واژه نامه بلاک چین
گاهی واژه‌ها به جز معنای ظاهری خود، مفهومی پیچیده‌تر را در دلشان پنهان می‌کنند. در این هنگام برای درک واقعی آن واژه نباید فقط به همنشینی حروف الفبای آن کلمه نگاه کرد، بلکه باید به بستری که در آن قرار می‌گیرد، چشم دوخت. دنیای پر از پیچیدگی بلاک چین و ارزهای دیجیتال هم از این واژه‌ها و عبارت‌های تخصصی پُر شده است. در این قسمت از خانه سرمایه به سراغ کتاب «واژه نامه بلاک چین» از «متیو کینیوا» و «کریستوف دبونیوییل» می‌رویم و نگاهی به تعریف آنها از واژه‌های استفاده شده در بلاک چین می‌اندازیم. با ما همراه باشید.
1- حمله 51 درصدی
در اولین بخش از واژه نامه بلاک چین به سراغ اصطلاحی می‌رویم که از نوعی حمله سایبری خبر می‌دهد. هکرها در حمله 51% «51% Attack» به بلاکچین بیت کوین حمله می‌کنند و با ایجاد نودهایی ساختگی، تقریبا نیمی از قدرت محاسباتی شبکه را می‌ربایند. این حمله می‌تواند با دستکاری تراکنش‌ها، باعث دو بار خرج کردن یک کوین شود و به این ترتیب، اعتبار بلاکچینی که مورد حمله قرار گرفته است زیر سوال می‌رود.
2- رمزنگاری نامتقارن
هر کسی که به سراغ فضای بلاکچین می‌رود صاحب دو کلید می‌شود. یکی از آنها «کلید عمومی» (Public-key) و دیگری «کلید خصوصی» (Private Key) هستند. کلید عمومی، چیزی است که می‌توانید آن را در اختیار تمام مردم جهان قرار دهید بدون اینکه از بابت سرقت بیت کوین‌هایتان نگران شوید؛ اما کلید خصوصی، چیزی است که اگر به دست کسی جز خودتان بیفتد، باید فاتحه بیت کوین‌هایتان یا هر ارز دیجیتالی دیگری که دارید را بخوانید! این کلیدها می‌توانند پیام‌های مختلف را رمزنگاری کنند و آن را از دسترس هکرها یا کسانی که به دنبال مشاهده اطلاعات دیگران هستند، دور نگه دارند.
3- بلاک چین
بلاک چین، یک دفتر کل جهانی است که داده‌های تراکنش‌ها درون آن ثبت می‌شود. تراکنش‌ها در این دفتر به صورت چندین و چند زنجیره به هم متصل می‌شوند. هر زنجیره که «بلاک» نامیده می‌شود، علاوه بر داده‌های تراکنش خودش، داده‌های تراکنش قبلی را هم دارد. این کار جلوی دستکاری و حمله هکرها را می‌گیرد. زیرا با حمله به یک بلاک، آنها باید تک‌تک بلاک‌های قبلی را هم دستکاری کنند! هر داده‌ای که در دفتر کل بلاکچین ثبت می‌شود، تا ابد، غیرقابل تغییر است و نمی‌توان به هیچ طریقی آن را حذف کرد.
4- تحمل خطای بیزانس
در واژه نامه بلاک چین، چیزهای جالب زیادی یافت می‌شوند که گاهی با ماجراهای تاریخی در هم آمیخته‌اند. یکی از این اصطلاح‌های جالب و کمی تاریخی «تحمل خطای بیزانس» (Byzantine fault) نامیده می‌شود. داستان این عبارت به مشکلی که ژنرال‌های دوره بیزانس با آن روبه‌رو بودند برمی‌گردد. در یکی از نبردهای آن دوره، چند ژنرال با ارتش‌های خود می‌خواستند به یک شهر حمله کنند. رمز موفقیت در اشغال آن شهر به توافق رسیدن تمام ژنرال‌ها با هم بود، اما آنها نمی‌توانستند این کار را انجام دهند چون تنها راه برای برقراری ارتباط، پیام‌هایی بود که شاید در طول مسیر دستکاری می‌شدند! گاهی در بلاکچین هم این اتفاق می‌افتد. به این ترتیب که کاربران نمی‌توانند به گره‌ها اعتماد کنند و بر سر آنها به توافق برسند. به این ماجرا، خطای بیزانس و به آستانه تحمل آن «تحمل خطای بیزانس» می‌گویند.
