واژه نامه بلاک چین
گاهی واژه ها به جز معنای ظاهری خود، مفهومی پیچیده تر را در دلشان پنهان می کنند. در این هنگام برای درک واقعی آن واژه نباید فقط به همنشینی حروف الفبای آن کلمه نگاه کرد، بلکه باید به بستری که در آن قرار می گیرد، چشم دوخت. دنیای پر از پیچیدگی بلاک چین و ارزهای دیجیتال هم از این واژه ها و عبارت های تخصصی پُر شده است. در این قسمت از خانه سرمایه به سراغ کتاب «واژه نامه بلاک چین» از «متیو کینیوا» و «کریستوف دبونیوییل» می رویم و نگاهی به تعریف آنها از واژه های استفاده شده در بلاک چین می اندازیم. با ما همراه باشید.
1- حمله 51 درصدی
در اولین بخش از واژه نامه بلاک چین به سراغ اصطلاحی می رویم که از نوعی حمله سایبری خبر می دهد. هکرها در حمله 51% «51% Attack» به بلاکچین بیت کوین حمله می کنند و با ایجاد نودهایی ساختگی، تقریبا نیمی از قدرت محاسباتی شبکه را می ربایند. این حمله می تواند با دستکاری تراکنش ها، باعث دو بار خرج کردن یک کوین شود و به این ترتیب، اعتبار بلاکچینی که مورد حمله قرار گرفته است زیر سوال می رود.
2- رمزنگاری نامتقارن
هر کسی که به سراغ فضای بلاکچین می رود صاحب دو کلید می شود. یکی از آنها «کلید عمومی» (Public-key) و دیگری «کلید خصوصی» (Private Key) هستند. کلید عمومی، چیزی است که می توانید آن را در اختیار تمام مردم جهان قرار دهید بدون اینکه از بابت سرقت بیت کوین هایتان نگران شوید؛ اما کلید خصوصی، چیزی است که اگر به دست کسی جز خودتان بیفتد، باید فاتحه بیت کوین هایتان یا هر ارز دیجیتالی دیگری که دارید را بخوانید! این کلیدها می توانند پیام های مختلف را رمزنگاری کنند و آن را از دسترس هکرها یا کسانی که به دنبال مشاهده اطلاعات دیگران هستند، دور نگه دارند.
3- بلاک چین
بلاک چین، یک دفتر کل جهانی است که داده های تراکنش ها درون آن ثبت می شود. تراکنش ها در این دفتر به صورت چندین و چند زنجیره به هم متصل می شوند. هر زنجیره که «بلاک» نامیده می شود، علاوه بر داده های تراکنش خودش، داده های تراکنش قبلی را هم دارد. این کار جلوی دستکاری و حمله هکرها را می گیرد. زیرا با حمله به یک بلاک، آنها باید تک تک بلاک های قبلی را هم دستکاری کنند! هر داده ای که در دفتر کل بلاکچین ثبت می شود، تا ابد، غیرقابل تغییر است و نمی توان به هیچ طریقی آن را حذف کرد.
4- تحمل خطای بیزانس
در واژه نامه بلاک چین، چیزهای جالب زیادی یافت می شوند که گاهی با ماجراهای تاریخی در هم آمیخته اند. یکی از این اصطلاح های جالب و کمی تاریخی «تحمل خطای بیزانس» (Byzantine fault) نامیده می شود. داستان این عبارت به مشکلی که ژنرال های دوره بیزانس با آن روبه رو بودند برمی گردد. در یکی از نبردهای آن دوره، چند ژنرال با ارتش های خود می خواستند به یک شهر حمله کنند. رمز موفقیت در اشغال آن شهر به توافق رسیدن تمام ژنرال ها با هم بود، اما آنها نمی توانستند این کار را انجام دهند چون تنها راه برای برقراری ارتباط، پیام هایی بود که شاید در طول مسیر دستکاری می شدند! گاهی در بلاکچین هم این اتفاق می افتد. به این ترتیب که کاربران نمی توانند به گره ها اعتماد کنند و بر سر آنها به توافق برسند. به این ماجرا، خطای بیزانس و به آستانه تحمل آن «تحمل خطای بیزانس» می گویند.
5- الگوریتم اجماع
بلاک چین ، روشی جدید برای ثبت اطلاعات است. اگر قرار باشد داده جدیدی در زنجیره به ثبت برسد، باید چند کامپیوتر متصل به شبکه، آن را تایید کنند. این اجماع بر سر تاریخ یک واحد به شبکه اعتبار می دهد و مشخص می کند که هر کسی مالک چه چیزی است.
