده است. به این ترتیب که در این مرحله، سرمایه گذاری هایی که در بخش لایه بندی انجام شده بود، به پول نقد تبدیل می شود و مجرم بدون آن که درگیر قانون شود می تواند از پول شسته شده استفاده کند.
تاریخچه پول شویی
تاریخچه پول شویی به دوران باستان و زمانی که تاجران قصد امتناع از پرداخت مالیات به مأموران حکومتی را داشتند، برمی گردد. در چین، در حدود دوهزار سال قبل از میلاد مسیح، تجار ممکن بود اموالشان را از فرمانروایانی که اموالشان را از آن ها می گرفتند و آن ها را تبعید می کردند، پنهان کنند. علاوه بر پنهان کردن اموال، ممکن بود این اموال را به ایالتی دور دست در چین منتقل کنند و در کسب و کاری سرمایه گذاری نمایند. همچنین، در طول جشن هایی که همه ساله در کشور های مختلف انجام می شد، بسیاری از فرمانروایان و حکمرانان ایالتی قوانینی را تحمیل کردند که ممکن بود دارایی شهروندان را از آن ها بگیرند و این کار منجر به گسترش و رشد مالیات گریزی شد. در دوران معاصر، کشف چمدان ۶۰۰ میلیون دلاری پول حاصل از قاچاق مواد مخدر در فرودگاه پالرمو ایتالیا و دستگیری عوامل مافیایی را می توان به عنوان تاریخ پول شویی ذکر کرد.
البته برخی، قضیه رسوایی واترگیت در زمان انتخابات نیکسون و مطبوعاتی شدن این موضوع برای اولین بار توسط مشاور وی را سرآغاز این موضوع می دانند. اما شاید محتمل ترین فرضیه برگردد به تشابه معنایی دو واژه Money laundering و Laundromat که به معنی رختشویخانه است و این اصطلاح، عمدتاً در زمان فعالیت گروه مافیایی در آمریکا از جمله آل کاپون رواج پیدا کرد بدین صورت که باندهای مافیایی درآمدهای هنگفتی از فعالیت های مجرمانه خود کسب می کردند و برای آن که این وجوه را قانونی جلوه دهند اقدام به نصب دستگاه رختشویخانه در نقاط مختلف ایالات آمریکا نموده و درآمدهای خود را به این کسب و کار انتصاب می دادند.
انواع روش های پول شویی
۱- تبدیل پزو در بازار سیاه کلمبیایی
این روش بدین صورت انجام می شود، قاچاقچی مواد مخدر، دلار آمریکایی کثیف را به یک صرافی پزو در کلمبیا می داد. سپس صراف پزو، با استفاده از دلارهای کثیف، برای واردکننده های کلمبیایی کالا می خرید و کالاهای خریداری شده را به صورت قاچاق تحویل واردکننده ها می داد. در قدم بعدی واردکننده ها، کالاها را در داخل مرز کلمبیا به پزو می فروختند و پزو به دست آمده را به صراف می دادند و در نهایت صراف، پزو را با کسری از مبلغی بابت کمیسیون، تحویل قاچاقچی مواد مخدر به ازای دلار کثیفِ دریافتی می کرد.
۲- ریزتر کردن مبالغ واریزی
ریزتر کردن مبالغ واریزی و یا اسمورف کردن، به معنی تبدیل مبالغ هنگفت به مقادیر کوچک تر است. در این روش، پول به یک یا چند حساب از افراد مختلف (اسمورف ها)، یا به حساب یک نفر در طول زمانی طولانی تر واریز می شود و به این ترتیب خلافکاران، از پیگیری بانک و دولت برای شناسایی منبع پول رها می شوند. در آمریکا، این مقادیر کوچک باید کم تر از ۱۰ هزار دلار باشد، و اما بانک ها، برای مقادیر بالاتر از ۱۰ هزار دلار باید به دولت گزارش دهند.
چگونه مانند نخبگان به سود مستمر در ترید برسیم؟ جمعه ساعت 18
۳- شرکت های کاغذی
شرکت های کاغذی با هدف پول شویی به وجود می آیند و وجود خارجی ندارند و تنها روی کاغذ ثبت شده اند. آن ها، پول کثیف را تحت عنوان پرداخت برای خدمات یا محصولات فرضی دریافت می کنند ولی عملأ هیچ سرویس و یا محصولی تحویل داده نمی شود و صرفأ تراکنش های به ظاهر قانونی روی فاکتور و برگه های مالی تقلبی جعل می شوند.
۴- سرمایه گذاری در کسب و کارهای قانونی
این عملیات مجرمانه، به واسطه کسب و کارهای قانونی مانند کازینوها، کافه ها، کلوپ های شبانه، کارواش ها و هر کسب و کار بزرگی که امکان جابه جایی مبالغ هنگفت پول درآن وجود داشته باشد، انجام می شود. به این ترتیب که آن ها سود پول های کثیف را با سود پول تمیز قاطی می کنند و سود بیش تری نسبت به حالتی که صرفأ کار قانونی انجام می دانند، کسب می کنند.
۵- قاچاق پول نقد
یکی از راحت ترین روش های پول شویی، نوارپیچ کردن پول نقد به بدن یک شخص و یا حمل یک چمدان پر از پول نقد است، اما این روش ریسک بالایی دارد. با این حال یکی از پراستفاده ترین روش ها در ۱۰ سال اخیر محسوب می شود و معمولأ عمده فروشان مواد مخدر و یا اسلحه، به دلیل در اختیار داشتن مقادیر هنگفتی پول نقد، از جابه جایی فیزیکی پول استفاده می کنند.