5- الگوریتم اجماع
بلاک چین، روشی جدید برای ثبت اطلاعات است. اگر قرار باشد داده جدیدی در زنجیره به ثبت برسد، باید چند کامپیوتر متصل به شبکه، آن را تایید کنند. این اجماع بر سر تاریخ یک واحد به شبکه اعتبار می‌دهد و مشخص می‌کند که هر کسی مالک چه چیزی است.
6- دارایی رمزنگاری شده
یکی دیگر از اصطلاح‌هایی که در واژه نامه بلاک چین به کارمان می‌آید «دارایی رمزنگاری شده» است. این دارایی‌ها، همان ارزهای دیجیتالی هستند که با اسم و رسم‌های مختلف در بلاکچین قرار دارند؛ مثلا «بیت کوین»، «اتریوم»، «لایت کوین»، «ریپل» و … نمونه‌هایی از دارایی‌های رمزنگاری شده به شمار می‌روند.
7- رمزنگاری
«Cryptography» یا همان رمزنگاری، دانشی است که با استفاده از روش‌های پیچیده ریاضی راهی برای حفاظت از اطلاعات کاربران پیدا می‌کند. در این دانش که قدمتش به صدها سال قبل برمی‌گردد، اطلاعات مختلف به صورت عدد و الفبا به نمایش در می‌آید. تنها کسی که کلید این رمزها را داشته باشد می‌تواند از پیام پنهان در آنها با خبر شود.
8- سایفرپانک
یک مکتب فکری است که قدمت آن به زمان گسترش کامپیوترها در میان مردم باز می‌گردد. اعضای این مکتب فکری از نظارت اطلاعات توسط دولت‌ها بیزار هستند. آنها به آزادی، انتشار اطلاعات بدون محدودیت و احترام به حریم خصوصی تک‌تک کاربران اهمیت فراوانی می‌دهند. بلاک چین به دلیل غیر متمرکز و همتا به همتا بودن با استقبال زیادی از سوی سایفرپانک‌ها روبه‌رو شد.
9- غیرمتمرکز
غیرمتمرکز بودن ارزهای دیجیتال به این معنا است که بانک‌ها یا هر مجموعه و موسسه دیگری نمی‌توانند در ساختار بلاک چین و معامله ارزهای دیجیتال، هیچ دخالتی داشته باشند. این سازوکار به گونه‌ای طراحی شده است که بدون حضور آنها خیلی خوب کارش را انجام می‌دهد.
10- برنامه غیر متمرکز
در ادامه گشت و گذارمان درون واژه نامه بلاکچین به عبارت «برنامه غیر متمرکز» یا (Decentralized Application) می‌رسیم. هر «dApp» برنامه‌ای است که به وسیله چندین قرارداد هوشمند بر بستر بلاکچین پیادهسازی و اجرا می‌شود. این برنامه‌ها به صورت متن باز قرار می‌گیرند و هر کسی می‌تواند برای بهتر شدن آنها وارد عمل شود.
11- سازمان غیرمتمرکز خودگردان
این سازمان‌ها، مجموعه‌هایی مستقل و غیرمتمرکز هستند که سازوکار عمل آنها در چندین قرارداد هوشمند در بلاکچین تعریف شده است.