6- دارایی رمزنگاری شده
یکی دیگر از اصطلاح هایی که در واژه نامه بلاک چین به کارمان می آید «دارایی رمزنگاری شده» است. این دارایی ها، همان ارزهای دیجیتالی هستند که با اسم و رسم های مختلف در بلاکچین قرار دارند؛ مثلا «بیت کوین»، «اتریوم»، «لایت کوین»، «ریپل» و … نمونه هایی از دارایی های رمزنگاری شده به شمار می روند.
7- رمزنگاری
«Cryptography» یا همان رمزنگاری، دانشی است که با استفاده از روش های پیچیده ریاضی راهی برای حفاظت از اطلاعات کاربران پیدا می کند. در این دانش که قدمتش به صدها سال قبل برمی گردد، اطلاعات مختلف به صورت عدد و الفبا به نمایش در می آید. تنها کسی که کلید این رمزها را داشته باشد می تواند از پیام پنهان در آنها با خبر شود.
8- سایفرپانک
یک مکتب فکری است که قدمت آن به زمان گسترش کامپیوترها در میان مردم باز می گردد. اعضای این مکتب فکری از نظارت اطلاعات توسط دولت ها بیزار هستند. آنها به آزادی، انتشار اطلاعات بدون محدودیت و احترام به حریم خصوصی تک تک کاربران اهمیت فراوانی می دهند. بلاک چین به دلیل غیر متمرکز و همتا به همتا بودن با استقبال زیادی از سوی سایفرپانک ها روبه رو شد.
9- غیرمتمرکز
غیرمتمرکز بودن ارزهای دیجیتال به این معنا است که بانک ها یا هر مجموعه و موسسه دیگری نمی توانند در ساختار بلاک چین و معامله ارزهای دیجیتال، هیچ دخالتی داشته باشند. این سازوکار به گونه ای طراحی شده است که بدون حضور آنها خیلی خوب کارش را انجام می دهد.
10- برنامه غیر متمرکز
در ادامه گشت و گذارمان درون واژه نامه بلاکچین به عبارت «برنامه غیر متمرکز» یا (Decentralized Application) می رسیم. هر «dApp» برنامه ای است که به وسیله چندین قرارداد هوشمند بر بستر بلاکچین پیاده سازی و اجرا می شود. این برنامه ها به صورت متن باز قرار می گیرند و هر کسی می تواند برای بهتر شدن آنها وارد عمل شود.
11- سازمان غیرمتمرکز خودگردان
این سازمان ها، مجموعه هایی مستقل و غیرمتمرکز هستند که سازوکار عمل آنها در چندین قرارداد هوشمند در بلاکچین تعریف شده است.
12- امضای دیجیتالی
هر فردی می تواند و گاهی باید یک امضای دیجیتالی داشته باشد. امضاهای دیجیتالی که به صورت کدهای هَش هستند و با استفاده از کلید خصوصی هر فرد ساخته می شوند این اطمینان را به وجود می آورند که اطلاعات بدون دستکاری به مقصد مورد نظر برسند. وقتی چنین پیامی به شما می رسد می توانید آن را با استفاده از کلید عمومی رمزگشایی کرده و از درستی اطلاعاتی که به دستتان رسیده است مطمئن شوید.
13- حذف واسطه
در فناوری بلاک چین، واسطه ها به آن معنا که در دنیای فیزیکی وجود دارند معنا ندارند. واسطه های بلاکچین به صورت خودکار کار خودشان را انجام می دهند. از میان رفتن واسطه ها در بلاکچین به معنی کاهش ریسک و به دنبال آن کاهش هزینه است. از طرفی، هویت کاربران مخفی می ماند و کسی قادر به پیگیری تراکنش ها نخواهد بود.
14- مسئله دو بار خرج کردن
«دو بار خرج کردن» که در واژه نامه بلاک چین (Double Spending) هم خوانده می شود، نوعی سوءاستفاده از دارایی دیجیتالی به شمار می رود. در این وضعیت، فرد می تواند یک سکه را دو بار خرج کند؛ مثلا شما می توانید یک عدد بیت کوین خود را به دو نفر بفروشید. با وجود آنکه بلاکچین با روند اثبات کار در مقابل این نوع کلاهبرداری ایستاده اما با این وجود بارها چنین اتفاقی افتاده است.
15- اتریوم
نوعی ارز دیجیتالی است که کاربردهای آن بسیار فراتر از بیت کوین است. در واقع، اتریوم یک پلتفرم آزاد بر پایه بلاکچین است که به توسعه دهندگان اجازه می دهد تا برنامه های غیرمتمرکز خودشان را در بستر آن پیاده سازی کنند. بلاکچین اتریوم در سال 2013 به وجود آمد.