۶- سیاست های بیمه عمر
با توجه به این نکته که، دستورالعمل های مالی سختگیرانه ای نسبت به سیاست های بیمه عمر اعمال نمی شود، خرید بیمه های عمر و سپس فروش آن ها یک راه حل ایده آل برای پول شویی فراهم کرده است. در این روش، فردی که قصد پول شویی دارد و یا یک فرد قابل اعتماد او، با پول کثیف اقدام به خرید بیمه نامه عمر می کنند و به این تربیت پول کثیف خود را در جریان سرمایه گذاری قانونی قرار می دهد. البته از چند سال پیش تاکنون، قوانین زیادی به جهت مبارزه با این عملیات از طریق خرید بیمه عمر وضع شده است. که از آن جمله می توان به ممنوعیت پرداخت حق بیمه با پول نقد اشاره کرد.
آثار پول شویی بر اقتصاد
- تخریب بازارهای مالی
- فرار سرمایه به صورت غیرقانونی از کشور
- ورشکستگی بخش خصوصی
- کاهش بهره وری در بخش واقعی اقتصاد
- افزایش ریسک خصوصی سازی
- بی ثباتی در روند نرخ های ارز و بهره
- توزیع نابرابر درآمد
راه های پیشگیری از پول شویی
روش های بسیار زیادی برای مقابله با پولشویی وجود دارد که این روش ها عبارتند از:
نظارت بسیار دقیق بر فعالیت شبکه بانکی و سایر مؤسسات اعتباری و مالی غیربانکی، کارآمد سازی هرچه بیش تر نظام مالیاتی و حساسیت بیش از بیش اقتصاد ملی نسبت به مشروع بودن ارز حاصل شده از فعالیت های داخل و خارج از کشور.
مجازات پول شویی
اصلی ترین جزای پول شویی در ایران و بیش تر کشورهای جهان، مصادره ی اموال و عواید حاصل از جرم است. با توجه به این که هدف از پول شویی، قانونی جلوه دادن درآمدهای مجرمانه و نامشروع و در نهایت استفاده ی آزادانه از این درآمدهاست، محروم کردن مجرمین از این درآمدها، انگیزه ی ارتکاب به پول شویی و جرایم مقدم بر آن را کاهش می دهد.
ماده ۹ قانون مبارزه با پول شویی می گوید:
“مرتکبین جرم پولشویی علاوه بر استرداد درآمد و عواید حاصل از ارتکاب جرم، مشتمل بر اصل و منافع حاصل از آن (اگر موجود نباشد مثل یا قیمت آن)، به جزای نقدی به میزان عواید حاصل از جرم محکوم می شوند که باید به حساب درآمد عمومی نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واریز گردد.”
البته صدور و اجرای حکم ضبط دارایی و منافع حاصل از آن در صورتی است که متهم به لحاظ جرم منشا (جرم اولیه) مشمول این حکم قرار نگرفته باشد. لازم به ذکر است که مجازات این جرم، برای اشخاص حقوقی هم امکان پذیر است و همانطور که به شخص حقوقی اجازه داده می شود تا با نام و اعتبار خود حساب بانکی داشته باشد یا تجارت کند، می توان آن را از نظر کیفری هم مسؤول دانست و مجازاتی را برای آن در نظر گرفت؛ در خصوص اعمال مجازات نیز امکان انحلال شرکت یا جلوگیری از فعالیت آن برای مدتی معین در نظر گرفته می شود. با توجه به این که در کنار پول شویی احتمال وقوع جرایم دیگر بالاست، معمولأ متهمان این جرم به حبس و مجازات هایی از این قبیل هم محکوم می شوند.
سقف واریز وجه نقد بدون نیاز به ارایه گزارش و اسناد در ایران
به منظور دستورالعمل شفاف سازی تراکنش های بانکی اشخاص توسط مدیریت کل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پول شویی اداره مبارزه با پول شویی و تأمین مالی تروریسم بانک مرکزی، افراد تا سقف ۲۰۰ میلیون تومان را بدون ارایه اسناد و گزارشات می توانند انتقال دهند و اگر بیش از ۲۰۰ میلیون تومان وجه نقد در حسابی جابه جا شود و سند قابل قبولی برای این انتقال وجود نداشته باشد براساس قوانین ایران، احتمال پول شویی در این عملیات بانکی وجود دارد.
قوانین بین المللی مبارزه با پول شویی
به منظور مبارزه با این جرم، سازمان بین المللی با همکاری ۲۹ کشور عضو به نام FATF با وضع قوانینی، سعی بر مبارزه با جرم پول شویی در دنیا دارد که شامل ۴۰ ماده است. دستورالعمل اجرایی اتحادیه FATF به صورتی نوشته شده است که هم قابل اجرا توسط کلیه اعضا باشد و هم این که مبادلات پولی قانونی کشورهای عضو را محدود نکند و مانع توسعه اقتصادی کشورها نشود. کشورهای عضو FATF عبارتند از:
آرژانتین، استرالیا، اتریش، بلژیک، برزیل، کانادا، دانمارک، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، هنگ کنگ، سوییس، ایسلند، ایرلند، ایتالیا، ژاپن، لوکزامبورگ، مکزیک، هلند، سوئد، نروژ، پرتقال، سنگاپور، اسپانیا، نیوزلند، ترکیه، انگلستان، آمریکا و دو سازمان بین المللی یعنی اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس.