آیا تا به حال فکر کرده‌اید که چگونه می‌توانید بدون بانک، وکیل یا واسطه، پول یا اطلاعات را با امنیت کامل جابه‌جا کنید؟ بلاک‌چین (Blockchain) این امکان را فراهم کرده و به‌عنوان قلب تپنده ارزهای دیجیتال (Cryptocurrencies) مانند بیت‌کوین (Bitcoin)، انقلابی در دنیای دیجیتال ایجاد کرده است. اما این فناوری فقط به پول دیجیتال محدود نمی‌شود؛ از قراردادهای هوشمند گرفته تا مدیریت اسناد و حتی انتخابات دیجیتال، بلاک‌چین (Blockchain) در حال تغییر جهان است. اگر سوالاتی مانند «بلاک‌چین (Blockchain) دقیقاً چیست؟»، «چگونه کار می‌کند؟» یا «چطور می‌توانم از آن در کسب‌وکارم استفاده کنم؟» در ذهن دارید، کتاب Blockchain For Dummies ( بلاک‌چین برای مبتدیان ) نوشته تیانا لورنس راهنمایی ساده، جذاب و کاربردی برای شماست.
این مقاله با تکیه بر محتوای کتاب، به سوالات شما پاسخ می‌دهد، مفاهیم کلیدی را با زبانی روان توضیح می‌دهد و با مثال‌های واقعی، شما را به دنیای بلاک‌چین (Blockchain) می‌برد. هدف ما این است که پس از خواندن این مقاله، نه‌تنها درک کاملی از این فناوری داشته باشید، بلکه با اطمینان قدم‌های اولیه برای استفاده از آن را بردارید. آماده‌اید؟ بیایید این فناوری شگفت‌انگیز را کشف کنیم!
چرا Blockchain For Dummies بهترین راه برای یادگیری بلاک‌چین است؟
تصور کنید کتابی داشته باشید که پیچیده‌ترین مفاهیم فناوری را به زبانی ساده و داستان‌گونه توضیح دهد. Blockchain For Dummies دقیقاً همین کار را می‌کند. تیانا لورنس با هدف پاسخ به پرسش‌های بنیادین مانند «بلاک‌چین (Blockchain) چیست؟»، «چگونه کار می‌کند؟» و «چرا باید به آن اهمیت بدهیم؟» این کتاب را نوشته است. این کتاب نه‌تنها برای مبتدیان، بلکه برای هر کسی که می‌خواهد بدون غرق شدن در اصطلاحات فنی، بلاک‌چین (Blockchain) را درک کند، ایده‌آل است.
برخلاف منابع پیچیده‌ای که پر از کد و اصطلاحات تخصصی هستند، لورنس با مثال‌های واقعی و راهنمایی‌های گام‌به‌گام، شما را به قلب این فناوری می‌برد. او فراتر از ارزهای دیجیتال (Cryptocurrencies) مانند بیت‌کوین (Bitcoin) و اتریوم (Ethereum)، به کاربردهای گسترده‌تر بلاک‌چین (Blockchain) در صنایعی مانند فناوری مالی (Fintech)، مراقبت‌های بهداشتی (Healthcare)، بیمه (Insurance) و دولت (Government) می‌پردازد. برای مثال، کتاب نشان می‌دهد چگونه می‌توانید یک قرارداد هوشمند (Smart Contract) ساده بسازید یا داده‌هایی را در بلاک‌چین بیت‌کوین (Bitcoin Blockchain) یا فکتوم (Factom) ثبت کنید، حتی اگر هیچ تجربه برنامه‌نویسی نداشته باشید.
نکته کلیدی: Blockchain For Dummies مانند دوستی است که شما را با زبانی ساده و مثال‌های عملی به دنیای بلاک‌چین (Blockchain) دعوت می‌کند و اعتمادبه‌نفس لازم برای شروع را به شما می‌دهد.
این کتاب نه‌تنها برای مبتدیان، بلکه برای هر کسی که می‌خواهد بدون غرق شدن در اصطلاحات فنی، بلاک‌چین را درک کند، ایده‌آل است. اگر به دنبال منابع بیشتری برای درک عمیق‌تر این فناوری هستید، می‌توانید معرفی و خلاصه کتاب انقلاب بلاک چین را نیز مطالعه کنید.