16- فورک
آزاد بودن بلاکچین و حذف واسطه ها به معنی بی قانونی آن نیست. برعکس، در بلاکچین، قوانین حرف اول را می زنند. با این تفاوت که تمام قانون ها و تغییراتی که در بستر بلاکچین صورت می گیرند به رای گذاشته می شوند و بر اساس توافق جمعی به تصویب می رسند. ایجاد فورک باعث بهبود ساختار بلاکچین، از بین بردن مشکلات احتمالی و به کار بستن قوانین کاربردی تر می شود.
17- هَش
در واژه نامه بلاک چین، «هَش» یک تابع است. این تابع، مثل یک دستگاه تبدیل کننده رفتار می کند. به این ترتیب که اگر به آن داده ای تشکیل شده از عددها و الفبا بدهید آن را به نوعی رمز غیرقابل تشخیص تبدیل می کند. استفاده کردن از توابع هش، باعث افزایش امنیت داده ها، پسوردها و اطلاعات می شود. هش و هشینگ، پایه های فناوری بلاکچین را تشکیل می دهند.
18- هایپر لجر
(Hyper Ledger) پروژه ای متن باز است که توسط بنیاد «لینوکس» با هدف توسعه، استانداردسازی و پاسخ دادن به نیازهای پیش بینی نشده در بلاکچین آغاز شد. در هایپر لجر خبری از ارز دیجیتال نیست اما وجود بلاکچین با این پروژه گره خورده است و نمی توان آنها را از هم تفکیک کرد. اعضای هایپر لجر را جمعی از نخبگان مالی، برنامه نویسی، بانکداری، اینترنت اشیا و … تشکیل داده اند که تعدادشان تنها کمی بیش از 100 نفر است.
19- غیر قابل ویرایش
یکی از چیزهایی که به بلاکچین اعتبار می دهد، غیر قابل ویرایش بودن اطلاعات آن است. اگر این قابلیت وجود نداشت، هر کسی می توانست تمام اطلاعات تراکنش ها را به دلخواه خود تغییر دهد. البته بلاکچین فقط به غیر قابل ویرایش بودن اطلاعات ثبت شده بسنده نکرده است. چون حتی آن اطلاعات هم باید از طریق کامپیوترها تایید شوند. اگر قرار باشد چیزی در دفتر کل، تغییر کند باید دفتر کل هر نود از ابتدا عوض شود.
20- عرضه اولیه رمز ارز
به آن «عرضه اولیه سکه» یا «ICO» هم می گویند. این اصطلاح به اولین زمانی اشاره دارد که یک ارز دیجیتال برای اولین بار در دسترس عموم قرار می گیرد تا همه بتوانند آن را معامله کنند. با وجود جذابیت های بالایی که عرضه های اولیه دارند، اما به دلیل بالا بودن ریسک و احتمال بسیار زیاد کلاهبرداری، باید محتاطانه برای خرید سکه های جدید اقدام کرد.
21- اینترنت مقدار
«Internet of value» یا «اینترنت ارزش» که با علامت اختصاری (IoV) نمایش داده می شود، مفهومی است که به درجه ای از اینترنت اشاره دارد که در آن ارزش ها به آسانی، ارزان و به شکلی قابل اطمینان به همان صورت که اکنون داده ها منتقل می شوند، انتقال پیدا کنند. فناوری بلاکچین با آسان تر کردن دسترسی به زیرساخت های انتقال ارزش از این چشم انداز پشتیبانی می کند.
22- تعامل پذیری
در واژه نامه بلاک چین به عبارت «Blockchain Interoperability» می رسیم که به آن «تعامل پذیری» هم می گویند. ویژگی تعامل پذیری به بلاکچین های گوناگون این امکان را می دهد که بتوانند با هم ارتباط برقرار کنند. به این ترتیب، بلاکچین های مختلف می توانند منابع و حتی قدرت پردازش خود را با هم به اشتراک بگذارند و در زمان و سرعت، صرفه جویی کنند.
23- کلید
اصطلاحی است که در دنیای رمزنگاری به فراوانی از آن استفاده می شود. کلیدها به دو دسته «عمومی» و «خصوصی» تقسیم می شوند که پیام های مهمی را در خود نگه می دارند. به اشتراک گذاشتن کلید عمومی هیچ اشکالی ندارد اما اگر کلید خصوصی یک کاربر به دست دیگران بیفتد، تمام دارایی دیجیتالی او به یغما می رود. بدتر آنکه به دلیل ناشناس بودن هویت افراد در دنیای ارزهای دیجیتال، هیچ راهی برای پیگیری و به دام انداختن کلاهبرداران وجود ندارد.