12- امضای دیجیتالی
هر فردی می‌تواند و گاهی باید یک امضای دیجیتالی داشته باشد. امضاهای دیجیتالی که به صورت کدهای هَش هستند و با استفاده از کلید خصوصی هر فرد ساخته می‌شوند این اطمینان را به وجود می‌آورند که اطلاعات بدون دستکاری به مقصد مورد نظر برسند. وقتی چنین پیامی به شما می‌رسد می‌توانید آن را با استفاده از کلید عمومی رمزگشایی کرده و از درستی اطلاعاتی که به دستتان رسیده است مطمئن شوید.
13- حذف واسطه
در فناوری بلاک چین، واسطه‌ها به آن معنا که در دنیای فیزیکی وجود دارند معنا ندارند. واسطه‌های بلاکچین به صورت خودکار کار خودشان را انجام می‌دهند. از میان رفتن واسطه‌ها در بلاکچین به معنی کاهش ریسک و به دنبال آن کاهش هزینه است. از طرفی، هویت کاربران مخفی می‌ماند و کسی قادر به پیگیری تراکنش‌ها نخواهد بود.
14- مسئله دو بار خرج کردن
«دو بار خرج کردن» که در واژه نامه بلاک چین (Double Spending) هم خوانده می‌شود، نوعی سوءاستفاده از دارایی دیجیتالی به شمار می‌رود. در این وضعیت، فرد می‌تواند یک سکه را دو بار خرج کند؛ مثلا شما می‌توانید یک عدد بیت کوین خود را به دو نفر بفروشید. با وجود آنکه بلاکچین با روند اثبات کار در مقابل این نوع کلاهبرداری ایستاده اما با این وجود بارها چنین اتفاقی افتاده است.
15- اتریوم
نوعی ارز دیجیتالی است که کاربردهای آن بسیار فراتر از بیت کوین است. در واقع، اتریوم یک پلتفرم آزاد بر پایه بلاکچین است که به توسعه دهندگان اجازه می‌دهد تا برنامه‌های غیرمتمرکز خودشان را در بستر آن پیادهسازی کنند. بلاکچین اتریوم در سال 2013 به وجود آمد.
16- فورک
آزاد بودن بلاکچین و حذف واسطه‌ها به معنی بی‌قانونی آن نیست. برعکس، در بلاکچین، قوانین حرف اول را می‌زنند. با این تفاوت که تمام قانون‌ها و تغییراتی که در بستر بلاکچین صورت می‌گیرند به رای گذاشته می‌شوند و بر اساس توافق جمعی به تصویب می‌رسند. ایجاد فورک باعث بهبود ساختار بلاکچین، از بین بردن مشکلات احتمالی و به کار بستن قوانین کاربردی‌تر می‌شود.
17- هَش
در واژه نامه بلاک چین، «هَش» یک تابع است. این تابع، مثل یک دستگاه تبدیل کننده رفتار می‌کند. به این ترتیب که اگر به آن داده‌ای تشکیل شده از عددها و الفبا بدهید آن را به نوعی رمز غیرقابل تشخیص تبدیل می‌کند. استفاده کردن از توابع هش، باعث افزایش امنیت داده‌ها، پسوردها و اطلاعات می‌شود. هش و هشینگ، پایه‌های فناوری بلاکچین را تشکیل می‌دهند.
18- هایپر لجر
(Hyper Ledger) پروژه‌ای متن باز است که توسط بنیاد «لینوکس» با هدف توسعه، استانداردسازی و پاسخ دادن به نیازهای پیش‌بینی نشده در بلاکچین آغاز شد. در هایپر لجر خبری از ارز دیجیتال نیست اما وجود بلاکچین با این پروژه گره خورده است و نمی‌توان آنها را از هم تفکیک کرد. اعضای هایپر لجر را جمعی از نخبگان مالی، برنامه نویسی، بانکداری، اینترنت اشیا و … تشکیل داده‌اند که تعدادشان تنها کمی بیش از 100 نفر است.
19- غیر قابل ویرایش
یکی از چیزهایی که به بلاکچین اعتبار می‌دهد، غیر قابل ویرایش بودن اطلاعات آن است. اگر این قابلیت وجود نداشت، هر کسی می‌توانست تمام اطلاعات تراکنش‌ها را به دلخواه خود تغییر دهد. البته بلاکچین فقط به غیر قابل ویرایش بودن اطلاعات ثبت شده بسنده نکرده است. چون حتی آن اطلاعات هم باید از طریق کامپیوترها تایید شوند. اگر قرار باشد چیزی در دفتر کل، تغییر کند باید دفتر کل هر نود از ابتدا عوض شود.
20- عرضه اولیه رمز ارز
به آن «عرضه اولیه سکه» یا «ICO» هم می‌گویند. این اصطلاح به اولین زمانی اشاره دارد که یک ارز دیجیتال برای اولین بار در دسترس عموم قرار می‌گیرد تا همه بتوانند آن را معامله کنند. با وجود جذابیت‌های بالایی که عرضه‌های اولیه دارند، اما به دلیل بالا بودن ریسک و احتمال بسیار زیاد کلاهبرداری، باید محتاطانه برای خرید سکه‌های جدید اقدام کرد.
21- اینترنت مقدار
«Internet of value» یا «اینترنت ارزش» که با علامت اختصاری (IoV) نمایش داده می‌شود، مفهومی است که به درجه‌ای از اینترنت اشاره دارد که در آن ارزش‌ها به آسانی، ارزان و به شکلی قابل اطمینان به همان صورت که اکنون داده‌ها منتقل می‌شوند، انتقال پیدا کنند. فناوری بلاکچین با آسان‌تر کردن دسترسی به زیرساخت‌های انتقال ارزش از این چشم‌انداز پشتیبانی می‌کند.
22- تعامل پذیری
در واژه نامه بلاک چین به عبارت «Blockchain Interoperability» می‌رسیم که به آن «تعامل پذیری» هم می‌گویند. ویژگی تعامل پذیری به بلاکچین‌های گوناگون این امکان را می‌دهد که بتوانند با هم ارتباط برقرار کنند. به این ترتیب، بلاکچین‌های مختلف می‌توانند منابع و حتی قدرت پردازش خود را با هم به اشتراک بگذارند و در زمان و سرعت، صرفه‌جویی کنند.
23- کلید
اصطلاحی است که در دنیای رمزنگاری به فراوانی از آن استفاده می‌شود. کلیدها به دو دسته «عمومی» و «خصوصی» تقسیم می‌شوند که پیام‌های مهمی را در خود نگه می‌دارند. به اشتراک گذاشتن کلید عمومی هیچ اشکالی ندارد اما اگر کلید خصوصی یک کاربر به دست دیگران بیفتد، تمام دارایی دیجیتالی او به یغما می‌رود. بدتر آنکه به دلیل ناشناس بودن هویت افراد در دنیای ارزهای دیجیتال، هیچ راهی برای پیگیری و به دام انداختن کلاهبرداران وجود ندارد.
24- ماینینگ
به فرایند استفاده از قدرت محاسباتی یک کامپیوتر برای معتبر سازی تراکنش دیگران و سپس افزودن آن به لیستی بلند و عمومی به نام بلاکچین «Mining» می‌گویند. در کنار مفهوم ماینینگ، «ماینر» هم قرار دارد. ماینرها اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که کامپیوترهای خود را برای حل مسئله‌های پیچیده به شبکه متصل می‌کنند.
25- نود (Node)
در واژه نامه بلاکچین به هر کامپیوتری که به شبکه بلاکچین متصل است، نود یا گره گفته می‌شود.
26- توکن غیر قابل تعویض
«Non Fungible Token» یا «توکن غیر قابل تعویض» که به اختصار آن را «NFT» صدا می‌زنند نوعی ارز دیجیتال است. ارزهای غیر قابل تعویض، دارایی‌هایی هستند که به طور مشخص یک مالک قابل شناسایی دارند. به همین دلیل هیچ فرد دیگری نمی‌تواند صاحب ارزش مادی و معنوی این توکن‌ها شود؛ مثلا یک قطعه موسیقی، یک کتاب، یک محصول تولید شده منحصر به فرد یا حتی یک اختراع در شمار توکن‌های غیر قابل تعویض قرار می‌گیرند.
27- متن باز
یکی از اصطلاح‌های آشنا در واژه نامه بلاک چین، عبارت «Open source» یا «متن باز» است. متن بازها، کدهایی هستند که با هدف بهینه شدن، ارتقا و برطرف شدن اشکال‌های پنهان آنها در دسترس همه افراد قرار می‌گیرند.
28- اوراکل
«Oracle» یک پایگاه داده است که اطلاعات در آن ذخیره و نگهداری می‌شوند. اوراکل‌ها ساختاری بسیار قدرتمند و کاربردی دارند. در بلاکچین از آنها به عنوان نوعی واسطه استفاده می‌شود. اوراکل‌ها وظیفه دارند تا اطلاعات درست و ایمن را از فضای واقعی برای قراردادهای هوشمند بلاکچین به دست بیاورند. گفته می‌شود که هر چه تعداد بلاکچین‌ها و نیاز به آنها بیشتر شود، اوراکل‌ها هم قدرتمندتر می‌شوند.
29- شبکه همتا به همتا
«Peer-to-Peer Network» اصطلاحی است که واژه نامه بلاکچین آن را این‌گونه تعریف می‌کند: «تعدادی از کامپیوترهای هم قدرت که اطلاعات را با هم ذخیره کرده و به اشتراک می‌گذارند.»
30- بلاکچین خصوصی
بلاکچین‌های خصوصی، یک بلاکچین مجوزدار است. این بدان معنا است که فقط افراد خاصی آن هم با یک دعوتنامه از سوی اعضای تصمیم گیرنده آن بلاکچین می‌توانند وارد شبکه شوند. در بلاکچین‌های خصوصی، تمام افراد شناسایی می‌شوند و مسئله احراز هویت بسیار جدی می‌گردد.
31- اثبات اعتبار
عبارت «Proof of Authority» که به اختصار آن را (PoA) صدا می‌زنند یک الگوریتم اجماع است که بر مبنای اعتبار کار می‌کند و به دنبال راه‌حل‌هایی منطقی برای حل کردن مشکلات بلاکچین‌ها می‌گردد. البته تمرکز بیشتر این الگوریتم روی بلاکچین‌های خصوصی است. چون شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا از حریم خصوصی خودشان محافظت کنند.
32- اثبات سهام
عبارت بعدی که در واژه نامه بلاک چین با آن برخورد میکنیم، «Proof Of Stake» یا «اثبات سهام» است. اثبات سهام هم نوعی متفاوت از الگوریتم اجماع به حساب می‌آید که در آن ماینرها به جای استفاده از انرژی – یعنی همان برق – از سپرده اعتبارسنج‌ها برای تایید بلاک یا سهام موجود استفاده می‌کنند.
33- اثبات کار
«Proof of work» یا «اثبات کار» سیستمی برای اندازه‌گیری و تایید تراکنش‌های انجام شده در بلاکچین است. نام دیگر فرایند اثبات کار، «استخراج» یا همان «ماینینگ» است.
34- نام مستعار
در بلاکچین‌ها هویت افراد به صورت محرمانه باقی می‌ماند به همین دلیل به جای استفاده از نام و اطلاعات هویتی از یک نام غیرواقعی یا مستعار استفاده می‌کنند. البته همیشه نمی‌توان این محرمانگی را حفظ کرد چون گاهی به هنگام معامله باید هویت فرد خریدار و فروشنده برای دو طرف روشن باشد.
35- بلاکچین عمومی
بلاکچین عمومی، نوعی بلاکچین است که مجوزی ندارد. همه مردم می‌توانند در این بلاکچین بدون نیاز به احراز هویت یا درگیر شدن با مسائلی که هویت آنها را نشانه می‌روند، به نوشتن و خواندن اطلاعات مختلف در بستر بلاکچین بپردازند؛ مثلا بیت کوین یک بلاکچین عمومی است که هر کسی می‌تواند در آن شرکت کند. بلاکچین‌های عمومی، بسیار ایمن هستند چون اطلاعات پس از تایید شدن از سوی دیگران به شکلی غیر قابل تغییر در می‌آیند.