بلاک‌چین چیست؟ مفاهیم پایه برای تازه‌کارها
بلاک‌چین (Blockchain) را تصور کنید به‌عنوان یک دفتر حسابداری دیجیتال که همه می‌توانند آن را ببینند، اما هیچ‌کس نمی‌تواند آن را تغییر دهد. این دفتر بین هزاران کامپیوتر (به نام نودها (Nodes)) در سراسر جهان توزیع شده است، بنابراین نیازی به یک مرجع مرکزی مانند بانک یا دولت ندارد. هر بلاک (Block) در این زنجیره شامل مجموعه‌ای از تراکنش‌ها (Transactions) است که با استفاده از هش (Hash) رمزنگاری‌شده به بلاک (Block) قبلی متصل می‌شود. این اتصال، زنجیره‌ای امن و غیرقابل‌تغییر ایجاد می‌کند که دستکاری آن عملاً غیرممکن است.
فرآیند اجماع (Consensus) قلب تپنده بلاک‌چین (Blockchain) است. برای مثال، در بیت‌کوین (Bitcoin)، از الگوریتم اثبات کار (Proof of Work) استفاده می‌شود تا نودها بر صحت تراکنش‌ها (Transactions) توافق کنند. حالا چرا این مهم است؟ فرض کنید می‌خواهید پولی را به دوستی در آن سوی دنیا بفرستید. برای درک بهتر این مفاهیم پایه‌ای و فنی، مطالعه مقاله بلاک چین چیست و از چه فناوری استفاده می کند؟ می‌تواند بسیار مفید باشد.این فرآیند تضمین می‌کند که همه نسخه‌های دفتر کل یکسان باقی می‌مانند. حالا چرا این مهم است؟ فرض کنید می‌خواهید پولی را به دوستی در آن سوی دنیا بفرستید. با سیستم‌های سنتی، این کار ممکن است چند روز طول بکشد و کارمزد بالایی داشته باشد. اما بلاک‌چین (Blockchain) این انتقال را در چند دقیقه با هزینه‌ای ناچیز انجام می‌دهد.
علاوه بر انتقال پول، بلاک‌چین (Blockchain) می‌تواند برای ثبت اسناد، قراردادها، یا حتی داده‌های دستگاه‌های اینترنت اشیا (Internet of Things – IoT) استفاده شود. مثلاً، می‌توانید مالکیت یک خانه را روی بلاک‌چین (Blockchain) ثبت کنید تا همه به شفافیت آن اطمینان داشته باشند.
نکته کلیدی: بلاک‌چین (Blockchain) با حذف واسطه‌ها، امنیت و شفافیت بی‌نظیری ارائه می‌دهد و راهی نو برای مدیریت داده‌ها و ارزش در دنیای دیجیتال است.
به نقل از وب‌سایت Investopedia در مقاله What Is Blockchain
The blockchain is a decentralized distributed ledger technology that records the provenance of a digital asset.
بلاک‌چین یک فناوری دفتر کل توزیع‌شده و غیرمتمرکز است که منشأ دارایی دیجیتال را ثبت می‌کند.
کدام نوع بلاک‌چین برای شما مناسب است؟ مقایسه انواع بلاک‌چین
بلاک‌چین‌ها (Blockchains) در سه نوع اصلی وجود دارند که هرکدام برای نیازهای خاصی طراحی شده‌اند. انتخاب درست نوع بلاک‌چین (Blockchain) می‌تواند تفاوت بزرگی در موفقیت پروژه شما ایجاد کند:
-
بلاک‌چین عمومی (Public Blockchain): مانند بیت‌کوین (Bitcoin) و اتریوم (Ethereum)، این نوع برای همه باز است. هر کسی می‌تواند در آن مشارکت کند، چه برای ارسال تراکنش‌ها (Transactions) یا تأیید آن‌ها. این نوع برای ثبت داده‌های عمومی، مانند اسناد مالکیت یا قراردادهای شفاف، عالی است. امنیت و تغییرناپذیری آن به دلیل تعداد بالای نودها (Nodes) بی‌نظیر است، اما سرعت کمتر و کارمزد گس (Gas Fees) بالاتر ممکن است چالش‌برانگیز باشد.
