نخبگان عزیز سرمایه گذاری در بازار بورس، شاید شما هم چه در نقش یک سرمایه گذار، چه در نقش یک مدیر یا سرپرست یک خانواده با جمله «فعلا بذارم باشه» سر و کار زیادی داشته باشید. در این مطلب تصمیم داریم تا در خصوص یک اشتباه رفتاری که به جرأت می‌توان گفت در رفتار اغلب سرمایه گذاران وجود دارد اطلاعاتی را در اختیارتان قرار دهیم. در اشتباه رفتاری «زیان گریزی» یا «Loss Aversion Bias» تمایل افراد به پرهیز از زیان، بیشتر از کشش آنها به سمت کسب سود است. وقتی فرد دچار زیان گریزی می‌شود از نظر روانی امکان وقوع زیان، دو برابر بیشتر از امکان کسب سود در تصمیم‌گیری‌اش تاثیر می‌گذارد. می‌توان این طور گفت که برای یک شخص زیان گریز، ضرر هزار ریالی دارایی مطلوبیتی برابر با سود دو هزار ریالی دارد. این موضوع نشان می‌دهد که وقتی میزان سود و زیان با هم برابر باشند افراد در آن دارایی سرمایه گذاری نمی‌کنند چرا که زیان برای آنها نسبت به سود، بار روانی سنگین‌تری را دربردارد. شاید به نظر شما این موضوع، ویژگی بدی نباشد و فکر کنید که نوعی فرار از ریسک به شمار می‌رود؛ اما در واقعیت، همین ویژگی اخلاقی باعث کم شدن سود و بیشتر شدن ضررها می‌شود. با خانه سرمایه همراه باشید تا چگونگی این ماجرا را برایتان توضیح دهیم.
تمایل افراد به پرهیز از زیان، بیشتر از کشش آنها به سمت کسب سود است. در واقعیت، همین ویژگی اخلاقی باعث کم شدن سود و بیشتر شدن ضررها می‌شود.
همانطور که در تصویر بالا می‌بینید با وجود آن که از نظر حجم سود و زیان، مقدار «x» ثابت است اما شادی کسب این سود، بسیار کوچک‌تر از اندوه از دست دادن آن مقدار از پول خواهد بود. همین موضوع باعث ضرر بسیاری از افراد می‌شود.
زیان گریزی، یکی از دلایل ضررتان است
جمله «فعلا بذار باشه!» در میان بسیاری از سرمایه گذاران شایع است. این جمله بدان معنی است که یک فرد آن‌قدر صبر می‌کند و منتظر می‌ماند تا اینکه یک سرمایه گذاری زیان‌ده، نتیجه معکوس دهد و رونق بگیرد. چنین استراتژی می‌تواند خطرناک باشد. چون بهترین پاسخ در شرایط زیان، فروش دارایی و سرمایه گذاری آن در فرصت‌های دیگر است. مثلا شما سهم بانک صادرات را می‌خرید اما بعد از مدتی ناگهان سهم در سرازیری افت کردن قرار می‌گیرد. با وجود این که سهم شما دچار ضرری ۵ درصدی شده اما دلتان نمی‌آید آن را بفروشید و سهم را به امید برگشت نگه می‌دارید و به نوعی ریسک پذیر می‌شوید! این کار اشتباهی است. اگر در طول یک سال، سهم بانک صادرات شما ۴۰% افت کند چقدر ضرر می‌کنید؟! ۴۰% سرمایه شما از دست خواهد رفت. در صورتی که اگر پول خود را در بانک صادرات سرمایه گذاری کرده بودید، می‌توانستید بدون ریسک ۲۰% سود کنید. در نتیجه، شما بعد از یک سال چیزی در حدود ۶۰% ضرر کرده‌اید. کاش ریسک پذیر نشده بودید و سهم خود را در همان ۵% ضرر می‌فروختید!
وارن بافت و زیان گریزی
در مطالب زیادی توصیه شده که اول در بازار بورس حفظ سرمایه کنیم. مثلا «وارن بافت» که از راه سرمایه گذاری در بازار سهام به ثروتمندترین مرد جهان تبدیل شده است می‌گوید: «قانون اول: هرگز پولتان را از دست ندهید. قانون دوم: هرگز قانون اول را فراموش نکنید.» شاید یکی از دلایلی که ما این قانون را زیر پا می‌گذاریم تبدیل شدن ناگهانی ما از فردی ریسک گریز به ریسک پذیر باشد.
