ایندکس دلار

چکیده مقاله “ایندکس دلار و رابطه آن با بورس ایران” : همانطور که می دانید دلار سالهای زیادی است که به عنوان ارز شناخته شده در بازارهای جهانی و اقتصاد بین الملل در حال معامله و رد و بدل است. از این جهت حدود ۴۰ سال پیش شاخصی به نام ایندکس دلار در آمریکا تعیین شد و ارزش دلار را در مقابل ۶ ارز جهانی و معتبر دیگر می سنجید. ایندکس دلار همچنان در بورس آمریکا در حال معامله است و تغییرات دلار را نسبت به سبد ارزی ذکر شده می سنجد. از این جهت که بازار سهام ایران رابطه تنگاتنگی با قیمت محصولات جهانی دارد و محصولات جهانی(کامودیتی ها) نیز از ارزش دلار تأثیر می پذیرند، پس می توان گفت که این دو (ایندکس دلار و بورس ایران) همبستگی نزدیکی با یکدیگر دارند.

در این مقاله تصمیم داریم تا به تأثیرگذاری شاخص دلار بر بورس ایران بپردازیم.

مقدمه ای از ایندکس دلار

شاخص دلار آمریکا (USDX) ارزش دلار آمریکا را در مقایسه با یک سبد متشکل از ۶ ارز بین المللی دیگر نشان میدهد. این شاخص در سال ۱۹۷۳ عنوان شد.این شاخص با ارزشی برابر با ۱۰۰ واحد و در بازار قراردادهای فیوچر آمریکا معامله می شد. شاخص دلار نشان دهنده یک میانگین وزنی هندسی از مقایسه دلار با ۶ ارز زیر میباشد :

• Euro (EUR)
• (Swiss franc (CHF
• Japanese yen (JPY)
• British pound (GBP)
• Swedish crown
• (SEK)
• Canadian dollar (CAD)

 همانطور که درشکل بالا مشاهده می‌شود یورو با داشتن ۵۷٫۶ درصد بیشترین وزن را در این شاخص دارد.

اگر نیاز به اطلاعات بیشتری در خصوص شاخص دلار دارید توصیه می کنیم مقاله تهیه شده توسط خانه سرمایه را با کلیک بر اینجا مطالعه کنید.

دلایل تغییر ایندکس دلار

همانطور که ذکر شد ایندکس دلار، ارزش این ارز را نسبت به ۶ ارز دیگر می سنجد. این شاخص در بورس های امریکا مورد معامله قرار می گیرد و ارزش آن پایین و بالاتر از عدد ۱۰۰ در نوسان است. هر گاه شاخص دلار بیش از ۱۰۰ باشد به این معنا است که به صورت متوسط ارزش دلار از ۶ ارز دیگر بیشتر شده است و برعکس این موضوع نیز مصداق دارد.

ایندکس دلار به دلایلی ممکن است تغییر نماید و از ارزش آن کاسته یا به آن افزوده شود. از جمله آن دلایل می توان به تغییرات نرخ بهره(سود) آمریکا و کشورهای مالک ۶ ارز اشاره نمود. همچنین تغییرات سیاسی هم می تواند بر این موضوع تأثیر گذار باشد. تراز تجاری(تفاوت واردات و صادرات) و تورم که می تواند تقاضا برای ارز آن کشورها را تغییر دهد نیز در این موضوع موثر واقع می شود.

ایندکس دلار و رابطه آن با بورس ایران

همانطور که می دانید، بیش از نیمی از شرکت های حاضر در بازار سرمایه ایران به نوعی با اقتصاد بین الملل و به خصوص قیمت کامودیتی ها(کالاهای جهانی) در ارتباط هستند. همچنین بسیاری از شرکت های دیگر در بازار سرمایه ما به صورت سرمایه گذاری و هلدینگی فعالیت می نمایند که می توان گفت به صورت غیر مستقیم با قیمت های جهانی محصولات در ارتباط هستند. صنایعی همچون شیمیایی و پتروشیمی با سهم بیش از ۲۰% ارزش بازار و فولاد و سنگ آهن با سهم بیش از ۱۸% بازار و … از قیمت های جهانی محصولات تبعیت می کنند.