-
بلاک‌چین مجاز (Permissioned Blockchain): این نوع دسترسی کنترل‌شده‌ای دارد و برای همکاری بین نهادهای خاص، مانند بانک‌ها یا شرکت‌ها، مناسب است. مثلاً، یک بانک می‌تواند از بلاک‌چین مجاز (Permissioned Blockchain) برای مدیریت تراکنش‌های داخلی استفاده کند. این نوع سرعت بالا و هزینه کمتری دارد، اما شفافیت کمتری نسبت به بلاک‌چین عمومی (Public Blockchain) ارائه می‌دهد.
-
بلاک‌چین خصوصی (Private Blockchain): برای استفاده در محیط‌های بسته، مانند یک سازمان، طراحی شده است. این نوع سرعت بسیار بالایی دارد و نیازی به ارز دیجیتال (Cryptocurrency) ندارد، اما امنیت آن به اندازه بلاک‌چین عمومی (Public Blockchain) نیست. برای مثال، یک شرکت می‌تواند از بلاک‌چین خصوصی (Private Blockchain) برای مدیریت سوابق داخلی استفاده کند.
تصور کنید می‌خواهید سوابق مالکیت زمین را ثبت کنید. بلاک‌چین عمومی (Public Blockchain) به دلیل شفافیت و امنیت بالا بهترین انتخاب است. اما اگر بخواهید داده‌های داخلی یک شرکت را مدیریت کنید، بلاک‌چین خصوصی (Private Blockchain) کارآمدتر خواهد بود.
نکته کلیدی: انتخاب نوع بلاک‌چین (Blockchain) به نیازهای شما بستگی دارد؛ برای شفافیت و امنیت، بلاک‌چین عمومی (Public Blockchain) و برای سرعت و کنترل، بلاک‌چین خصوصی (Private Blockchain) یا مجاز (Permissioned Blockchain) را انتخاب کنید.
چگونه وارد دنیای بلاک‌چین شویم؟ راهنمای گام‌به‌گام برای شروع
شروع کار با بلاک‌چین (Blockchain) ممکن است پیچیده به نظر برسد، اما Blockchain For Dummies این فرآیند را به قدم‌های ساده تقسیم می‌کند. در ادامه چند راه عملی برای ورود به این فناوری آورده شده است:
-
ایجاد کیف پول دیجیتال (Digital Wallet): اولین قدم، راه‌اندازی یک کیف پول بیت‌کوین (Bitcoin Wallet) است. پلتفرم‌هایی مانند Coinbase یا Blockchain.info این امکان را به شما می‌دهند تا به‌راحتی بیت‌کوین (Bitcoin) بخرید، ذخیره کنید یا انتقال دهید. این فرآیند مانند افتتاح یک حساب بانکی دیجیتال است، اما بدون نیاز به واسطه.
-
ساخت قرارداد هوشمند (Smart Contract): اگر می‌خواهید فراتر بروید، می‌توانید با استفاده از وب‌سایت‌هایی مانند SmartContract.com، یک قرارداد هوشمند (Smart Contract) ساده بسازید. مثلاً، می‌توانید شرطی تنظیم کنید که وقتی پروژه‌ای تکمیل شد، پرداخت به‌صورت خودکار انجام شود.
-
راه‌اندازی بلاک‌چین خصوصی (Private Blockchain): برای پروژه‌های پیشرفته‌تر، می‌توانید با ابزارهایی مانند Docker Toolbox و GitHub Desktop، یک بلاک‌چین خصوصی (Private Blockchain) در محیط اتریوم (Ethereum) ایجاد کنید. این کار به شما امکان می‌دهد شبکه‌ای اختصاصی برای کسب‌وکار خود داشته باشید.
لورنس تأکید می‌کند که کلید خصوصی (Private Key) مهم‌ترین دارایی شماست. اگر آن را گم کنید، دسترسی به دارایی‌های دیجیتال خود را برای همیشه از دست خواهید داد. همچنین، تراکنش‌های بلاک‌چین (Blockchain Transactions) غیرقابل‌برگشت هستند، بنابراین آدرس گیرنده را با دقت بررسی کنید.
نکته کلیدی: با ابزارهای ساده مانند کیف پول دیجیتال (Digital Wallet) و پلتفرم‌های کاربرپسند، ورود به دنیای بلاک‌چین (Blockchain) آسان‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنید، اما امنیت کلید خصوصی (Private Key) را جدی بگیرید.