نقطه خطر را بشناسید!
نکته جالب آنجا است که بیاییم زیان گریزی را به ریسک گریزی (Risk Aversion)، ریسک پذیری یا ریسک طلبی (Risk lover) ارتباط دهیم، چگونه؟ به این صورت که اگر فردی سرمایه گذاری خود را رو به رشد و ترقی ببیند ریسک گریز می‌شود و با شتاب، آن سرمایه گذاری را می‌فروشد. چون می‌ترسد که بازار معکوس عمل کند و سودهای او از بین برود. اما زمانی که سرمایه گذاری‌های او در زیان باشند به فردی ریسک پذیر تبدیل می‌شود و سرمایه گذاری‌های زیان‌ده خود را حفظ می‌کند. چون امیدوار است که شرایط تغییر کند و سرمایه گذاری‌های او از زیان خارج و به سود تبدیل شوند. دقت کنید که موضوع ریسک گریز بودن افراد در شرایط سود با بحث «طمع» متفاوت است. چون طمع، زمانی معنا دارد که سرمایه گذاری شخص رشدی را در پیش نداشته ولی به امید رشد بیشتر، دارایی خود را به فروش نمی‌رساند. اما ریسک گریز بودن در سود یعنی وقتی یک سرمایه گذاری به احتمال زیاد در ادامه، رشد خواهد داشت اما شخص اطمینانی به این رشد ندارد و می‌ترسد که روند رشد به وضعیتی منفی تبدیل شود.
نمونه بارز این اتفاق را می‌توان در سال ۱۳۹۲ و در بورس اوراق بهادار تهران دید. به عنوان مثال، نماد واتی (سرمایه گذاری آتیه دماوند) در آن سال که اوج رشد بازار بورس در چندین سال اخیر بود تا حدود قیمت ۹۰۰۰ ریال رشد کرد. فردی که در قیمت ۹۰۰۰ ریال یا سقف قیمت، خرید کرده بود پس از افت قیمت تا محدوده کمتر از ۶۰۰۰ ریال (یعنی ۳۳% زیان) همچنان امیدوار به برگشت شرایط و رشد قیمت بود تا اینکه حداقل سهم خود را در نقطه سر به سر به فروش برساند. متاسفانه این اتفاق نیفتاد و سهامدار علاوه بر تحمل زیان شدید از فرصت‌های سرمایه گذاری دیگر هم بازماند. این مثال می‌خواهد بیان کند که خریدار سهم واتی، حتی پس از سقوط قیمت این سهم، همچنان بر ریسک پذیری خود اصرار داشت که این اشتباه موجب شد تا زیان او روز به روز افزایش یابد.
راه چاره چیست؟
راه چاره را می‌توان در این دانست که یک نخبه سرمایه گذاری در بازار بورس باید بتواند با استفاده از آموخته‌های خود در جایی مناسب از سهم زیان‌ده خارج شود، بدون اینکه درگیر این اشتباه رفتاری یا به قولی سوگیری رفتاری شود. این کار با ابزاری‌هایی مثل تحلیل تکنیکالی که در دوره نخبگان بورس می‌آموزید اتفاق می‌افتد. حد ضرر را برای خرید سهم به یاد آورید؛ اگر یادتان باشد در دوره نخبگان بورس خانه سرمایه می‌گفتیم حد ضرر را کجا بگذارید و بدون چون و چرا در همان حد ضرر از سهم خارج شوید تا اول بتوانید سرمایه خود را حفظ کنید و سپس بتوانید در زمان مناسب از بازار کسب سود کنید. نخبگان بورس، شما به علم تحلیل تکنیکال و بنیادی مسلط هستید. فقط کافی است همین نکات ساده را رعایت کنید تا ببینید چقدر نسبت به افراد عادی در بازار بورس جلو هستید و سودهایی می‌کنید که خیلی‌ها در خواب هم نمی‌بینند.
پس یادمان باشد با داشتن حد ضرر و شجاعت در فروش در حد ضرر، می‌توان از اشتباه رفتاری تبدیل شدن از ریسک پذیر به ریسک گریز جلوگیری کرد و همین موضوع، بخش اعظمی از موفقیت شما در بازار بورس را تضمین می‌کند.
نویسندگان:
علی صابریان و علی مرادی ، مدرسان دوره نخبگان بورس خانه سرمایه