24- ماینینگ
به فرایند استفاده از قدرت محاسباتی یک کامپیوتر برای معتبر سازی تراکنش دیگران و سپس افزودن آن به لیستی بلند و عمومی به نام بلاکچین «Mining» می گویند. در کنار مفهوم ماینینگ، «ماینر» هم قرار دارد. ماینرها اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که کامپیوترهای خود را برای حل مسئله های پیچیده به شبکه متصل می کنند.
25- نود (Node)
در واژه نامه بلاکچین به هر کامپیوتری که به شبکه بلاکچین متصل است، نود یا گره گفته می شود.
26- توکن غیر قابل تعویض
«Non Fungible Token» یا «توکن غیر قابل تعویض» که به اختصار آن را «NFT» صدا می زنند نوعی ارز دیجیتال است. ارزهای غیر قابل تعویض، دارایی هایی هستند که به طور مشخص یک مالک قابل شناسایی دارند. به همین دلیل هیچ فرد دیگری نمی تواند صاحب ارزش مادی و معنوی این توکن ها شود؛ مثلا یک قطعه موسیقی، یک کتاب، یک محصول تولید شده منحصر به فرد یا حتی یک اختراع در شمار توکن های غیر قابل تعویض قرار می گیرند.
27- متن باز
یکی از اصطلاح های آشنا در واژه نامه بلاک چین، عبارت «Open source» یا «متن باز» است. متن بازها، کدهایی هستند که با هدف بهینه شدن، ارتقا و برطرف شدن اشکال های پنهان آنها در دسترس همه افراد قرار می گیرند.
28- اوراکل
«Oracle» یک پایگاه داده است که اطلاعات در آن ذخیره و نگهداری می شوند. اوراکل ها ساختاری بسیار قدرتمند و کاربردی دارند. در بلاکچین از آنها به عنوان نوعی واسطه استفاده می شود. اوراکل ها وظیفه دارند تا اطلاعات درست و ایمن را از فضای واقعی برای قراردادهای هوشمند بلاکچین به دست بیاورند. گفته می شود که هر چه تعداد بلاکچین ها و نیاز به آنها بیشتر شود، اوراکل ها هم قدرتمندتر می شوند.
29- شبکه همتا به همتا
«Peer-to-Peer Network» اصطلاحی است که واژه نامه بلاکچین آن را این گونه تعریف می کند: «تعدادی از کامپیوترهای هم قدرت که اطلاعات را با هم ذخیره کرده و به اشتراک می گذارند.»
30- بلاکچین خصوصی
بلاکچین های خصوصی، یک بلاکچین مجوزدار است. این بدان معنا است که فقط افراد خاصی آن هم با یک دعوتنامه از سوی اعضای تصمیم گیرنده آن بلاکچین می توانند وارد شبکه شوند. در بلاکچین های خصوصی، تمام افراد شناسایی می شوند و مسئله احراز هویت بسیار جدی می گردد.
31- اثبات اعتبار
عبارت «Proof of Authority» که به اختصار آن را (PoA) صدا می زنند یک الگوریتم اجماع است که بر مبنای اعتبار کار می کند و به دنبال راه حل هایی منطقی برای حل کردن مشکلات بلاکچین ها می گردد. البته تمرکز بیشتر این الگوریتم روی بلاکچین های خصوصی است. چون شرکت ها را قادر می سازد تا از حریم خصوصی خودشان محافظت کنند.
32- اثبات سهام
عبارت بعدی که در واژه نامه بلاک چین با آن برخورد می کنیم، «Proof Of Stake» یا «اثبات سهام» است. اثبات سهام هم نوعی متفاوت از الگوریتم اجماع به حساب می آید که در آن ماینرها به جای استفاده از انرژی – یعنی همان برق – از سپرده اعتبارسنج ها برای تایید بلاک یا سهام موجود استفاده می کنند.
33- اثبات کار
«Proof of work» یا «اثبات کار» سیستمی برای اندازه گیری و تایید تراکنش های انجام شده در بلاکچین است. نام دیگر فرایند اثبات کار، «استخراج» یا همان «ماینینگ» است.