بیت‌کوین: انقلاب دیجیتال با بلاک‌چین
بیت‌کوین (Bitcoin)، که در سال ۲۰۰۸ توسط ساتوشی ناکاموتو معرفی شد، نه‌تنها اولین ارز دیجیتال (Cryptocurrency) بود، بلکه فناوری بلاک‌چین (Blockchain) را به جهان معرفی کرد. این سیستم به‌عنوان یک روش پرداخت همتا به همتا (Peer-to-Peer) طراحی شده که مشکل دوبار خرج کردن (Double Spending) را حل می‌کند. نودهای کامل (Full Nodes) با پردازش تراکنش‌ها (Transactions) و استخراج بیت‌کوین (Bitcoin)، امنیت شبکه را تضمین می‌کنند.
برای مثال، اگر بخواهید بیت‌کوین (Bitcoin) را به‌صورت امن ذخیره کنید، می‌توانید از کیف پول کاغذی (Paper Wallet) استفاده کنید که کلید خصوصی (Private Key) و آدرس عمومی (Public Address) را روی کاغذ چاپ می‌کند. این روش از دارایی‌های شما در برابر حملات سایبری محافظت می‌کند. لورنس هشدار می‌دهد که بلاک‌چین بیت‌کوین (Bitcoin Blockchain) هرگز هک نشده، اما صرافی‌های متمرکز بارها مورد حمله قرار گرفته‌اند. بنابراین، بهتر است بیت‌کوین (Bitcoin) خود را در کیف پول شخصی (Personal Wallet) نگه دارید.
نکته کلیدی: بیت‌کوین (Bitcoin) با ایجاد یک سیستم پرداخت امن و بدون واسطه، راه را برای توسعه بلاک‌چین (Blockchain) هموار کرد و همچنان یکی از امن‌ترین کاربردهای این فناوری است.
اتریوم: دنیای قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز
اتریوم (Ethereum)، که در سال ۲۰۱۳ توسط ویتالیک بوترین معرفی شد، بلاک‌چین (Blockchain) را به سطح جدیدی برد. برخلاف بیت‌کوین (Bitcoin) که برای انتقال ارزش طراحی شده، اتریوم (Ethereum) با زبان برنامه‌نویسی تورینگ-کامل (Turing-Complete) امکان ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز (Decentralized Applications – DAPPs) و سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز (Decentralized Autonomous Organizations – DAOs) را فراهم می‌کند.
برای مثال، بازی Etheria، اولین بازی دیجیتال فناناپذیر روی اتریوم (Ethereum)، نشان‌دهنده توانایی این پلتفرم در ایجاد برنامه‌های خلاقانه است. با این حال، لورنس به هک معروف DAO در سال ۲۰۱۶ اشاره می‌کند که به دلیل نقص در قرارداد هوشمند (Smart Contract) رخ داد، نه مشکل در پروتکل اتریوم (Ethereum). این اهمیت بررسی دقیق کدهای قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) را نشان می‌دهد.
نکته کلیدی: اتریوم (Ethereum) با پشتیبانی از قراردادهای هوشمند (Smart Contracts)، امکانات بی‌نهایتی برای توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز ارائه می‌دهد و فراتر از یک ارز دیجیتال (Cryptocurrency) است.
ریپل: انتقال سریع و ارزان ارزش در سطح جهانی
ریپل (Ripple) برای تسریع تراکنش‌های مالی بین‌المللی طراحی شده است. برخلاف بیت‌کوین (Bitcoin) که از الگوریتم اثبات کار (Proof of Work) استفاده می‌کند، ریپل (Ripple) بر اساس اعتماد عمل می‌کند و تراکنش‌ها را با سرعت بالا و هزینه کم انجام می‌دهد. این ویژگی ریپل (Ripple) را برای بانک‌ها و مؤسسات مالی جذاب کرده است.
برای مثال، GateHub، یک کیف پول دیجیتال (Digital Wallet)، به کاربران امکان می‌دهد ارزهایی مانند XRP، بیت‌کوین (Bitcoin) و حتی طلا را در شبکه ریپل (Ripple) معامله کنند. این پلتفرم نشان می‌دهد که بلاک‌چین (Blockchain) می‌تواند دارایی‌های مختلف را به‌صورت یکپارچه جابه‌جا کند.