از طرفی می دانیم که کامودیتی ها عمدتاً با دلار معامله و ارزشگذاری می شوند. هر کالایی که با دلار یا هر ارز دیگری مبادله شود از طرفی قیمت آن وابسته به عرضه و تقاضای محصول است و از طرفی دیگر تغییرات ارزش ارز پایه برای معامله نیز بر قیمت آن کالا یا محصول تأثیر گذار است. به عنوان مثال، شمش فولادی بر اساس دلار معامله می شود و قیمت آن حدود $۳۹۰ است. حال با فرض ثبات همه عوامل، اگر ارزش دلار یا ایندکس آن دچار تغییر شود، قیمت شمش جهانی هم به واسطه این تغییرات، نوسان خواهد داشت. اما این دو رابطه عکس با یکدیگر خواهند داشت. یعنی زمانی که ارزش دلار(یا شاخص آن) افزایش می یابد، قیمت محصول مثل فولاد کاهش خواهد یافت.

شاید برای شما پیش بیاید و بپرسید که چرا باید چنین اتفاقی بیافتد؟! پاسخ را با ذکر مثالی توضیح خواهیم داد. فرض کنید شما برای خرید شمش و وارد کردن آن باید $۳۹۰ بپردازید و دلار به ریال برابر ۳۸۰۰۰ است(یعنی هر دلار ۳۸۰۰ تومان). حال اگر ارزش دلار افزایش یابد، به این معنی که ارزش سایر ارزها مثل ریال در مقابل دلار کاهش یابند چه اتفاقی می افتد؟ آن زمان برای تهیه دلار شما باید به جای ۳۸۰۰۰ریال مبلغ ۳۹۰۰۰ ریال بپردازید و برای خرید شمش فولاد اقدام کنید. از این جهت که در علم اقتصاد قیمت یک کالا با تقاضای آن رابطه معکوس دارد، قیمت شمش فولاد برای شما که وارد کننده هستید از (۳۸۰۰۰ * $۳۹۰) به (۳۹۰۰۰*$۳۹۰) افزایش خواهد یافت و این افزایش موجب می شود که شما از تقاضای خود منصرف یا میزان آن را کاهش دهید که این عامل موجب تعدیل و کاهش قیمت شمش فولاد(از $۳۹۰ به مثلا $۳۸۰) می شود تا مجدد تعادل عرضه و تقاضا برقرار شود. اینجا ما در مورد شمش فولاد مثال زدیم اما در مورد کالاهای دیگر این موضوع نیز مصداق دارد.

ایندکس دلار و قیمت جهانی نفت

در ابتدا باید بگوییم که اقتصاد ایران وابستگی بسیاری به قیمت جهانی نفت دارد. از طرفی بورس به عنوان آینه تمام نمای اقتصاد یک کشور است. پس با تغییرات قیمت جهانی نفت، وضعیت کلان اقتصادی تغییر و موجب تغییر بازدهی بازار سهام خواهد شد.

اما اگر بخواهیم بگوییم که دلار به عنوان یکی از علل تغییرات قیمت جهانی نفت است، باید ذکر کنیم که این رابطه با توجه به دلایل بالا معکوس است. یعنی زمانی که ارزش دلار افزایش(کاهش) می یابد، قیمت نفت نیز کاهش(افزایش خواهد یافت(با فرض ثبات سایر عوامل). برخی از اقتصاددانان معتقدند که قوی ترین توجیه برای رابطه بین دلار و نفت از مسیر قیمت نفت به دلار – و نه برعکس- می گذرد. آمریکا بزرگ ترین واردکننده جهانی نفت خام است و در سال های اوج، رقم واردات نفت و مشتقات نفتی این کشور به عددی معادل ۱۲ میلیون بشکه نفت خام در روز می رسد. افزایش برون زای قیمت نفت خام باعث تشدید کسری تجاری آمریکا می شود و افت قیمت دلار سریع ترین مکانیسمی است که می تواند این کسری را جبران کند و وضعیت را در حال تعادل نگه دارد(یعنی کاهش ارزش دلار). این مکانیسم نیز می تواند همبستگی منفی بین قیمت نفت و نرخ دلار را توضیح بدهد.