34- نام مستعار
در بلاکچین ها هویت افراد به صورت محرمانه باقی می ماند به همین دلیل به جای استفاده از نام و اطلاعات هویتی از یک نام غیرواقعی یا مستعار استفاده می کنند. البته همیشه نمی توان این محرمانگی را حفظ کرد چون گاهی به هنگام معامله باید هویت فرد خریدار و فروشنده برای دو طرف روشن باشد.
35- بلاکچین عمومی
بلاکچین عمومی، نوعی بلاکچین است که مجوزی ندارد. همه مردم می توانند در این بلاکچین بدون نیاز به احراز هویت یا درگیر شدن با مسائلی که هویت آنها را نشانه می روند، به نوشتن و خواندن اطلاعات مختلف در بستر بلاکچین بپردازند؛ مثلا بیت کوین یک بلاکچین عمومی است که هر کسی می تواند در آن شرکت کند. بلاکچین های عمومی، بسیار ایمن هستند چون اطلاعات پس از تایید شدن از سوی دیگران به شکلی غیر قابل تغییر در می آیند.
36- مقیاس پذیری
در واژه نامه بلاک چین، مقیاس پذیری این گونه معنی می شود: «نهایت قدرت عملیاتی یک شبکه با بیشترین تعداد کاربران.» اکنون نهایت قدرت عملیاتی بلاک چین بیت کوین هفت تراکنش در ثانیه است.
37- زنجیره جانبی
«Side chain»، بخشی جدا از بلاک چین است که می تواند با یک ارتباط دو طرفه، حجم قابل توجهی از دارایی ها را میان خودش و بلاکچین جابه جا کند.
38- قرارداد هوشمند
پروتکل هایی هستند که می توانند تراکنش های معتبر را بدون نیاز به واسطه ها انجام دهند. این قراردادها قابلیت پیگیری دارند اما غیرقابل برگشت هستند. گذشته از این برای اجرای آنها به حضور هیچ کس نیازی نیست و می توانند به صورت خودکار اجرا شوند. به همین دلیل، امنیت بیشتری دارند، هزینه عملیات در آنها پایین است و خبری از خطاهای انسانی در آنها وجود ندارد. مهم ترین اشکال قراردادهای هوشمند، هزینه بالای نوشتن آنها توسط برنامه نویسان است.
39- توکن
توکن، نوعی ارز دیجیتال است که بلاکچین مستقلی ندارد و از بلاکچین ارزهای دیجیتال دیگر استفاده می کند. در نقطه مقابل توکن، «کوین» قرار دارد؛ یعنی همان ارزهای دیجیتالی که بلاکچین مستقل خودشان را دارند.
40- توکنی
فرایندی است که در آن، دارایی های فیزیکی شما به دارایی های دیجیتالی تبدیل می شوند. شما برای این کار به یک پلتفرم – مثلا اتریوم – یک قالب قرارداد هوشمند، یک ویرایشگر متن و یک آدرس کیف پول – در اینجا همان کیف پول اتریوم – نیاز دارید.
41- تراکنش
در ساده ترین حالت، واژه نامه بلاکچین، تراکنش ها را این گونه تعریف می کند: «تبادل دارایی های دیجیتالی از یک کامپیوتر – نود – به کامپیوتر دیگر یا یک قرارداد هوشمند، تراکنش نامیده می شود.»
42- کیف پول
کیف پول ارزهای دیجیتال، عبارت دیگری است که در واژه نامه بلاکچین جای می گیرد. شما برای نگهداری از دارایی های دیجیتالی خودتان به یک کیف پول سخت افزاری یا نرم افزاری نیاز دارید که به آن «Cryptocurrency wallet» هم می گویند.
43- اثبات دانایی صفر
اگر یکی از طرفین اثبات کار بتواند موضوعی را بدون دادن اطلاعات اضافی به اثبات کننده دیگری ثابت کند، از روش اثبات دانش صفر یا «Zero Knowledge Proof» استفاده کرده است.
هدف اصلی نویسندگان کتاب واژه نامه بلاکچین چه بود؟
دنیای بلاکچین و ارزهای دیجیتال همراه با خودشان واژه های بسیاری را وارد لغتنامه ذهنی مردم کردند. نویسندگان کتاب واژه نامه بلاکچین با توضیح بیش از 40 عبارت جدید به ساده ترین زبان ممکن در تلاش بودند تا کاربران بلاکچین و ارزهای دیجیتال را از کج فهمی در مورد برخی مفهوم ها و به دنبال آن انجام اشتباه های مهلک، دور کنند.
نظر شما چیست؟
فکر می کنید جای چه واژه ای در میان این واژه نامه خالی است؟ لطفا آن را با معنایش برایمان بنویسید.