نکته کلیدی: ریپل (Ripple) با سرعت بالا و هزینه کم، جایگزینی کارآمد برای سیستم‌های مالی سنتی ارائه می‌دهد و برای تراکنش‌های جهانی ایده‌آل است.
فکتوم: امنیت داده‌ها و هویت دیجیتال در قلب بلاک‌چین
فکتوم (Factom) پلتفرمی است که برای انتشار و تأمین امنیت داده‌ها طراحی شده است. این بلاک‌چین (Blockchain) از Factoids و Entry Credits برای مدیریت هزینه‌های انتشار استفاده می‌کند و مقیاس‌پذیری بالایی ارائه می‌دهد. برای مثال، Factom Harmony برای مدیریت اسناد وام مسکن استفاده می‌شود و با ایجاد یک کاتالوگ دیجیتال، شفافیت را در این صنعت افزایش می‌دهد. همچنین، dLoc از فکتوم (Factom) برای تأیید اسناد فیزیکی با استفاده از برچسب‌های NFC بهره می‌برد.
نکته کلیدی: فکتوم (Factom) با تمرکز بر امنیت داده‌ها و هویت، راه‌حلی قدرتمند برای ثبت و تأیید اطلاعات در صنایع حساس ارائه می‌دهد.
دیجی‌بایت: سرعت بالا برای بازی و سرگرمی
دیجی‌بایت (DigiByte) با سرعت ۳۰۰ تراکنش در ثانیه و استفاده از پنج الگوریتم استخراج، برای کاربردهای تعاملی مانند بازی‌های دیجیتال مناسب است. برای مثال، DigiByte Gaming به کاربران اجازه می‌دهد با بازی کردن توکن‌های DGB کسب کنند. این ویژگی دیجی‌بایت (DigiByte) را به گزینه‌ای جذاب برای گیمرها و توسعه‌دهندگان تبدیل کرده است.
نکته کلیدی: دیجی‌بایت (DigiByte) با سرعت بالا و مقاومت در برابر حملات، راه‌حلی نوآورانه برای کاربردهای سرگرمی و تعاملی ارائه می‌دهد.
هایپرلجر، آژور و بلومیکس: بلاک‌چین برای کسب‌وکارهای مدرن
هایپرلجر (Hyperledger)، پروژه‌ای تحت بنیاد لینوکس، برای توسعه بلاک‌چین‌های مجاز (Permissioned Blockchains) طراحی شده است. برای مثال، Hyperledger Fabric برای قراردادهای تجاری و زنجیره تأمین استفاده می‌شود. مایکروسافت آژور (Microsoft Azure) با پروژه Bletchley امکان ساخت بلاک‌چین‌های خصوصی (Private Blockchains) را فراهم می‌کند. همچنین، IBM Bluemix با ادغام بلاک‌چین (Blockchain) با هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) و اینترنت اشیا (IoT)، کاربردهای نوآورانه‌ای ارائه می‌دهد.
نکته کلیدی: پلتفرم‌های سازمانی مانند هایپرلجر (Hyperledger)، آژور (Azure) و بلومیکس (Bluemix) امکان استفاده از بلاک‌چین (Blockchain) را در محیط‌های تجاری ساده می‌کنند.
کاربردهای واقعی بلاک‌چین: از بانکداری تا دولت
بلاک‌چین (Blockchain) در حال تغییر چهره صنایع مختلف است:
-
فناوری مالی (Fintech): بلاک‌چین (Blockchain) پرداخت‌های بین‌المللی را سریع‌تر و ارزان‌تر می‌کند. برای مثال، BitPesa تجارت شفاف را در مناطق کم‌اعتماد تسهیل می‌کند.
-
املاک و مستغلات (Real Estate): با حذف واسطه‌هایی مانند بیمه عنوان، بلاک‌چین (Blockchain) هزینه‌های وام مسکن را کاهش می‌دهد.
-
بیمه (Insurance): قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) امکان بیمه خرد و خودکارسازی ادعاها را فراهم می‌کنند.
-
دولت (Government): پروژه دبی ۲۰۲۰ از بلاک‌چین (Blockchain) برای انتقال اسناد دولتی به دیجیتال استفاده می‌کند.