در نمودار زیر رابطه دلار و نفت را می توانید مشاهده نمایید:

دلار برای دهه هاست که ارز اصلی در سیستم مالی بین المللی میباشد. واحد پول بزرگترین اقتصاد جهان که دارای بیشترین شناوری بازار(شناوری نقدینگی) در جهان میباشد. شاخص دلار یک راه ساده برای پیش بینی رشد دلار در مقایسه با سایر ارزهای بین المللی است. در این مقاله قصد داریم در ارتباط با محاسبات و ارتباط با دیگر دارایی ها و علم اینکه چطور از آن استفاده کنیم، صحبت کنیم.

شاخص دلار چیست

شاخص دلار آمریکا (USDX) ارزش دلار آمریکا را در مقایسه با یک سبد متشکل از ۶ ارز بین المللی دیگر نشان میدهد. این شاخص در سال ۱۹۷۳ عنوان شد.این شاخص با ارزشی برابر با ۱۰۰ واحد و در بازار قراردادهای فیوچر آمریکا معامله می شد. شاخص دلار نشان دهنده یک میانگین وزنی هندسی از مقایسه دلار با ۶ ارز زیر میباشد :

• Euro (EUR)
• (Swiss franc (CHF
• Japanese yen (JPY)
• British pound (GBP)
• Swedish crown (SEK)
• Canadian dollar (CAD)

همانطور که درشکل بالا مشاهده می شود یورو با داشتن ۵۷٫۶ درصد بیشترین وزن را در این شاخص دارد.

تا سال ۱۹۹۸ مارک آلمان بزرگترین شریک در شاخص دلار بود (در آن زمان تعداد این ارزها ۱۰ عدد بود) و در حدود ۲۱ درصد از این شاخص سهم داشت .تا زمانیکه یورو با ۵۷۰۶ درصد سنگین ترین وزن در این شاخص را به خودش اختصاص داد. این شاخص در سال ۱۹۹۹ و با معرفی یورو به عنوان واحد پول اروپا بازنگری شد و از تعداد ۱۰ ارز به ۶ ارز کاهش یافت و وزن آنها نیز مورد بازنگری قرار گرفت و به یورو بیشترین وزن داده شد. در شکل بالا وزن هریک از ارزهایی که در شاخص دلار قرار دارند بر حسب درصد عنوان شده است .

نحوه محاسبه شاخص دلار

در زیر فرمول محاسبه شاخص دلار را بر اساس ارزهایی که شامل می شود عنوان شده است:

۵۰٫۱۴۳۴۸۱۱۲ * ((EUR ^ 0,576) * (JPY ^ 0.136) * (GBP ^ 0.119) *(CAD ^ 0.091) * (SEK ^ 0.042) * (CHF ^ 0.036))

به شاخص وزنی – حجمی دلار (Volume-Weighted USDX) شاخص گستره (Broad Index) نیز گفته می شود که به عنوان یک شاخص جایگزین و دقیق شناخته می شود.فدرال رزرو (بانک مرکزی دولت فدرال آمریکا) در سال ۱۹۸۸ این شاخص را محاسبه و در محاسبه آن،دلار را با تعداد قابل توجهی بیشتر از محصولات مورد مقایسه قرار داد. ولی وزن ارزها بستگی به حجم بخصوص در صادرات و واردات دارد. به همین خاطر یوان چین که در شاخص دلار در نظر گرفته نمی شود ،در این شاخص در کنار یورو بیشترین وزن را به خود اختصاص می دهد.

