شاید خارج از بازار بورس و در زندگی روزمره خود با مفهوم حرکت گله ای (herd behavior) بسیار آشنایی داشته باشید.در ابتدا به توضیح از این مفهوم خواهیم پرداخت و سپس کاربرد آن را در بازارهای مالی به ویژه بازار بورس بررسی خواهیم نمود.
حرکت گله ای (herd behavior) چیست؟
محققان می گویند اساس رفتار افراد در جمع این است که فرد خود را با جمع تطبیق دهد نه اینکه مانند یک ماشین تطبیق با تغییرات محیط عمل کند و به این نتیجه رسیده اند که گرایش طبیعی به دنباله روی از جمع باعث می شود که افراد بیشتر بر اساس نظر اعضای خانواده، دوستان و همسایه ها تصمیم گیری نمایند و موجب تصمیم گیری های غلط می شود. به طوریکه دنباله روی از جمع مسئول بسیاری از اشتباهات تاریخی و فجایع بشری شناخته شده است و محققان می گویند علت آن است که میل طبیعی به پیروی و تعلق داشتن به جمع به توانایی های افراد در تصمیم گیری درست لطمه می زند.
از این رو افراد در گروه های اجتماعی تکامل یافته به تغییرات محیط اطراف ابتدا به کندی واکنش نشان می دهند اما بعد در واکنشی سریع تغییراتی که جامعه طلب می کند اعمال می کنند که در واقع «ذهنیت گله وار» مبنای تصمیم گیری قرار می گیرد. این پدیده را برای مثال می توان در خرید، مد، سبک زندگی انسانها ، به دانشگاه رفتن و مثال هایی از این دست دید .
شاید این موج ها همیشه در جامعه های مختلف وجود دارد . اصلا یکی از علل رشد یک موضوع به صورت ناگاهانی رفتار گله وار است .همه جامعه فکر می کنند فرزندانشان باید ارشد و دکتری بگیرند انقدر این ادامه پیدا می کند که در برخی ادارات سرایدار اداره کارشناسی ارشد دارد! ، زمانی همه فکر می کنند برای خوشبختی باید از ایران بروند ، یا صاحبان شبکه های اجتماعی مثل فیسبوک و اینستاگرام می توانند رشد سریع خود را مدیون این خصوصیت بشر یعنی رفتار گله ای یا همان گله وار باشند.
نمونه ای از حرکت گله ای
در فیلم زیر که یک شبیه سازی زیبا از رفتار گله است ، نقاط جدا از هم را نشان می دهد که در اثر یک حرکت در دو قسمت دور هم جمع می شوند و به یک سمت مشخص حرکت می کنند . به جز برخی تک نقطه هایی که باقی می مانند . در بازار بورس ما و دیگر بورس های جهان مادام در حال شکل گیری حرکت گله ای است . هر چند آنهایی که در اوایل قرار می گیرند سود هایی می برند ولی بسیاری بازنده این داستان خواهند بود.جو مثبت و شایعات و شنیده های مربوط به خرید معمولا زمانی می آیند که سهم رشدش را کرده است و فقط لحظات آخری است که افرادی را به سمت گله در حال حرکت بکشاند . همه انسان ها رفتار گله ای دارند ولی آنهایی در زندگی و به خصوص سرمایه گذاری موفق خواهند بود که این ماهیت رفتاری را در خود کنترل نمایند.
در تصویر زیر بخشی از یک گله اسب به سمتی حرکت کرده اند ، و دیگر اسب های گله با توجه به خاصیت رفتار جمعی گله ای به آن سمت می دوند . اگر نفرات اول گله به واسطه غذا و یا موضوعی خاص به هدف سود به سمتی درست حرکت کرده باشند شاید سود هایی بکنند ولی به احتمال بالایی بسیاری از اسب ها به صورت گله ای زمانی به آنجا خواهند رسید که دیگر چیزی باقی نمانده است.!
فیلم طنز برای معرفی اثر گله ای در انسان ها
در فیلم زیر ابتدا فردی را نشان می دهد که منتظر سوار شدن در اسانسور و حرکت آن است . از سه فرد دیگر خواسته شده است کهپشت به در آسانسور بایستند . جالب است فرد ابتدا سعی می کند شبیه این افراد نشود اما آرام آرام و حتی با ایجاد دلیل! همانند آنها رفتار می کند. در قسمت دوم فرد دیگری نیز همین شرایط را دارد و دقیقا کار دیگران را می کند . در قسمت سوم فردی با کلاه درون آسانسور مادام رفتار افراد دیگر را تقلید می کند حتی افراد وقتی متمایل می ایستند این فرد نیز این کار را می کند ( این قسمت دیگر واقعا خنده دار است )
حرکت گله ای (herd behavior) در بازار بورس
بازار بورس هم از رفتارهای اجتماعی مستثناء نیست و رفتار گله وار در بین سرمایه گذاران بورس ایران به وفور قابل مشاهده است که نمی توان آنرا از استثنائات دانست. مثلا فرض کنید که سهمی در حالت تعادل و حتی اندکی در رنج منفی چندین روز متوالی معامله می شود و افراد زیادی به این سهم روی خوش نشان نمی دهند اما به محض اینکه بدون هیچ دلیل و تحلیلی این سهم مثبت و صف خرید می شود سرمایه گذاران به تبعیت از صف نشینان ابتدایی در صف خرید سهم قرار می گیرند(و این اتفاق در مورد صف فروش هم صادق است) که در اغلب موارد و بیشتر برای سهم های ضعیف منجر به اشتباه در تصمیم گیری خواهد شد و سرمایه گذار دلیلی غیر از مفهوم حرکت گله ای برای در صف نشستن سهم نخواهد داشت
این مثال از بورس متعلق به زمان خاصی نیست بلکه همیشه در بازار بورس وجود داشته است. مثلاً در فروردین ماه ۹۴ که به واسطه خبر مثبت مذاکرات هسته ای بازار بورس صف های سنگینی تشکیل داده بود .بانک صادرات از قیمت حدود ۷۰ تومان با صف خرید بی سابقه ای روبرو شد و تا بیش از صد تومان یک سره رفت اما جالب اینجا بود که بالای قیمت ۱۰۰ تومان هم پس از صف نشینی عده ای، سهامداران خرد هم به تبعیت از آنها در صف خرید قرار گرفتند و بیش از ۱٫۲ میلیارد سهم در صف خرید چیدند که پس از عرضه آن صف سهم بعد از سه ماه هنوز به قیمت بالای ۱۰۰ تومان نرسیده است و موجب ضرر و زیان سهامدارانی شد که از رفتار صف نشینان ابتدایی تبعیت نمودند. و همین سهامداران بعدا سهم های بالای ۱۰۰ تومان خریداری کرده خودشان را حوالی ۸۰ تومان در صف فروش می فروختند . !
کاریکاتور زیر که از یک منبع غیر ایرانی هست مربوط به بورس های خارج است به ظنز این موضوع را به خوبی نشان داده است!
امیدوارم شما نخبگان بورس خانه سرمایه از این مطلب استفاده کرده باشید و از این به بعد در جریان سرمایه گذاری خود مادام جلوی حرکت گله ای که تمام انسان ها در وجود خود دارند را بگیرید زیرا شما جزء نخبگان بورس هستید و با دیگر سرمایه گذاران بازار باید متفاوت باشید . شما در دوره نخبگان بورس تحلیل تکنیکال و بنیادی را آموخته اید و لازمه اینکه بتوانید حداکثر بازده را به دست آورید دانستن همین نکات روانشناسی بازار بورس است که اینجا برای شما بیان کرده ایم.