36- مقیاس پذیری
در واژه نامه بلاک چین، مقیاس پذیری این‌گونه معنی می‌شود: «نهایت قدرت عملیاتی یک شبکه با بیشترین تعداد کاربران.» اکنون نهایت قدرت عملیاتی بلاک چین بیت کوین هفت تراکنش در ثانیه است.
37- زنجیره جانبی
«Side chain»، بخشی جدا از بلاک چین است که می‌تواند با یک ارتباط دو طرفه، حجم قابل توجهی از دارایی‌ها را میان خودش و بلاکچین جابه‌جا کند.
38- قرارداد هوشمند
پروتکل‌هایی هستند که می‌توانند تراکنش‌های معتبر را بدون نیاز به واسطه‌ها انجام دهند. این قراردادها قابلیت پیگیری دارند اما غیرقابل برگشت هستند. گذشته از این برای اجرای آنها به حضور هیچ کس نیازی نیست و می‌توانند به صورت خودکار اجرا شوند. به همین دلیل، امنیت بیشتری دارند، هزینه عملیات در آنها پایین است و خبری از خطاهای انسانی در آنها وجود ندارد. مهم‌ترین اشکال قراردادهای هوشمند، هزینه بالای نوشتن آنها توسط برنامه نویسان است.
39- توکن
توکن، نوعی ارز دیجیتال است که بلاکچین مستقلی ندارد و از بلاکچین ارزهای دیجیتال دیگر استفاده می‌کند. در نقطه مقابل توکن، «کوین» قرار دارد؛ یعنی همان ارزهای دیجیتالی که بلاکچین مستقل خودشان را دارند.
40- توکنی
فرایندی است که در آن، دارایی‌های فیزیکی شما به دارایی‌های دیجیتالی تبدیل می‌شوند. شما برای این کار به یک پلتفرم – مثلا اتریوم – یک قالب قرارداد هوشمند، یک ویرایشگر متن و یک آدرس کیف پول – در اینجا همان کیف پول اتریوم – نیاز دارید.
41- تراکنش
در ساده‌ترین حالت، واژه نامه بلاکچین، تراکنش‌ها را این‌گونه تعریف می‌کند: «تبادل دارایی‌های دیجیتالی از یک کامپیوتر – نود – به کامپیوتر دیگر یا یک قرارداد هوشمند، تراکنش نامیده می‌شود.»
42- کیف پول
کیف پول ارزهای دیجیتال، عبارت دیگری است که در واژه نامه بلاکچین جای می‌گیرد. شما برای نگهداری از دارایی‌های دیجیتالی خودتان به یک کیف پول سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری نیاز دارید که به آن «Cryptocurrency wallet» هم می‌گویند.
43- اثبات دانایی صفر
اگر یکی از طرفین اثبات کار بتواند موضوعی را بدون دادن اطلاعات اضافی به اثبات کننده دیگری ثابت کند، از روش اثبات دانش صفر یا «Zero Knowledge Proof» استفاده کرده است.
هدف اصلی نویسندگان کتاب واژه نامه بلاکچین چه بود؟
دنیای بلاکچین و ارزهای دیجیتال همراه با خودشان واژه‌های بسیاری را وارد لغتنامه ذهنی مردم کردند. نویسندگان کتاب واژه نامه بلاکچین با توضیح بیش از 40 عبارت جدید به ساده‌ترین زبان ممکن در تلاش بودند تا کاربران بلاکچین و ارزهای دیجیتال را از کج‌فهمی در مورد برخی مفهوم‌ها و به دنبال آن انجام اشتباه‌های مهلک، دور کنند.
نظر شما چیست؟
فکر می‌کنید جای چه واژه‌ای در میان این واژه نامه خالی است؟ لطفا آن را با معنایش برایمان بنویسید.