نوسانات تاریخی

شاخص دلار یک ابزار بسیار عالی برای تحلیل میباشد. به این دلیلکه در یک لحظه قدرت و یا ضعف دلار را در مقایسه با شش ارز قدرتمند متوجه می شوید و بررسی میکنید. به این صورت که اگر این شاخص صعودی بود نشان دهنده این است که دلار در مقابل این شش ارز قوی تر شده است و یا در حال قویتر شدن است. اگر این شاخص نزولی بود سیگنال ضعیف شدن دلار در مقایسه با آنها میباشد.به این ترتیب یک چشم انداز از وضعیت دلار و این شش ارز در مقایسه با هم برای تحلیل گران بوجود می آید.

در شکل بالا نوسانات شاخص دلار را در دهه گذشته مشاهده می کنید. برجسته ترین و مهمترین اتفاق در تاریخ این شاخص مربوط به ترکیدن حباب کالاهای با ارزش (Commodities) در سال ۱۹۸۰ می باشد. این مسئله بطور کلی به دلار نسبت داده می شود که در این سالها یک کف ایجاد کرد و سپس ظرف پنج سال بعد به دو برابر آن واحد رسید. بین سالهای ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۵ شاخص دلار یک فاز افت قابل توجه را نشان میدهد و پس از آن در تابستان ۲۰۰۱ یک رشد ۵۰ درصدی و قوی شدن دلار را نشان می دهد.

سیاست رو به رشد بانک مرکزی آمریکا(فدرال رزرو) باعث یک نزول تا محدوده ۷۲ واحد در سال ۲۰۰۸ شد.تشدید بحران مالی جهانی نیز تنها ظرف چند ماه این شاخص را به سمت ۹۰ واحد پرتاب کرد. محدوده ای که در آن مدتی آرام گرفت و تثبیت شد و در اواخر سال ۲۰۱۴ مجدداً روند افزایشی خود را از سر گرفت.

ارتباط شاخص دلار با سایر دارایی ها

فعالان بازار که علاقمند به دانستن ارتباط سایر داراییها با شاخص دلار هستند می دانند که دلار آمریکا نقش بسیار مهمی را در بازارها دارد. نوسانات تاریخی قیمت به ما نشان می دهد که ارز اصلی ارتباط  ناچیز و معکوسی با بازار کالاهای اساسی (Commodities) دارد که در شکل زیر به تصویر کشده شده است. در زیر نمودار می توانید ضرایب ارتباط برای شاخص کامودیتی (CRB) ملاحظه نمایید.

شاخص دلار ، ابزاری قابل معامله

معامله گرانی که می خواهند شاخص دلار را خرید و فروش کنند می توانند به راحتی اینکار را انجام دهند. شاخص دلار در بازار فیوچر در حدود ۲۰ سال است که مورد معامله قرار می گیرد.این معاملات از روز دوشنبه تا جمعه و از ساعت ۲ صبح تا ۲۳  و از سال ۲۰۰۷ بصورت الکترونیکی انجام می شود. هر واحد از شاخص دلار نشان دهنده ۱۰۰۰ دلار است و کوچکترین واحد ۱ تیک است که نشان دهنده ۵ دلار می باشد.

چشم انداز دلار آمریکا

دلار آمریکا مهمترین ارز جهان میباشد و خواهد بود (از نظر نویسنده) که دلیل آن اندازه اقتصاد امریکا، نقدینگی موجود در بازارهای مالی و یا جایگاه بخصوص بانک مرکزی آمریکا می باشد. البته باید اشاره کرد که آمریکا سرگروه و پیشرو اقتصاد جهان است.ولی اقتصاد چین هم به سرعت در حال پیشرفت و نفوذ می باشد و بعید به نظر نمیرسد که این جایگاه به زودی در آینده تغییر کند.