-
سایر صنایع: از ایمیل بدون اسپم (SwiftMail) تا مدیریت حقوق مالکیت معنوی (UjoMusic)، بلاک‌چین (Blockchain) کاربردهای خلاقانه‌ای دارد.
نکته کلیدی: بلاک‌چین (Blockchain) با افزایش شفافیت و کاهش هزینه‌ها، در حال بازتعریف نحوه عملکرد صنایع مختلف است.
بلاک‌چین در حال تغییر چهره صنایع مختلف است. اگر می‌خواهید با کاربردهای تجاری و سازمانی این فناوری بیشتر آشنا شوید، خلاصه کتاب کسب و کار بلاک چین اثر ویلیام موگایار را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
ده قانون طلایی برای موفقیت در دنیای بلاک‌چین
لورنس در کتاب خود ده قانون کلیدی برای کار با بلاک‌چین (Blockchain) ارائه می‌دهد که برای مبتدیان حیاتی هستند:
-
از بلاک‌چین (Blockchain) برای دور زدن قوانین استفاده نکنید؛ سوابق آن دائمی هستند.
-
قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) را ساده نگه دارید تا از خطاها جلوگیری شود.
-
داده‌ها را با احتیاط منتشر کنید، زیرا حذف آن‌ها غیرممکن است.
-
کلیدهای خصوصی (Private Keys) را در چندین مکان امن پشتیبان‌گیری کنید.
-
آدرس گیرنده را چند بار بررسی کنید؛ تراکنش‌ها (Transactions) غیرقابل‌برگشت هستند.
-
از ذخیره دارایی‌ها در صرافی‌ها خودداری کنید.
-
از شبکه‌های Wi-Fi عمومی (Public Wi-Fi) با احتیاط استفاده کنید.
-
سوابق توسعه‌دهندگان را در GitHub بررسی کنید.
-
فریب وعده‌های سود کلان را نخورید.
-
بدون دانش کافی، توکن‌ها (Tokens) را معامله نکنید.
نکته کلیدی: رعایت این قوانین به شما کمک می‌کند تا با اطمینان و امنیت در دنیای بلاک‌چین (Blockchain) فعالیت کنید.
لورنس در کتاب خود ده قانون کلیدی برای کار با بلاک‌چین ارائه می‌دهد که برای مبتدیان حیاتی هستند. این قوانین به شما کمک می‌کنند تا با اطمینان و امنیت در دنیای بلاک‌چین فعالیت کنید. برای آشنایی با اصطلاحات تخصصی و مباحث حقوقی این حوزه نیز، مطالعه معرفی و خلاصه کتاب واژه نامه بلاک چین و معرفی و خلاصه کتاب بلاک چین و قانون می‌تواند مکمل خوبی باشد.
چرا Blockchain For Dummies را باید بخوانید؟
Blockchain For Dummies نه‌تنها مفاهیم بلاک‌چین (Blockchain) را به زبانی ساده توضیح می‌دهد، بلکه با مثال‌های واقعی و راهنمایی‌های عملی، شما را برای استفاده از این فناوری آماده می‌کند. از ایجاد کیف پول دیجیتال (Digital Wallet) تا ساخت قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) و حتی راه‌اندازی بلاک‌چین خصوصی (Private Blockchain)، این کتاب شما را گام‌به‌گام همراهی می‌کند. همچنین، با معرفی پروژه‌های واقعی مانند Factom Harmony، DigiByte Gaming و BitPesa، درک عمیقی از کاربردهای بلاک‌چین (Blockchain) در دنیای واقعی ارائه می‌دهد.
جمع‌بندی نهایی:اگر می‌خواهید بلاک‌چین را از پایه تا کاربردهای پیشرفته‌اش درک کنید، Blockchain For Dummies نقطه شروع ایده‌آلی است. این کتاب با زبانی ساده، مثال‌های عملی و هشدارهای کلیدی، شما را برای ورود به این فناوری انقلابی آماده می‌کند. برای اطلاعات بیشتر و معرفی سایر منابع آموزشی، می‌توانید ۵ کتاب برای یادگیری بلاک چین را نیز بررسی کنید.
نظر شما درباره این مقاله چیست؟
0 نفر به این مقاله میانگین امتیاز0 دادهاند.
شما چه امتیازی میدهید؟